Ontalona so Salita nen Jehova!
“Diad mabiskeg a dalan say salita nen Jehova so mantultuloy ya ondarakel tan ontatalona.”—GAWA 19:20.
1. Anto so nakobrian diad sayan panaral ed libro na Biblia a Gawa na Apostoles?
NILUKASAN nen Jehova so sakey a puerta ed kimey. Nagkalautla ed Pablo, a “sakey ya apostol na nasyones,” ya angipangulo ed satan a kimey. (Roma 11:13) Peteg, ed mantultuloy a panaral tayo ed Gawa na Apostoles a sikato so naromogan ya impangako ed makapaliket a misioneron panagbaroy.—Gawa 16:6–19:41.
2. (a) Panon a si Pablo so nanlingkor bilang sakey a madibinon apuyanan a managsulat a manlapud ngalngali 50 K.P. ya anggad 56 K.P.? (b) Anto so agawa unong a benendisyonan na Dios so ministeryo nen Pablo tan ontan ed saray arum?
2 Si Pablo met so madibinon apuyanan a managsulat. A manlapud ngalngali 50 K.P. ya anggad 56 K.P., insulat to so 1 tan 2 Tesalonica ed Corinto, Galacia a manlapud satan a syudad odino manlapud Sirianon Antioka, 1 Corinto diad Efeso, 2 Corinto ed Macedonia, tan Roma diad Corinto. Tan unong a benendisyonan na Dios so ministeryo nen Pablo tan ontan ed saray arum, “diad mabiskeg a dalan say salita nen Jehova so mantultuloy ya ondarakel tan ontatalona.”—Gawa 19:20.
Manlapud Asia ya anggad Europa
3. Panon ya angiletneg si Pablo tan saray kaiba to na maabig ya ehemplon miulibay ed panangiwanwan na masanton espiitu?
3 Angiletneg si Pablo tan saray kaulop to na sakey a maong ya ehemplo diad pangawat ed panangiwanwan na masanton espiritu. (16:6-10) Nayari ed panamegley na nadngel iran panangiparungtal, kugip, odino pasingawey, sinebelan ira na espiritu a manpulong ed distrito na Asia tan probinsya na Bitania, a diad saginonor et naabot na maong a balita. (Gawa 18:18-21; 1 Pedro 1:1, 2) Akin a nanpuger so espiritu ed asasakbay ya iloloob? Daiset iray managkimey, tan iwawanwan ira na espiritu ed saray mabungan kaumaan ed Europa. Kanian natan, no napugeran so dalan ed sakey a teritoryo, manpulong iray Tasi nen Jehova ed inerman a pasen, a segurado ed espiritu na Dios a mangitonton ed sikara ed saray singa-karneron totoo.
4. Anto so ebat ed pasingawey nen Pablo na Macedonian laki ya onkekerew ed tulong?
4 Insan ‘linmabas ed’ Mysia si Pablo tan saray kaiba to, sakey a pasen ed Asia Minor, bilang sakey a misioneron uma. Diad sakey a pasingawey, anggaman ontan, akanengneng na sakey a lakin Macedonia si Pablo ya onkekerew ed tulong. Kanian tampol a linma iray misionero ed Macedonia, sakey a pasen na Balkan Peninsula. Mipadparan dakel iray Tasin niwanwan na masanton espiritu a manlingkor natan ed saray pasen a baleg so pankaukolan na manangiyabawag ed Panarian.
5. (a) Akin a naibaga a tinmalona so salita nen Jehova ed Filipos? (b) Diad anton dalan a dakel iran Tasi ed peles-ya-agew so singa si Lydia?
5 Say salita nen Jehova so tinmalona ed Macedonia. (16:11-15) Say Filipos, sakey a kolonya a maslak a panaayaman na saray mibabaley a Romano, a mapatnag a daiset iray Judio tan andian na sinagoga. Sirin linma iray agagi ed “sakey a pasen na panagpikasian” ya asingger ed sakey ya ilog ed paway na syudad. Sakey ed saray nalmoan diman et si Lydia, posiblen sakey a Judion proselita a nanlapud Tiatira, sakey a syudad ed Asia Minor a bantog ed panagkolor ya industria. Sikato so manlalako na purpuran panagkolor odino abel tan kawekawes iran akoloran ed satan. Kayarin abautismoan si Lydia tan kaabungan to, sikato so angiyopresi a mamarawes a magunaet a tuloy ya insulat nen Lucas a: “Pinilitan to kami.” Sikatayo so misalamat ed satan iran nengneng ya agagin bibii natan.
