ਆਖਦਾ ਹੈ: “ਅਗਰ ਸੱਚ ਦੱਸਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਮਾਨਵ ਦਿਮਾਗ਼ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਯਾ ਇਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਰਜ਼ੀ ਅਨੁਸਾਰ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜਕੇ ਚੇਤੇ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੈ। . . . ਮਾਨਵ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਖਰਬ ਜਿੰਨੇ ਤੰਤੂ ਕੋਸ਼ ਹਨ। ਹਰ ਕੋਸ਼, ਦਰਖ਼ਤ ਵਰਗੀਆਂ ਖੀੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸੂਤਰੀ-ਸੰਯੋਜਨਾਂ (synapses) ਦੁਆਰਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀ ਦੂਸਰਿਆਂ ਕੋਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅੰਤਰ-ਸੰਬੰਧ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹੈਰਾਨਕੁਨ ਤੌਰ ਤੇ ਜਟਿਲ ਹਨ।”

23, 24. ਸਰੀਰ ਦੇ ਅਦਭੁਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰੂਪਾਂਕਿਤ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ, ਅਤੇ ਇਕ ਇੰਜਨੀਅਰ ਨੇ ਕੀ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਸੀ?

²³ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੈਮਰੇ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਚੂਕ ਅਤੇ ਅਨੁਕੂਲਣਯੋਗ ਹਨ; ਅਸਲ ਵਿਚ, ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਵੈ-ਚਲਿਤ, ਸਵੈ-ਫੋਕਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਰੰਗੀਨ ਫ਼ਿਲਮ ਕੈਮਰੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਡੇ ਕੰਨ ਵਿਭਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸੰਤੁਲਨ ਦੀ ਸੋਝੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਡਾ ਦਿਲ ਅਜੇਹੀਆਂ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਵਾਲਾ ਇਕ ਪੰਪ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਇੰਜਨੀਅਰ ਵੀ ਦੁਹਰਾਉਣ ਦੇ ਕਾਬਲ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਹਨ। ਨਾਲੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸੇ ਵੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਹਨ: ਤੁਹਾਡਾ ਨੱਕ, ਜ਼ਬਾਨ, ਅਤੇ ਹੱਥ, ਨਾਲੇ ਤੁਹਾਡੇ ਖੂਨ ਦੇ ਦੌਰੇ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ।

²⁴ ਇਸ ਕਰਕੇ, ਇਕ ਇੰਜਨੀਅਰ ਨੇ ਜਿਹ ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਡਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਤੇ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਰਕ ਕੀਤਾ: “ਅਗਰ ਮੇਰੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਲਈ ਇਕ ਰੂਪਾਂਕਣਕਾਰ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਜਟਿਲ ਭੌਤਿਕ-ਰਸਾਇਣਿਕ-ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ ਲਈ, ਜਿਹੜਾ ਮੇਰਾ ਮਾਨਵ ਸਰੀਰ ਹੈ, ਇਕ ਰੂਪਾਂਕਣਕਾਰ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਵਧੇਰੇ ਲੋੜ ਸੀ—ਜਿਹੜਾ ਵਾਰੀ ਸਿਰ ਤਕਰੀਬਨ ਅਸੀਮ ਵਿਸ਼ਵ-ਮੰਡਲ ਦਾ ਕੇਵਲ ਇਕ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ?”

25, 26. ਮਹਾਨ ਰੂਪਾਂਕਣਕਾਰ ਨੂੰ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਦੱਸ ਸਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?

