Watchtower ONLINE YA LIBRARYA
Watchtower
ONLINE YA LIBRARYA
Pangasinan
  • BIBLIA
  • PUBLIKASYON
  • ARAL
  • mwbr18 Oktubre p. 1-12
  • Saray Reperensya Parad Workbook ed Aral Parad Ministeryo tan Bilay na Kristiano

Anggapoy available ya video ed pinilim.

Pasensya la, walay error na video.

  • Saray Reperensya Parad Workbook ed Aral Parad Ministeryo tan Bilay na Kristiano
  • Reperensya Parad Workbook ed Aral (2018)
  • Subheading
  • OKTUBRE 1-7
Reperensya Parad Workbook ed Aral (2018)
mwbr18 Oktubre p. 1-12

Saray Reperensya Parad Workbook ed Aral Parad Ministeryo tan Bilay na Kristiano

OKTUBRE 1-7

KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | JUAN 9-10

“Aasikasoen nen Jesus Iray Karnero To”

(Juan 10:1-3) “Ibagak ed sikayoy tua, samay onloob ed pukokan na saray karnero ya ag-ondalan ed puerta balet ta onkalab ed sananey a dalan et sakey a matakew tan tulisan. 2 Balet samay ondalan ed puerta et sikatoy managpastol na saray karnero. 3 Sikatoy lukasan na managbantay na puerta, tan dengelen na saray karnero so boses to. Tawagen tod ngaran iray karnero to tan ipaway to ra.

(Juan 10:11) Siak so maong a managpastol; say maong a managpastol et iter toy bilay to parad saray karnero.

(Juan 10:14) Siak so maong a managpastol. Kabat ko iray karnerok tan kabat ak na saray karnerok,

nwtsty media

Pukokan na Saray Karnero

Say pukokan na saray karnero et denesinyo pian protektaan iray karnero ed saray matakew tan ed saray masesebeg ya ayep. Ipupukok ditan na saray managpastol so pulok da no labi. Nen panaon na Biblia, saray pukokan na karnero et anggapoy atep da, nandurumay itsura tan kabaleg da, tan kaslakan et gawad bato so padir da tan saksakey so puerta. (Nu 32:16; 1Sa 24:3; Sof 2:6) Binitla nen Juan so nipaakar ed iloob ed pukokan ya say dalanen et diad “puerta,” ya guaguardiaan na “managbantay na puerta.” (Jn 10:1, 3) Diad pukokan na karaklan, aliwa labat ya saksakey ya pulok so nayarin mansanlabi ditan, tan say managbantay na puerta so mangguardia pian protektaan iray karnero. Kaimbuasan to, lukasan na managbantay so puerta, tan kada pastol et tiponen toy pulok to diad panawag tod saray karnero to. Say boses na managpastol et nibiig na saray karnero to tan ontumbok irad sikato. (Jn 10:3-5) Tinukoy iya nen Jesus pian iyilustra so paraan na pangaasikaso tod saray disipulo to.—Jn 10:7-14.

w11 5/15 7-8 ¶5

Sikayoran Kristianon Pamilya—‘Mansiansian Aliing’

5 Say relasyon na managpastol tan saray karnero to et akadepende ed talek tan pikabat dad sakey tan sakey. Amta na managpastol so amin a detalye nipaakar ed karnero to. Ontan met, kabat tan panmamatalkan na karnero so managpastol. Nabidbir day boses to tan tutuloken da itan. “Kabat ko iray karnerok tan saray karnerok et kabat da ak,” so kuan nen Jesus. Kabkabat ton maong so kongregasyon. Say Griegon salita dia ya nipatalos a “kabat” et mankabaliksay “personal, sigpot a pakapikabat.” On, kabkabat na Maong a Managpastol so kada karnero to. Amta to ray pankaukolan, kakapuyan, tan abilidad na balang sakey. Anggapoy agto amta nipaakar ed saray karnero to. Tan kabkabat met na saray karnero so managpastol tan manmamatalek irad panangidaulo to.

(Juan 10:4, 5) Sano nipaway to lay amin a karnero to, sikatoy onlad unaan da, tan ontumbok irad sikato lapud kabat day boses to. 5 Agda tumboken so sakey ya estranghero noagta ibatikan da, lapud agda kabat so boses na saray estranghero.”

cf 125 ¶17

“Agto Ra Akisalitaan a Balot Noag dia ed Alimbawa”

17 Unong ed personal ya obserbasyon nen George A. Smith, oniay insulat to ed libro ton The Historical Geography of the Holy Land: “No maminsan say pampapainawaan mi ed kaagwan et diad gilig na saray bobon na Judea, a ditan et talora odino apatiran managpastol so onlalasor kaiba iray pulok da. Makapanlalaok iratan, tan panumamengan mi no panon lamet a natipon na kada pastol so dili ran pulok. Balet kayari na inyinum tan impanggalaw na saray pulok, sansasakey a tinmatdang iray managpastol ed nanduruman gilig na patar, tan balang sakey so tinmawag ed dili ran paraan tan saray karnero ra so dinmago ed mismon pastol da tan matintinunos ya inmalis iray pulok a singa ed insabi ra.” Talagan apilipili nen Jesus so ekselentin ilustrasyon pian ipabitar so punto to, salanti, no bidbiren tan tuloken tayo so bangabangat to tan tumboken tayo so panangiwanwan to, sirin et naeksperiensya tayo so panangasikaso na say “maong a pastol.”