Sakey a Manangipangaw Nagmaliw a Mananisia
6. Panon a say kimey na demonyo so angitonton ed inkipangaw nen Pablo tan Silas ed Filipos?
6 Sinmanok si Satanas ed espiritual ya aligwas diad Filipos, lapud say demonikon kimey diman so angitonton ed inkipangaw nen Pablo tan Silas. (16:16-24) Pigaran agew a sikara so tinumbok na sakey a biin walaan na “sakey a demonyo na dibinasyon” (ed literal, “sakey ya espiritu na python”). Say demonyo so nayarin nankunkuwanan a Pitian Apolos, sakey a dios a nipasen ya amatey ed uleg a manngaran a pyʹthon. Intarok na bii ed saray kakatawan to so dakel a nalmo to diad panag-agamil ed dunong na panagparles. Isipen pa, nayarin imbaga to ed dumaralos no kapigan a mantanem, no kapigan miasawa iray mamarikit, tan no iner so pananapan ed balitok na saray mineros! Nansiansian ontotombok ed saray agagi tan mannangis a maksil: “Sarayan totoo ariripen ira na Sankatageyan a Dios, a sikara so mangipapaliwawa ed sikayo na dalan na kilalaban.” Nayarin pinansalita na Demonyo na onya pian ipanengneng a say panagparles to so singa madibinon apuyanan, ingen anggapoy kanepegan na saray demonios a mangiyabawag nipaakar ed si Jehova tan probisyon to ed kilalaban.” Sanen naalepanesan si Pablo ed pangogonigon, imbulos to so demonyo diad ngaran nen Jesus. Aderal iray anapan da et sinunson na kakatawan na bii si Pablo tan Silas ed tindaan, a no iner a sikara so pinekpek ed saray yarang. (2 Corinto 11:25) Insan sikara so nipisok tan inyan iray sali ra ed cepoan. Nayarin nilungat iratan a kagawaan pian pasooten iray bitking na sakey a panarawian, a mamalesa na masyadon sakit.
7. Para ed siopa tan panon a say inkipangaw di Pablo tan Silas ed Filipos so angitonton ed panamendisyon?
7 Angitonton iyan inkipangaw ed saray bendisyon para ed bantay tan pamilya to. (16:25-40) Ngalngalin pegley-labi a si Pablo tan Silas so manpipikasi tan mandadayew ed Dios ed kanta, maseguro a sikato so wala ed sikara. (Salmo 42:8) Kasanlilikna, sakey a yegyeg so angilukas ed saray kaput tan naokbaran iray amin a balor unong a nakal iray gulonggulong na sali a manlapud pasindeg odino dingding. Say bantay so antakot a manirap ed dusan ipapatey lapud ta tinmakas iray priso to. Ngalngalilan manbitkel sanen tinmawag a maksil si Pablo: “Agmo duksaen so inkasika, lapud wadia kamin amin!” Intagar to ed paway si Pablo tan Silas, tinepet na bantay no panon ton nilaban. “Manisia ka ed Katawan a Jesus,” so ebat. Diad impakadngel ed salita nen Jehova, “sikato tan kaabungan to so abaustismoan ya anggapoy abala.” Agaylan magayagan resulta so intarok na satan!
8. Anton kiwas so inala na sibil iran uko-ukom ed Filipos tan anto so nagamoran no bidbiren da so lingo ran mapubliko?
8 Diad tinmombok ya agew, angibaki iray sibil ya uko-ukom na salita ya ibulos ira di Pablo tan Silas. Ingen inkuan nen Pablo: ‘Binasegan da kami ed karaklan na too ya andi inkaukom, totoon Romanos, tan impokok da kami ed pangawan. Papawayen da kami ta a maamot? Komon ta onla ra dia tan mangaon ed sikami.’ No bidbiren na saray uko-ukom so lingo ran mapubliko, nayarin talinduaan da a mamekpek tan mangipangaw ed arum iran Kristianos. Agmakayarin mangekal ed Romano iran mibabaley, sinmabi iray uko-ukom tan kinerew a pataynanen iray arum ya agagi, ingen agawa iya lambengat kayari na impamaseseg ed kapananisiaan. Ontan ya interes so mamamakiwas natan ed membro na Mananguley ya Ulop tan arum iran managbaroy a manangilaman pian dalawen tan pasesegen iray totoo na Dios ed lawak na dalin.