²⁵ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਮਕਸਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼, ਕੰਪਿਊਟਰ, ਸਾਈਕਲ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਯੰਤਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਨੂੰ ਰੂਪਾਂਕਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਰੂਪਾਂਕਣਕਾਰ ਦਾ ਵੀ ਇਕ ਮਕਸਦ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਅਤੇ ਇਸ ਰੂਪਾਂਕਣਕਾਰ ਕੋਲ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਬੁੱਧ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚ ਬੁੱਧ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਡੀਜ਼ਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ, ਇਹ ਤਰਕਪੂਰਣ ਹੈ ਕਿ ਉਹੀ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਕਿਉਂ ਰੂਪਾਂਕਿਤ ਕੀਤਾ, ਸਾਨੂੰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਕਿਉਂ ਰੱਖਿਆ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਕਿੱਥੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ।

²⁶ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਿੱਖਦੇ ਹਾਂ, ਤਦ ਇਹ ਅਦਭੁਤ ਦਿਮਾਗ਼ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਜਿਹੜੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਮਕਸਦ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਲੇਕਨ ਉਸ ਦੇ ਮਕਸਦ ਅਸੀਂ ਕਿੱਥੋਂ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਿੱਥੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ?

ਭਾਗ 3

ਉੱਤਮ ਬੁੱਧ ਦਾ ਇਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸ੍ਰੋਤ

1, 2. ਸਾਨੂੰ ਬਾਈਬਲ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਪਰਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?

¹ ਕੀ ਬਾਈਬਲ ਉਸ ਉੱਤਮ ਬੁੱਧ ਦਾ ਉਲੇਖ ਹੈ? ਕੀ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਸੱਚੇ ਉੱਤਰ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ?

² ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਬਾਈਬਲ ਸਾਡੇ ਪਰਖਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੈ। ਇਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬ ਨਾਲੋਂ ਭਿੰਨ, ਸਭ ਤੋਂ ਅਨੋਖੀ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਕੀਕਤਾਂ ਉੱਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੋ।

ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ, ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਤਰਤ ਕਿਤਾਬ

3, 4. ਬਾਈਬਲ ਕਿੰਨੀ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ?

³ ਅੱਜ ਤਕ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਾਈਬਲ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਕੋਈ 3,500 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹੋਰਨਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲੋਂ ਇਹ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ 66 ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਬੁੱਧ ਅਤੇ ਕਨਫਿਊਸ਼ਸ ਤੋਂ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ।

⁴ ਬਾਈਬਲ ਵਿਚ ਉਲਿਖਤ ਇਤਿਹਾਸ ਮਾਨਵ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਆਰੰਭ ਤਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇੱਥੇ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਏ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਧਰਤੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਹਕੀਕਤਾਂ ਦੱਸਦੀ ਹੋਈ, ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਵੀ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

5. ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਧਰਮ-ਨਿਰਪੇਖ ਲਿਖਤਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ, ਬਾਈਬਲ ਦੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੱਥਲਿਖਤ ਕਾਪੀਆਂ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਹਨ?

⁵ ਹੋਰ ਧਾਰਮਿਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀਆਂ, ਅਤੇ ਗੈਰ-ਧਾਰਮਿਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀਆਂ ਵੀ ਕੁਝ ਹੀ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਹੱਥਲਿਖਤ ਕਾਪੀਆਂ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਬਰਾਨੀ ਅਤੇ ਯੂਨਾਨੀ ਵਿਚ ਬਾਈਬਲ ਦੀਆਂ ਯਾ ਇਸ ਦੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਕਰੀਬਨ 11,000 ਹੱਥਲਿਖਤ ਕਾਪੀਆਂ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈਆਂ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਲਿਖਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੈ। ਇਹ ਫਿਰ ਵੀ ਬਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਭਾਵੇਂ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਉੱਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੰਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਲਪਨਾਯੋਗ ਹਮਲੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

6. ਬਾਈਬਲ ਕਿੰਨੇ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਤਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ?

⁶ ਨਾਲੇ, ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਬਾਈਬਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਤਰਤ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਤਕਰੀਬਨ ਤਿੰਨ ਅਰਬ ਬਾਈਬਲਾਂ ਯਾ ਇਸ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਕੁਝ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਿਤਰਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਹ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 98 ਫੀ ਸਦੀ ਮਾਨਵ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਬਾਈਬਲ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬ ਇਸ ਪ੍ਰਸਾਰ ਦੇ ਕਰੀਬ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।

7. ਬਾਈਬਲ ਦੀ ਯਥਾਰਥਕਤਾ ਬਾਰੇ ਕੀ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?

