Kasin Saray Kurang na Estado et Nengneng to’y Maong?
“Say bakor [na Berlin] so magmaliw a lalon ontalona leleg ya onaaligwas so bedber na Bukig tan Sagur. Balet taotaon ni, anggan ingen kailalakan, sakbay a nageba. Saray duaran Alemanya so agmankasakey lamet.” Ontan so insulat na sakey a bantog a balitan-magasin na Amerika nen Marso 1989.
Onkulang nen 250 iran agew—aliwan taotaon, nisay saray kailalakan—agnambayag, ginmapon alusbo so bakor. Diad loob na simsimba, nilibo ed saray piraso et apamelag ed kipapasen a pakanodnonotan, nausar a dekorasyon ed tapew na lamisaan ed sankamundoan.
SAKEY ya ontanlan alatian a Kortinan Balatyang so walan asiyan ed kaunoran, a mamalesa na saray ilalo a diad kaunoran et asingger la so sankamundoan a kareenan tan kaligenan. Anggan say Bakal ed Golpo ed Pegley Bukig so ag-amakuyep ed ilalon naandi so abayag lan panlalaslasan ed baetan na Bukig tan Sagur, tan sakey a balon uksoy ed mundo so manasingger la.
Mangaarum na Balon Sukat
Nanlapulad komaduan guerra mundial, sakey a kiwas a mamaarap ed nankasakey ya Europa so walan mapatnag. Nen 1951, angiletneg iray nasyones ed Mamabukig ya Europa na European Coal and Steel Community. Tinumbokan iya na European Common Market nen 1957. Nen 1987 saray 12 banbansa na sayan internasyonal a komunidad (natan 342 milyon a sinansakey a mabiskeg a totoo) so angigeter na kalat a nagnap a pankakasakey ed ekonomiko ed 1992. Ompatnag a mabiskeg a posibilidad ni ingen so sigpot a politikal a pankakasakey. Agaylan sakey a makarepreskon pansalat iya manlapud amantsaan na dala ya awaran na Europa ed katantaon!
Anggaman ontan, lapud agano nin baleg ya impansalat ed politiko, mamapaarap so 1992 ed babaleg a kaimportantian. Walan dinmaak so panpalbeng a saray datin Komunistan bansa ed Mamabaybay ya Europa so diad kasampotan et nitekep met ed sakey a nankakasakey ya Europa.
Madibinon Tulong?
Pigaran relihyoson grupo, a mangipupulisay ed prinsipyo na Kristianon neutralidad et angiyabuloy ed abayag lan dekadan pantetempey na relihyon ed Mamabukig ya Europa pian itulak ira ed aktibon politikal a pisiglaotan. Mangokomento ed saya, naimano na diyaryo na Aleman a Frankfurter Allgemeine Zeitung a “say kontribusyon na saray Kristiano ed pangitatarok na saray pansalat ed Bukig so agnapalumbasan,” itutuloy a “say impibali ra so maseguron agnayarin leglemewen.” Isalaysay to: “Alimbawa, diad Polandia, itekep na relihyon so inkasikato ed nasyon, tan say iglesia so nagmaliw ya estrikton sumpad manuuley a partido; diad GDR [datin Bukig ya Alemanya] itarok na iglesia so libren lugar parad saray disenterya tan angiyabuloy ed sikaran mangusar ed saray bilding na iglesia parad organisasyonal iran gagala; diad Czechoslavakia, makapanabet iray Kristiano tan demokrata ed pangawan, ya asabin mangapresya ed sinansakey, tan kaunoran et nantekepan ed saray puersa.” Anggan diad Romania, no iner a “saray iglesia so apaneknekan a matoor iran sakop ed uley na Ceauşescu,” say panigensigen a kaaresto ed kleron Laszlo Tökes so amayubo ed rebolusyon.
Alanor met so Vatican. Nankomento so Time magasin ed Disyembre 1989: “Anggaman say agmibabalin totontonen nen Gorvachev so uldar a sengegan na nankokonektaan a reaksion ed inkabulos a walan sinmabin tamtampol ed Mamabukig ya Europa ed apalabas a pigaran bulan, kanepegan a maong nen Juan Pablo so andukdukey a panaon a kredito. . . . Diad loob na 1980’s saray paliwawa to so mapekpekder ya angidanet ed kanonotan a pankasakey lamet na Europa a manlapud Atlantik ya anggad Urals tan apuyanan na Kristianon pananisia.” Sirin, gendagendat, sanleleg a bibisitaen so Czechoslovakia nen Abril 1990, imbalikas na papa so ilalo a say dalaw to et mangilukas na balon puerta ed baetan na Bukig tan Sagur. Inyabawag to so niplanon pantitipon na saray obispon taga-Europa pian mangiyareglo na estratehiya ed panumpal na kugip ton “sakey a nankakasakey ya Europa ed basiyan na Kristianon lamot to.”
Komon ta aliwan say nankakasakey ya Alemanya ed loob na balangkas na nankakasakey ya Europa so napaneknekan a manunaan ed kompleton tuloy a nankakasakey ya Europa, tan anggan nankakasakey a mundo ni ingen? Agta mangipanengneng a sayan relihyoson pibabali so isisipan na Biblia? Maseguro, tekep na saray klero ed parehon Bukig tan Sagur a mankikimey la natan ed loob na politikal a balangkas parad kareenan tan kaligenan, agta nailaloan tayo iyan asingger lan magmaliw a tua? Nengnengen tayo.
[Mapa/Litrato ed pahina 4]
Say Protestanten Iglesian Nikolai ed Leipzig—sakey a simbolo na baleg ya impansalat na politiko ed Alemanya
Membro iran nasyon na European Common Market