Ontalona so Salita nen Jehova ed Tesalonica tan Berea
9. Diad anton paraan, so siansian uusaren na saray Tasi nen Jehova, ya ‘insalaysay tan pinaneknekan’ nen Pablo a satan a Mesias so manirap tan napaoli a manlapud patey?
9 Tinmonbok a tinmalona so salita na Dios ed Tesalonica, kabisera na Macedonia tan manunan daungan. (17:1-9) Akikatunungan diman si Pablo ed saray Judios, ya “angisalaysay tan amaneknek” a manirap tan napaoli ed ipapatey itan a Mesias. (Ginawa nen Pablo diad impangipareng ed saray propesiyas ed ebento diad pakasumpal, unong a gagawaen na saray Tasi nen Jehova.) Sirin, pigaran Judios, dakel a proselitas, tan saray arum so nagmaliw a mananisia. Sanen amorma iray pigaran maimon a Judios a manggulo ingen agda ayarian ya aromogan si Pablo tan Silas, intarok da si Jason tan arum iran agagi ed saray manuley na syudad tan inakusaan ira na sedisyon, sakey a palson dalem a siansian angidaleman a sumpad saray totoo nen Jehova. Anggaman kuan, nibulos iray agagi kayari na impangiter na “magenap a kaletan.”
10. Diad anton sentido a saray Judios ed Berea so ‘maalwar a sinukimat’ iray Kasulatan?
10 Tinmonbok a linma si Pablo tan Silas ed syudad na Berea. (17:10-15) Diman ‘maalwar a sinukimat’ na saray Judios iray Kasulatan, unong ya ipapaseseg na saray Tasi nen Jehova ed saray totoo a gawaen natan. Agnanduarwa iraman a Bereanos ed Pablo ingen nansukimat ira pian paneknekan a si Jesus so Mesias. Say resulta? Dakel a Judios tan arum iran Griego (nayarin proselitas) so nagmaliw a mananisia. Sanen ginulo na saray karaklan iray Judios a manlapud Tesalonica, saray agagi intagar da si Pablo ed gilig na dayat, no iner a nayarin sinmakay iray pigaran kaiba to ed barko a mamaakar ed Piraeus (modernon-agew a Piraiévs), a daungan ed syudad na Atenas.
Ontalona so Salita na Dios ed Atenas
11. (a) Panon a nantasin makmakpel si Pablo ed Atenas, ingen siopa so nansalitan akisangsangan ed sikato? (b) Anto so impanengneng na arum sano salitaen a si Pablo bilang sakey a “managlabir”?
11 Sakey a makpel a panagtasi so niiter ed Atenas. (17:16-21) Lapud saray balikas nen Pablo nipaakar ed si Jesus tan kioli, a nansalitan akisangsangan iray pilosopo ed sikato. Pigara so Epicureo, a mangiporek ed likeliket. Saray arum so Estoiko, a mangidanet ed dilin-disiplina. ‘Anto so labay ya ibaga na sayan managlabir?’ so intepet na arum. “Managlabir” (ed literal, so “managdukdok na bukel”) a nipatnag a si Pablo so singa sakey a manok a mantuktuk ed bukebukel tan mangiter na daiset iran kakabatan balet makulang ed pikakabat. Inkuan na arum: “Singa manangipalapag na sankailin dirios.” Saya so seryoso, lapud abalang nen Sokrates so bilay to ed ontan a dalem. Insan intarok si Pablo ed Areopago (Pukdol na Mars), ya asingger ed Akropolis no iner a posiblen say mapalaway a korte suprema et pandaragupan.
12. (a) Antoran nengneng na maong a mapublikon panagsalita so mapatnag ed paliwawa nen Pablo ed Areopago? (b) Antoran punto so ginawa nen Pablo nipaakar ed Dios, tan ed anton resulta?