⁷ ਇਸ ਦੇ ਅਤਿਰਿਕਤ, ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਿਤਾਬ ਯਥਾਰਥਕਤਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ, ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ, ਭੂਗੋਲਵੇਤਾ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੱਗ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀ ਲਗਾਤਾਰ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਤਸਦੀਕ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਯਥਾਰਥਕਤਾ

8.ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਬਾਈਬਲ ਕਿੰਨੀ ਸਹੀ ਹੈ?

⁸ ਮਿਸਾਲ ਲਈ, ਚਾਹੇ ਬਾਈਬਲ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ, ਇਹ ਸੱਚੇ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਇਕਸਾਰ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਹ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲਾਂ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਮਗਰ ਦੂਸਰੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਕਾਲਪਨਿਕ ਕਥਾਵਾਂ, ਅਸ਼ੁੱਧਤਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਸਰਾਸਰ ਝੂਠ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਾਈਬਲ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਯਥਾਰਥਕਤਾ ਦੇ ਅਨੇਕ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੇਵਲ ਚਾਰ ਉੱਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿਓ:

9, 10. ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਗੈਰ-ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤਿਬਿੰਬਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਇ, ਬਾਈਬਲ ਨੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਬਾਰੇ ਕੀ ਆਖਿਆ ਸੀ?

⁹ ਧਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਟਕਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਬਾਈਬਲ ਲਿਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਅਨੁਮਾਨ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਧਰਤੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਲਟਕਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਕਈ ਮੰਨਦੇ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਇਕ ਵੱਡੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੱਛੂ ਉੱਤੇ ਖੜੋਤੇ ਚਾਰ ਹਾਥੀਆਂ ਉੱਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਸਾ.ਯੁ.ਪੂ. ਦੇ ਇਕ ਯੂਨਾਨੀ ਫਿਲਾਸਫਰ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਅਰਸਤੂ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਧਰਤੀ ਖਾਲੀ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਟਕ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਇ, ਉਹ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਆਕਾਸ਼-ਪਿੰਡਾਂ ਮਜ਼ਬੂਤ, ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਗੋਲਿਆਂ ਦੇ ਤਲ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਗੋਲਾ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਗੋਲੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਧਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਕਿ ਧਰਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅੰਦਰਲੇ ਗੋਲੇ ਤੇ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਗੋਲੇ ਵਿਚ ਤਾਰੇ ਵੱਸਦੇ ਸਨ।

¹⁰ ਫਿਰ ਵੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਲਪਨਿਕ, ਗੈਰ-ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤਿਬਿੰਬਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਇ ਜਿਹੜੇ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਲਿਖੇ ਜਾਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਸਨ, ਬਾਈਬਲ ਨੇ (ਤਕਰੀਬਨ ਸੰਨ 1473 ਸਾ.ਯੁ.ਪੂ. ਵਿਚ) ਸਾਫ਼-ਸਾਫ਼ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਸੀ: “[ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ] ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਬਿਨਾ ਸਹਾਰੇ ਦੇ ਲਟਕਾਉਂਦਾ ਹੈ!” (ਅੱਯੂਬ 26:7) ਮੁੱਢਲੀ ਇਬਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ, ਇੱਥੇ “ਬਿਨਾ ਸਹਾਰੇ” ਦੇ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ “ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ,” ਅਤੇ ਬਾਈਬਲ ਵਿਚ ਇਹੋ ਹੀ ਕੇਵਲ ਇਕ ਵਾਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਖਾਲੀ ਪੁਲਾੜ ਦੀ ਇਹ ਜੋ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਲਈ ਇਕ ਧਿਆਨਯੋਗ ਪੂਰਬਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਥੀਉਲੌਜੀਕਲ ਵਰਡਬੁੱਕ ਆਫ਼ ਦੀ ਓਲਡ ਟੈਸਟਾਮੈਂਟ ਆਖਦੀ ਹੈ: “ਅੱਯੂਬ 26:7 ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਲਟਕਾਈ ਹੋਈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਗਿਆਤ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਗਾਮੀ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਲੱਭਤ ਦਾ ਪੂਰਬਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ।”

