Paraiso ed Dalin​—Imahinasyon Labat o Talagan Wala?

Paraiso! Wala ray makolor ya travel brochure ya sasagyaten da tayon onlad saray lugar ya singa “paraiso” pian manrelaks tan nalingwanan tayo kuno so amin ya problema tayo. Pero amta tayo ya kapawil tayod abung, wadtan nin siansia iray problema tan ag-iratan naandi.

Anggaman ontan, talagan labalabay tayon imadyinen so paraiso. Agtayo naiwasan ya isipen: ‘Kasin anggad imahinasyon labat so “paraiso”? No on, akin et labalabay tayon isipen itan? Talaga kasin walay paraiso?’

SARAY ISTORYA TUNGKOL ED PARAISO

Abaybayag la ya pankelkelawan na totoo so ideya tungkol ed paraiso. Dakel so nainteresan ed satan lapud abitla ed Biblia so “sakey a hardin diad Eden, diad bandad bukig.” Akin et balibali itan ya hardin? Oniay nabasad salaysay: “Si Jehova a Dios et pinatubo tod dalin so amin a kiew a makapaliket a nengnengen tan maabig a naakan.” Talagan marakdakep itan ya hardin. Tan say sankabalibalian ya nengnengen ditan et “say kiew na bilay a walad pegley na hardin.”​—Genesis 2:8, 9.

Nabasa met ed Genesis ya walay apatiran ilog ya onaagus manlapud satan ya hardin. Duara ed satan ya ilog et wala ni anggad natan​—say Tigris (o Hiddekel) tan say Eufrates. (Genesis 2:10-14; footnote) Sayan duaran ilog et onaagus ed Iraq (datin parte na Persia nensaman) tan sabien to anggad Persian Gulf.

Atan so rason no akin ya say paraiso ed dalin et kaibad kultura na Persia. Diad Philadelphia Museum of Art ed Pennsylvania, U.S.A. et walay Persian carpet ya ginawa nen 16th century. Nanengneng ed satan ya carpet so apadiran ya hardin, tan wala ray desinyo ton kiew tan rosas. Say salitan “paraiso” et nanlapud daan ya salita ed Persia ya say labay ton ibaga et “apadiran ya hardin,” tan say desinyo na carpet et mipara ed samay ibabaga na Biblia tungkol ed marakdakep tan mabunabunan hardin na Eden.

Diad tua, diad nanduruman lenguahe tan kultura ed interon mundo et walay kanya-kanya dan istorya tungkol ed paraiso. Nen inmaalis ed nanduruman lugar iray totoo, awi-awit da imay salaysay ya walad Biblia, ya diad kalabas na panaon et nilaokan la na sarili dan pananisia tan alamat. Kanian anggad natan, basta walay nanengneng na totoo ya balibalin lugar, ibaga dan paraiso itan.

SAY IMPANANAP ED PARAISO

Wala ray explorer nensaman ya imbaga dan nalmo da so abalang ya paraiso. Singa bilang, walay British army general ya say ngaran to et Charles Gordon ya linmad Seychelles nen 1881, tan pambiliban toy inkarakep na Vallée de Mai​—ya World Heritage site la natan—​tan indeklara to ya aman so hardin na Eden. Nen 15th century, say Italian navigator ya si Christopher Columbus et inisip ton asingger to lan nadiskobre so hardin na Eden nen akasabi ed isla na Hispaniola, ya walad Dominican Republic tan Haiti.

Walay modern history book ya say title to et Mapping Paradise, ya pakanengnengan na saray detalye na masulok ya 190 ya karaanan a mapa, tan dakel ed saratan et ipapanengneng toy litrato nen Adan tan Eva diad Eden. Sakey ed saratan et say nikadkaduman mapa ya kabiangan na manuscript ya ginawa nen Beatus ya taga Liébana nen 13th century. Diad tagey na satan a mapa et walay melag ya rectangle ya diad pegley to et walay paraiso. Manlapud pegley et walay apatiran ilog ya tinawag ton “Tigris,” “Eufrates,” “Pison,” tan “Geon,” ya onaagus paonlad apatiran suyok na rectangle, tan nayarin irerepresenta na satan so inkayat na Inkakristiano ed apatiran suyok na dalin. Ipapanengneng na satan ya anggano agtayo segurado no iner so kawalaan na samay orihinal ya Paraiso, talagan labalabay ni itan ya isipen na totoo.

Si John Milton, ya writer a taga England nen 17th century, et kabkabat ed tula to ya Paradise Lost, ya akabase ed salaysay na Genesis tungkol ed impankasalanan nen Adan tan impanpalayas ed sikato ed Eden. Insulat to ditan ya nipawil ed totoo so bilay ya anggapoy anggaan diad dalin, ya say kuan to et: “Diad satan et magmaliw ya paraiso so dalin.” Nanggawa lamet si Milton na tula ya katuloyan to ’tan, ya say title to et Paradise Regained.

ANGUMAN SO PANANISIA NA TOTOO

Malinew sirin ya manlapu la nensaman et interesadon maong iray totoo ed abalang ya paraiso diad dalin. Akin balet et agla panisiaan itan na totoo natan? Base ed obserbasyon na Mapping Paradise, say manunan rason et lapud “ginagala na saray theologian ya ibaliwala no iner so kawalaan na paraiso.”

Diad saray simbaan et ibabangat da ya say talagan ilalo tayo et manbilay diad tawen, aliwan diad paraiso ed dalin. Pero ibabaga na Biblia diad Salmo 37:29: “Saray matunong et tawiren day dalin, tan manbilay ira ditan diad andi-anggaan.” Pero aliwan paraiso so dalin natan, kanian panon ya nagawa itan ya promisa? a

TALAGAN NIPAWIL SO PARAISO ED DALIN

Si Jehova a Dios, say nanggawa ed orihinal a Paraiso et impromisa ton ipawil to itan. Panon? Tandaan ya imbangat itayo nen Jesus ya ipikasin: “Onsabi la komon so Panarian mo. Nagawa komon so linawam, a singa ed tawen, ontan met diad dalin.” (Mateo 6:10) Satan ya Panarian et gobierno ya uleyan toy interon mundo ya say manuley et si Jesu-Kristo tan atan so onsalat ed amin ya uley na totoo. (Daniel 2:44) Panamegley na satan ya Panarian et ‘nagawa so linawa na Dios’ ya magmaliw ya paraiso so interon dalin.

Pinuyanan na Dios si propeta Isaias ya isulat so kipapasen na bilay diad Paraiso ya anggapo lay gulo tan panlalaban. (Isaias 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Komon ta nabasam iratan diad mismon Bibliam pian ombiskeg so pananisiam ed saray impromisa na Dios ya gawaen to parad maunor ya totoo. Aliwan say paraiso labat so panliketan na saray manayam ditan, noagta nalikna da met so pabor na Dios ya naandid si Adan.​—Apocalipsis 21:3.

Akin et segurado tayon say Paraiso ed dalin diad arapen et aliwa labat ya imahinasyon noagta talagan wala? Lapud ibabaga na Biblia: “Say katawenan et kayarian nen Jehova, balet say dalin et inter tod saray anak na totoo.” Say Paraiso ed dalin et “abayag lan insipan na Dios, ya agto nayarian so mantila.” (Salmo 115:16; Tito 1:2) Marakdakep itan ya ilalo ya walad Biblia​—Paraiso ya aglan balot nabalang!