12 Say paliwawa nen Pablo ed Areopago so sankaabigan ya alimbawa na sakey a walaan na epektibon introduksyon, makatunongan ed lohika, tan makakombinsen argumento—unong a nibabangat ed Teokratikon Ministeryon Eskuelaan na saray Tasi nen Jehova. (17:22-34) Inkuan to a saray Ateneos so mas relihyoso nen saray arum. Isipen pa, wala ni ingen so sakey ya altar “Dia ed sakey a Dios ya Ag-amta,” nayarin pian napaliisan so panlenlemew ed dinanman a dirios! Nansalita si Pablo ed Manamalsa a “nanggawa a manlapud sakey a too ed kada nasyon na totoo” tan “ingana so aturon panaon tan ingeter iray anggaan ed panaayam na totoo,” a singa no kapigan so pambagut ed saray Canaanita. (Genesis 15:13-21; Daniel 2:21; 7:12) Naromog iyan Dios, “lapud sikatayo met so anak to,” inkuan nen Pablo, tutukoyen so inkapalsa na too nen Jehova tan nanaon ed saray manag-anlong dan si Aratus tan Cleanthes. Bilang anak na Dios, agtayo isipen a say ayadyarin Manamalsa so mipadpara labat ed sakey a talintaon ginawa na ag-ayadyarin too. Aminsan a pinalampas na Dios itan ya agpikakabat ingen mangibabaga natan ed katooan a manbabawi, lapud angigeter na agew a mangukom ed saray totoo ed panamegley na Aturo to. Lapud ta “mangibabawag na maong a balita nen Jesus” si Pablo, kabat na saray dumerengel to a sikatoy manutukoy ed si Kristo ya Ukom. (Gawa 17:18; Juan 5:22, 30) Say paliwawa nipaakar ed panagbabawi so amasanok ed saray Epicureo, tan Griego iran pilosopo a makaawat na salita nipaakar ed imoralidad ingen aliwan ipapatey tan kioli. Mapatnag, a singa met natan a dakel iray mangitalirak ed maong a balita, inkuan na arum a: ‘Dengelen mi kayo ed arum a panaon.’ Ingen say ukom a Dionisio tan saray arum so nagmaliw a mananisia.
Ontalona so Salita Na Dios ed Corinto
13. Panon a niletgpet nen Pablo so inkasikato diad ministeryo, tan anton modernon-agew a kapetekan so naalmo tayo?
13 Linma si Pablo ed Corinto, say kabisera na probinsya ya Acaia. (18:1-11) Diman nalmo to si Aquila tan Prisila, a linma diman sanen si Claudio Cesar et inganggan toray Judios ya aliwan Romanon mibabaley ya ontaynan ed Roma. Pian nalegpet to so inkasikato ed ministeryo, nandait si Pablo na tolda a dingan na sayan Kristianon sanasawa. (1 Corinto 16:19; 2 Corinto 11:9) Pangatli tan pandait na matalker-a-buek na kanding ya abel so mairap a kimey. Mipadpara met, mangitarya iray Tasi nen Jehova na material iran kakaukolanen da ed panamegley na sekular iran trabaho, ingen say manunan kimey da so ministeryo.
14. (a) Nidunget ed mapilit ya isusumpa ed panamegley na saray Judios ed Corinto, anto so ginawa nen Pablo? (b) Panon ya apaseguro si Pablo a mansiansia ed Corinto, ingen panon a saray Tasi nen Jehova natan so niwawanwan?
14 Nansiansian mansasalitan ansakit iray Judios ed Corinto bangta angiyabawag si Pablo ed Inka-Mesias nen Jesus. Kanian impayag toray kawes pian italirak so responsabilidad ed sikara tan ginmapon mamemben na pantitipon ed abung nen Titius Justos, nayarin sakey a Romano. Dakel (pati say datin pangulo na sinagoga a Crispus tan kaabungan to) so abautismoan iran mananisia. No say Judion isusumpa so nanggawa ed si Pablo ya onkelaw a nipaakar ed pansiansia ed Corinto, say panduarway naandipat sanen imbaga ed sikato na Katawan diad pasingawey ya: ‘Agka ontakot. Mansiansia ka a mansalita, lapud wala ak ed sika tan anggapoy too a mangabil ed sika. Dakel so totook ed sayan syudad.’ Kanian nantultuloy a nambangat si Pablo ed salita na Dios diman, ed loob na sakey taon tan anemiran bulan. Anggaman agmangaawat iray totoo nen Jehova natan na pasingawey, namparan pikakasi tan panangiwanwan ed panamegley na masanton espiritu so makatulong ed sikara a manggawa na mipadparan makabat iran desisyon a mangapekta ed intereses na Panarian.