11, 12. ਅੱਯੂਬ 26:7 ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੇ ਕਦੋਂ ਸਮਝਿਆ?

¹¹ ਬਾਈਬਲ ਦਾ ਸਹੀ ਬਿਆਨ ਅਰਸਤੂ ਤੋਂ 1,100 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ, ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੁਝ 2,000 ਸਾਲਾਂ ਲਈ, ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਹਕੀਕਤ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿਖਲਾਏ ਜਾਣੇ ਜਾਰੀ ਰਹੇ! ਆਖ਼ਰਕਾਰ, 1687 ਸਾ.ਯੁ. ਵਿਚ, ਸਰ ਆਈਜ਼ਕ ਨਿਊਟਨ ਨੇ ਆਪਣੀਆ ਲੱਭਤਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦੂਸਰਿਆਂ ਆਕਾਸ਼-ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਆਪਸੀ ਆਕਰਸ਼ਣ ਨਾਲ, ਅਰਥਾਤ, ਗੁਰੂਤਾ-ਖਿੱਚ ਨਾਲ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਲੇਕਨ ਇਹ ਤਾਂ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਾਦਗੀ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਿਆਨ, ਕਿ ਧਰਤੀ “ਬਿਨਾ ਸਹਾਰੇ” ਲਟਕ ਰਹੀ ਹੈ, ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 3,200 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਹੋਇਆ।

¹² ਹਾਂ, ਤਕਰੀਬਨ 3,500 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਬਾਈਬਲ ਨੇ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦਾ ਕੋਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟ ਸਹਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਕ ਹਕੀਕਤ ਜਿਹੜੀ ਗੁਰੂਤਾ-ਖਿੱਚ ਅਤੇ ਗਤੀ ਦੇ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਮਝੇ ਹੋਏ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕਸਾਰਤਾ ਵਿਚ ਹੈ। “ਅੱਯੂਬ ਸੱਚਾਈ ਕਿਵੇਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ,” ਇਕ ਵਿਦਵਾਨ ਨੇ ਆਖਿਆ, “ਇਹ ਇਕ ਸਵਾਲ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੌਖੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਸੁਲਝਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।”

13. ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕ ਧਰਤੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਆਲ ਨੂੰ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਨੇ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ?

¹³ ਧਰਤੀ ਦਾ ਆਕਾਰ। ਦ ਐਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਅਮੈਰੀਕਾਨਾ ਨੇ ਆਖਿਆ: “ਧਰਤੀ ਬਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗਿਆਤ ਖ਼ਿਆਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ-ਮੰਡਲ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿਚ ਇਕ ਚਪਟੀ, ਮਜ਼ਬੂਤ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਹੈ। . . . ਇਕ ਗੋਲ ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੁਨਰ-ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਕਾਲ (Renaissance) ਤਕ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।” ਪਹਿਲੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕੁਝ ਨੌਚਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਚਪਟੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤੋਂ ਡਿੱਗ ਪੈਣਗੇ। ਪਰ ਫਿਰ ਕੰਪਾਸ ਦੇ ਆਰੰਭ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੂਸਰੀਆਂ ਪ੍ਰਗਤੀਆਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਨਾਲੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਮੁਮਕਿਨ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਇਕ ਹੋਰ ਐਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ “ਲੱਭਤਾਂ ਵਾਲੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰਾਂ ਨੇ ਵਿਖਾਇਆ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਗੋਲ ਹੈ, ਚਪਟੀ ਨਹੀਂ, ਜਿਵੇਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ।”

14. ਬਾਈਬਲ ਨੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਕਦੋਂ?

