Say Biblian Gothic—Sakey a Makatantandan Agawaan
SARAY Goth so sakey ya impaniiba na saray tribo na Aleman, a nayarin nanlapu ed Scandinavia. Diad asasakbay iran siglo na Kaplesan a Panaon tayo, sikara so inmalis ed arawin abalaten ya anggad Black Sea tan say ilog na Danube, ya akasabi anggad saray doongan mismo na Romanon Imperyo.
Say inmunan literaturan impalapag ed pansasalitan Aleman et say Biblian Gothic. Natan sayan patalos so wala lambengat ed pira-piraso. Anggaman ontan, satan so mansiasiansian sakey a nikadkaduma tan makanan bersyon na Masanton Kasulatan. Akin?
Si Ulfilas—Misionero tan Managpatalos na Biblia
Say managpatalos na sayan Biblia et si Ulfilas, akabatan met ed Gothic a ngaran to a Wulfila. Unong ed si manag-awaran a Philostorgius, si Ulfilas so kailalakan na saray akautibo ed panaglusob ed Gothic ya inyakar ed Cappadocia, a natan et kabiangan na mamabukig a Turkey. Niyanak nen ngalngali 311 K.P., sikato so inordinan nen Eusebius na Nicomedia ed 30 a taon ed saginonor tan impasal a mankimey bilang sakey a misionero ed limog na saray Goth.
“Pian bangatan tan parakelen iray kumberti to,” inkuan nen manag-awaran a Will Durant, “sikato so siaanos ya angipatalos, manlapud Griego ed Gothic, na amin a Biblia likud iray Libro na Arari.” (The Age of Faith) Natan, nilikud ed kabiangan na libron Nehemias, say mogmon ag-aderal iran manuskrito na Gothic a Biblia et saray kabiangan na Kristianon Griegon Kasulatan.
Say Gothic so aliwan sakey ya insulat a lenguahe. Kanian si Ulfilas so nidunget ed angat na panangipatalos a nankaukolan na nikadkaduman dunong. Saray kleron manag-awaran so amagalang ed sikato ed impamawala na Gothic ya alpabet na 27 a simbolo, a nibasen manuna ed Griego tan Latin iran alpabet. Niarum ni, ibabaga na The New Encyclopædia Britannica ya “inembento to so Germanic Christian terminology, ya arum ed saratan so siansian uusaren.”
Asasakbay ya Awaran na Biblian Gothic
Asumpal nen Ulfilas so panagpatalos to sakbay na 381 K.P. tan duara odino taloran taon ed saginonor et sikato so inatey. Say inkabantog na kimey to so pepekderan na The Encyclopedia Americana, a mangibabaga a “say patalos so inkalapagan ya inusar na saray Goth ya inmalis ed Espanya tan Italya.” On, diad pangibabasi ed bilang na saray niliktar iran piraso, ompatnag a dakel a kopya na sayan Biblian Gothic so agawa. Maseguro, pigaran manuskrito so impalapag ed saray scriptorium ed saray syudad na Ravenna tan Verona, diad lugar ya angiletnegan na saray Goth ed panarian da. Saray sriptorium so kuarto ed saray monasteryo ya impangisulatan tan impangopiaan ed saray manuskrito.
Anampot iray Goth bilang sakey a nasyon ed ngalngali 555 K.P., kayarin tinalo lamet na emperador na Byzantine a si Justinian I so Italya. Kayari impanampot na saray Goth, ibabaga nen Tönnes Kleberg, “say lenguahe tan saray tradisyon na Gothic ed Italya so naandipat, ya anggapoy pakasuysuyan. Saray manuskrito ed Gothic so agla makapainteres. . . . Saratan ed baleg a kabiangan so inala tan binural pian paandien iray akasulat. Say mablin parchment na karnero so inusar lamet para’d panangisulat na saray balon lugan.”
Saray Akaliktar a Manuskrito
Arum ed sarayan manuskrito et agsigpot ya abura, a wala niray natitilak a pakapatnagan na orihinal a manuskrito. Pigara ed sarayan palimpsest, a singa panatawag ed saraya, so aromog tan binasa. Makatantanda, say bantog a Codex Argenteus, a mankakarga na apatiran Ebanghelyo diad alasir na Mateo, Juan, Lucas, tan Marcos, so nipreserban maligen.
Sayan marakep a codex so inisip a nanlapu ed Ravenna scriptorium diad gapo na komanem a siglo K.P. Satan so tatawagen a Codex Argenteus, a kabaliksan to so “Pilak a Libro,” lapud satan so nisulat ed pilak a tinta. Saray pahina a parchment so akoloran na lila, a mangipapatnag a satan so nayarin para ed sakey a walad maarin kipapasen. Abordaan na saray balitok a letra so unonan taloran linya na kada Ebanghelyo ontan met ed saray gapo na nanduruman seksion. Saray ngaran na managsulat na Ebanghelyo so pinmatnag ed balitok ed tagey na apatiran mantutunosan iran “archway” a nipasen ed sampot na kada seksion na kasulatan. Saraya so mangiter na saray reperensya ed kapetekan na saray bersikulo na saray Ebanghelyo.
Panangipawil ed Teskto na Biblian Gothic
Kayari na inkawatak-watak na nasyon a Gothic, say makanan Gothic Argenteus so naandi. Agla anengneng lamet anggad saman so impakaamta na publiko ed kapegleyan na koma-16 a siglo ed monasteryo na Werden, ya asingger ed Cologne, Alemanya.
Nen taon 1569, say Gothic a bersyon na Pikakasi na Katawan so nipalapag, a mangipapaimano ed Biblia ya angalaan ed saya. Say ngaran a Codex Argenteus so pinmatnag a niimprinta para’d ununan pankanawnawa nen 1597. Manlapud Werden et naimano iyan manuskrito ed koleksyon na emperador ed Prague. Anggaman ontan, diad kasampotan na Talomplon Taon a Bakal nen 1648, sinamsam itan na saray analon Sweko a kaiba iray arum a kayamanan. Nanlapulad 1669 sayan codex so permanenten nipasen ed Uppsala University Library, Sweden.
Say Codex Argenteus so diad orihinal ed tugyopen na 336 a pahina, a say 187 na saya so wala ed Uppsala. Say sakey nin pahina—say sampot ed Ebanghelyo nen Marcos—so nalmoan nen 1970 ed syudad na Speyer, Alemanya.
Manlapud inpatnag lamet na codex, ginapoan na saray iskolar so panagaral ed kasulatan pian naamtaan so kabaliksan na naandi lan Gothic a lenguahe. Uusaren so amin a walan manuskrito tan ed apalabas iran pangegetman pangipawil ed teksto, impantetekep tan impalapag nen 1908 na iskolar ya Aleman a si Wilhelm Streitberg so “Die gotische Bibel” (Say Biblian Gothic), tekep na saray tekston Griego tan Gothic a walad manbasilan iran pahina.
Natan, sayan Biblian Gothic so manunan makapainteres ed saray iskolar. Anggaman ontan, say katuaan a saya so impalapag tan inasikaso nen asasakbay iran agew na panangipatalos ed Biblia so mamapaneknek ed pilalek tan determinasyon nen Ulfilas a nipatalos so Salita na Dios ed sakey a modernon lenguahe ed saman. Susto so impakabidbir to a diad saya lambengat a paraan a nailaloan a natalosan na saray Goth so Kristianon katuaan.
[Picture Credit Line ed pahina 9]
Courtesy of the Uppsala University Library, Sweden