15. Anto so agawa sanen intarok si Pablo ed arap na Procunsol a Gallio?
15 Intonton na saray Judios si Pablo ed si Procunsol Junius Gallio. (18:12-17) Impasen da si Pablo ya aliwan legal a mangukumberte—sakey a palson dalem a gagawaen natan na saray Griegon klero a sumpad saray Tasi nen Jehova. Sikakabat si Gallio ya andian na kasalanan si Pablo ed baleg ya inkamarelmeng tan inasikason samsamet na saray Judios so pankaabigan na Roma tan ganggan to, kanian dinagdag to ra. Sanen kinabil na saray manbabantay si Sostenes, say balon manangasikaso ed sinagoga, a si Gallio so ag-akibabali, nayarin manisip a say mapatnag a pangulo na panggugolo a sumpad si Pablo et nagagamoran to so kanepegan to.
16. Akin a manepeg ya awaten nen Pablo a patikeyan so buek to a miulibay dingan na sakey a samba?
16 Nambaroy si Pablo a manlapud daungan na Agea ed Cencharea a mamaakar ed Efeso, sakey a syudad ed Asia Minor. (18:18-22) Sakbay na saman a pambaroy ‘impatikeyan to so buek na ulo to, lapud wala so samba to.’ Satan so agnibaga no kasin nansamba si Pablo sakbay ton nagmaliw a patumbok nen Jesus odino no saya so gapoan odino kasampotan na peryodo a sinambaan. Anggapo ed silong na Ganggan iray Kristianos, ingen sikato so inter-Dios tan masanto, tan anggapo so kasalanan nipaakar ed ontan a samba. (Roma 6:14; 7:6, 12; Galacia 5:18) Diad Efeso, akikatunongan si Pablo ed saray Judios, insipan ya ompawil no iyabuloy na Dios. (Satan a sipan so asumpal ed saginonor.) Say impawil to ed Sirianon Antiokia so anampot ed komaduan misioneron baroy to.
Ontalona so Salita nen Jehova ed Efeso
17. Nipaakar ed bautismo, anton instruksion so kaukolan di Apolos tan saray arum ni?
17 Kabebekta ginmapo si Pablo ed komatlon misioneron biahe to (ngalngalin 52-56 K.P.). (18:23–19:7) Kaleganan diad Efeso, nambangat si Apolos nipaakar ed si Jesus balet kabat lambengat a say bautismo nen Juan a simbolo na panagbabawi ed saray kasalanan a sumpad Ganggan a sipan. “Angipalinew ed dalan na Dios a lalon ayadyari ed sikato” si Prisila tan Aquila, nayarin insalaysay a say pampabautismo a singa ed si Jesus so mangilaktip ed sakey a too a pasaen so binyag ed danum tan mangawat ed nikalbon masanton espiritu. Kayari na bautismo na masanton espiritu ya agawa nen Pentecostes 33 K.P., siopaman ya abautismoan ed bautismo nen Juan so nepeg a bautismoan lamet ed ngaran nen Jesus. (Mateo 3:11, 16; Gawa 2:38) Diad saginonor ed Efeso, ngalngalin 12 Judio a lalaki pinmasa ed bautismo nen Juan a ‘nampabautismo ed ngaran nen Katawan a Jesus” ed kabobokoran a panagbautismo lamet a nikurit ed Kasulatan. Sanen indapo nen Pablo iray lima to ed sikara, akawat ira na masanton espiritu tan duaran mamilagron pakatandaan ed mangatatawen ya abobon—pansalita ed nanduruman salita tan panagpropesiya.
18. Iner so nantasian nen Pablo legan a wala ed Efeso, tan ed antoran resulta?
18 Si Pablo so peteg ya okupado ed Efeso, sakey a syudad a walaan na manaayam a 300,000. (19:8-10) Saray templo na saray dirios to a Diana so sakey ed saray kadaanan a pitoran makapakelaw ed mundo, tan say teatro to so makapangiyorong na 25,000. Diad sinagoga, ‘angusar na pankombinse’ si Pablo ed panamegley na impangipresenta na makakumbensin argumento ingen ompaliis sano arum so mansalitan ansakit nipaakar ed Say Dalan, odino dalan na panagbilay a nibase ed pananisia ed Kristo. Diad loob na duaran taon, inagew-agew a nansalita si Pablo ed eskuelaan ya oditoryum na Tyranus, tan “say salita” so kinmayat ed interon distrito ed Asia.