¹⁴ ਪਰ ਫਿਰ, ਅਜੇਹਿਆਂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਤਕਰੀਬਨ 2,700 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਬਾਈਬਲ ਨੇ ਆਖਿਆ ਸੀ: “ਉਹੋ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੁੰਡਲ ਉੱਪਰ ਬਹਿੰਦਾ ਹੈ।” (ਯਸਾਯਾਹ 40:22) ਇੱਥੇ “ਕੁੰਡਲ” ਤਰਜਮਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇਬਰਾਨੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ “ਗੋਲਾ,” ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਭਿੰਨ ਪ੍ਰਸੰਗ ਕਿਰਤ ਵਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਹੋਰ ਤਰਜਮੇ ਆਖਦੇ ਹਨ, “ਧਰਤੀ ਦਾ ਗੋਲਾ” (ਡੂਏ ਵਰਯਨ) ਅਤੇ, “ਗੋਲ ਧਰਤੀ।”—ਮੌਫ਼ਟ।

15. ਬਾਈਬਲ ਧਰਤੀ ਬਾਰੇ ਗੈਰ-ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ?

¹⁵ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਬਾਈਬਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਗੈਰ-ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸਾਧਾਰਣ ਹੈ: ਬਾਈਬਲ ਦਾ ਕਰਤਾ ਵਿਸ਼ਵ-ਮੰਡਲ ਦਾ ਕਰਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟ ਕੀਤਾ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਤੇ ਲਟਕੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਬਾਈਬਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੋਈ ਗੈਰ-ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਿਚਾਰ ਇਸ ਵਿਚ ਨਾ ਰਲਾਏ ਜਾਣ, ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਮੰਨਦੇ ਹੋਣ।

16. ਜੀਉਂਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਬਿਆਨ ਨਾਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਹਿਮਤ ਹੈ?

¹⁶ ਜੀਉਂਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ। “ਯਹੋਵਾਹ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਨੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਰਚਿਆ,” ਉਤਪਤ 2:7 ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦ ਵਰਲਡ ਬੁੱਕ ਐਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਆਖਦੀ ਹੈ: “ਸਾਰੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਤੱਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੀਉਂਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਨਿਰ-ਜੀਵ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।” ਤਾਂ ਫਿਰ ਸਾਰੇ ਮੂਲ ਰਸਾਇਣ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਵ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਵੀ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਉਸ ਬਿਆਨ ਨਾਲ ਇਕਸਾਰਤਾ ਵਿਚ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਨੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੂਸਰੀਆਂ ਜੀਉਂਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਿਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ।

17. ਜੀਉਂਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਆਈਆਂ, ਇਸ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਸੱਚਾਈ ਕੀ ਹੈ?

¹⁷ “ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਜਿਨਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ।” ਬਾਈਬਲ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਮਨੁੱਖੀ ਜੋੜੀ ਨੂੰ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਾਰੇ ਦੂਸਰੇ ਮਨੁੱਖ ਆਏ। (ਉਤਪਤ 1:26-28; 3:20) ਇਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੂਸਰੀਆਂ ਜੀਉਂਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੱਛੀਆਂ, ਪੰਛੀ, ਅਤੇ ਥਣਧਾਰੀ ਜੀਵ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, “ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਜਿਨਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ” ਪੈਦਾ ਹੋਏ। (ਉਤਪਤ 1:11, 12, 21, 24, 25) ਇਹੀ ਚੀਜ਼ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਕੁਦਰਤੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਪਾਈ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਜੀਉਂਦੀ ਚੀਜ਼ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਜਿਨਸ ਦੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਅਪਵਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਭੌਤਿਕ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਰੇਮੋ ਆਖਦਾ ਹੈ: “ਜੀਵਨ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ; ਇਹ ਹਰ ਸਮੇਂ ਹਰ ਕੋਸ਼ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਨਿਰਜੀਵ ਨੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਇਆ? ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਚ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਬੇਜਵਾਬ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਹੁਣ ਤਕ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਉਘੜ-ਦੁਘੜ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੁਝ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ-ਨ-ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਜੀਵ ਸਾਮੱਗਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕ ਜੀਵਤ ਰੀਤੀ ਵਿਚ ਵਿਵਸਥਿਤ ਕਰ ਲਿਆ। . . . ਆਖ਼ਰਕਾਰ, ਉਤਪਤ ਦਾ ਕਰਤਾ ਸ਼ਾਇਦ ਸਹੀ ਹੀ ਹੋਵੇ।”

ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਯਥਾਰਥਕਤਾ

18. ਬਾਈਬਲ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਯਥਾਰਥਕਤਾ ਬਾਰੇ ਇਕ ਵਕੀਲ ਕੀ ਆਖਦਾ ਹੈ?

¹⁸ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਨਾਲੋਂ ਬਾਈਬਲ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਯਥਾਰਥਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਏ ਲੌਯਰ ਐਗਜ਼ਾਮਿੰਜ਼ ਦ ਬਾਈਬਲ ਕਿਤਾਬ ਇਸ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਯਥਾਰਥਕਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ: “ਜਦੋਂ ਕਿ ਪ੍ਰੇਮ ਕਥਾਵਾਂ, ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਝੂਠੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਕਿਸੇ ਦੂਰ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਦੱਸੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧਰਨ ਵਾਸਤੇ ਸਾਵਧਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਦੇ ਹੋਏ ਜਿਹੜੇ ਅਸੀਂ ਵਕੀਲ ਅੱਛੀ ਅਪੀਲ ਕਰਨ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਸਿੱਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ‘ਘੋਸ਼ਣਾ ਨੂੰ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ,’ ਬਾਈਬਲ ਬਿਰਤਾਂਤ ਕਥਿਤ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਅਤਿਅੰਤ ਅਚੂਕਤਾ ਨਾਲ ਤਾਰੀਖ ਅਤੇ ਸਥਾਨ ਦੱਸਦੇ ਹਨ।”

19. ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਵੇਰਵਿਆਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਸ੍ਰੋਤ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦਾ ਹੈ?

¹⁹ ਦ ਨਿਊ ਬਾਈਬਲ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦੀ ਹੈ: “[ਰਸੂਲਾਂ ਦੇ ਕਰਤੱਬ ਦਾ ਲਿਖਾਰੀ] ਆਪਣੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਸਮਕਾਲੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਦੱਸਦਾ ਹੈ; ਉਹ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ਸਿਟੀ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟਾਂ, ਸੂਬੇਦਾਰਾਂ, ਪ੍ਰਾਧੀਨ ਰਾਜਿਆਂ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗਿਆਂ ਦੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਹਵਾਲੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਸਹੀ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।”

20, 21. ਬਾਈਬਲ ਦਾ ਇਕ ਵਿਦਵਾਨ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਕੀ ਆਖਦਾ ਹੈ?

²⁰ ਦ ਯੂਨੀਅਨ ਬਾਈਬਲ ਕੰਪੈਨੀਅਨ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹੋਏ, ਐੱਸ. ਔਸਟਿਨ ਐਲੀਬੋਨ ਆਖਦਾ ਹੈ: “ਸਰ ਆਈਜ਼ਕ ਨਿਊਟਨ . . . ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਆਲੋਚਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਉੱਘਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਪਰਖਿਆ। ਇਸ ਨੁਕਤੇ ਉੱਤੇ ਉਹ ਦਾ ਕੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ? ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ, ‘ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੁਨਿਆਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲੋਂ ਨਵੇਂ ਨੇਮ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