19. Anto so agawa ed Efeso a sengegan na ‘say salita nen Jehova so mantultuloy ya ondarakel tan ontatalona’ diman?
19 Angipanengneng na abobon so Dios ed kimey nen Pablo ed panamegley na impamakayari to ed sikato a mantambal tan mamapaway na saray demonyo. (19:11-20) Ingen sinmaew iray pitoran ananak na manunan saserdote a si Eskeba a mamapaway na demonyo diad pangusar ed ngaran nen Jesus lapud agda irepresenta so Dios tan si Kristo. Sikara ni ingen so sinugatan na aselepan a demonyon laki! Anaktakot iya ed saray totoo, tan “say ngaran na Katawan a si Jesus so nantultuloy a nigalgalang.” Saramay nagmaliw a mananisia ya inkaindan daray okulton ag-agamil tan mapublikon pinoolan daray libro a mapatnag a nanlugan na saray inkantasyon tan mahikan pormula. “Sirin,” insulat nen Lucas, “diad mabiskeg a salita nen Jehova mantultuloy ya ondarakel tan ontatalona.” Natan, met, saray ariripen na Dios so ontulong a mangibulos ed totoo a manlapud demonismo.—Deuteronomio 18:10-12.
Agtinmalona so Relihyoson Agpangyabuloy
20. Akin a saray panday-pilak na Efeso so anagyat na sakey a gulo, tan panon ya apatunda?
20 Nanay a nidunget iray Tasi nen Jehova ed onsasanok ya ulop, tan ontan ed saray Kristianos ed Efeso. (19:21-41) Unong ya ondarakel iray mananisia, si Demetrio tan arum iran panday na pilak so alugi ed anapan lapud pigpigaran totoo so mangaliw na ankekelag a simbaan iran pilak da ed dakel-soson diosan Diana. Inlagyat nen Demetrio, sakey a magulon ulop so angala ed kaiba nen Pablo a si Gayo tan Aristarkos ed loob na teatro, ingen saray babangatan agda inabuloyan si Pablo ya onloob. Anggan arum iran manuley na saray piesta tan galaw so kinmerew ya agto iyan so inkasikato ed arisga. Ngalngalin duaran oras, a nan-ingal so magulon grupo: “Baleg si Diana na saray taga Efeso!” Kaunoran, say sekretaryo na syudad (a pangulo na gobierno ed baley) so angikuan a saman iran managpalikdon lalaki so nayaryan dan mangidalem ed proconsul, pinauleyan a manggawa na dyudisyal a desisyon, o say kaso ra so nayarin nadeside ed “sakey a regular a singbatan” na saray mibabaley. Sano andi, nayarin idalem iraman na Roma diad sayan iregular a singbatan ed panaggulo. Diad saman, pinaalis to ra.
21. Diad anton dalan a pinapalar na Dios so kimey nen Pablo, tan panon met a bendisyonan toray Tasi nen Jehova natan?
21 Tinulongan na Dios si Pablo ya onarap ed nanduruman subok tan pinapalaran iray gunaet ton ontulong ed saray totoo a mangipulisay ed relihyoson lingo tan sayakupen so katuaan. (Ipareng so Jeremias 1:9, 10.) Agaylan misasalamat tayo a satan a mangatatawen ya Ama tayo et mipadparan mamebendisyon ed saray kimey tayo! Kanian, natan unong ed inmunan siglo,‘say salita nen Jehova so ondarakel tan ontatalona.’
Panon So Iyebat Yo?
◻ Anton ehemplo so intarya nen Pablo ed impangawat ed panangiwanwan na masanton espiritu?
◻ Diad anton paraan, so siansian uusaren na ariripen nen Jehova, ya ‘insalaysay tan pinaneknekan’ nen Pablo ed bengabengatla?
◻ Anton parehon ebat so naalmo ed paliwawa nen Pablo ed Areopago tan panagpulong na saray Tasi nen Jehova?
◻ Panon a nilegpet nen Pablo so inkasikato ed ministeryo, tan anton modernon-agew a kapetekan na saya?
◻ Unong a ginawa to ed kimey nen Pablo, panon a pinapalar na Dios so kimey na saray Tasi nen Jehova natan?
[Saray litrato ed pahina 5, 6]
inmalona so salita nen Jehova ed
1. Filipos
2. tan 3. Atenas
4. tan 6. Efeso
5. Roma
[Credit Line]
Photo No. 4: Manley Studios