(Juan 10:16) “Tan wala ni ray arum a karnerok, ya anggapo ed sayan pulok; nepeg ko ran awiten met, tan dengelen day boses ko, tan magmaliw iran sakey a pulok, a walaay sakey a managpastol.

nwtsty study note na Jn 10:16

awiten: Odino “itonton.” Say Griegon salitan aʹgo ya inusar dia et nayarin mankabaliksan na “awiten” odino “itonton,” depende ed konteksto. Diad sakey ya Griegon manuskrito nen manga 200 C.E., inusar so mikonektaan ya Griegon salita (sy·naʹgo) a maslak ya ipapatalos a “tiponen.” Bilang Maong a Managpastol, titiponen, igigiya, proprotektaan, tan papakanen nen Jesus iray karnero ed sayan pulok (tinukoy met ya “melag a pulok” diad Luc 12:32) tan say imbaga ton arum a karnerok. Magmaliw iran sakey a pulok a walaay sakey a managpastol. Idadanet na saya so pankakasakey na saray papatumbok nen Jesus.

Pankotkot na Espiritual a Kayamanan

(Juan 9:38) Inkuan to: “Manisia ak ed sikato, Katawan.” Tan sikatoy inggalang to.

nwtsty study note na Jn 9:38

inggalang to: Odino “yinmuko ed arapan to; dinmakmomo ed arapan to.” No say Griegon salita ya pro·sky·neʹo et inusar pian tukoyen so pandayew ed sakey a dios, ipapatalos itan ya “dayewen.” (Mat 4:10; Luc 4:8) Balet diad sayan konteksto, samay lakin inyanak a bulag ya inmabig et binidbir to ya irerepresenta nen Jesus so Dios kanian inggalang to. Sikatoy impasen to aliwan bilang Dios, noagta bilang impasakbay ya “Anak na too,” say Mesias ya inikdan na Dios na autoridad. (Jn 9:35) Nen sikatoy dinmakmomo ed si Jesus, mapatnag ya ginawa to itan diad paraan ya miparad gagawaen na saramay totoo ya abitla ed Hebreon Kasulatan. Ondadakmomo ira no onaarap irad saray propeta, arari, odino arum nin mangirerepresenta ed Dios. (1Sa 25:23, 24; 2Sa 14:4-7; 1Ar 1:16; 2Ar 4:36, 37) Diad dakel a pankanawnawa, wala ray dinmakmomo ed si Jesus ta misalsalamat ira ed saray bengatlan impaamta na Dios ed sikara odino anengneng da ya walad si Jesus so pabor na Dios.—Nengnengen so study note na Mat 2:2; 8:2; 14:33; 15:25.

(Juan 10:22) Diad saman et agawa ed Jerusalem so Piesta na Panangidedika. Panaon na ambetel ed saman,

nwtsty study note na Jn 10:22

Piesta na Panangidedika: Diad Hebreo, say tawag ed sayan piesta et Hanukkah (chanuk·kahʹ), a mankabaliksay “Inagurasyon; Panangidedika.” Gagawaen itan diad loob na waloran agew, manlapud koma-25 agew na bulan na Kislev, asingger ed panampot na Disyembre, (nengnengen so Apendise B15) pian nodnonoten so impangidedika lamet ed templo diad Jerusalem nen 165 B.C.E. Si Arin Antiochus IV Epiphanes na Sirya et dinutakan toy templo nen Jehova pian ipanengneng so pambusol tod si Jehova, say Dios na saray Judio. Singa bilang, sikatoy nanggawa na altar diad tapew na baleg ya altar, ya dati et ditan so inagew-agew ya pangibabagatan na apay a popoolan. Nen Kislev 25, 168 B.C.E., nambagat si Antiochus na baboy diad altar tan impaiwalsik to ed interon templo so digo na karne, pian talagan nadutakan so templo nen Jehova. Pinopoolan to ray puerta na templo, inggeba to ray kuarto na saray saserdote, tan inawit toy balitok ya altar, lamisaan ya pananginan na tinapay ya iyaapay, tan say balitok a kandelero. Insan to indedika so templo nen Jehova ed dios na saray pagano ya si Zeus na Olympus. Kalabas na duay taon, asakop lamet nen Judas Macabeo so syudad tan say templo. Nen alinisan la so templo, indedika lamet itan nen Kislev 25, 165 B.C.E., eksakton taloran taon manlapu nen angibagat si Antiochus ed si Zeus na makapadimlan apay diad altar. Intuloy so inagew-agew ya pangibagat ed si Jehova na apay a popoolan. Anggapoy direktan nabasa ed pinuyanan a Kasulatan ya mangipapanengneng a si Jehova so nampanalo ed si Judas Macabeo tan Sikato so angiganggan ya linisan so templo. Anggaman ontan, angusar si Jehova na totoo manlapud arum a nasyon, singa si Ciro na Persia, pian sumpalen iray espisipikon gagala to nipaakar ed panagdayew ed Sikato. (Isa 45:1) Makatunongan sirin ya isipen ya nayarin usaren nen Jehova so sakey ya too a kabiangan na dedikadon totoo to pian nasumpal so linawa To. Ipapanengneng na Kasulatan ya nepeg ya akaalagey tan nauusar ni so templo pian nasumpal iray propesiya nipaakar ed Mesias, say ministeryo to, tan say pambagat to. Ontan met, say pangibagat na saray Levita et nepeg ya mantultuloy anggad iyapay la na Mesias so mas maabig ya bagat, say mismon bilay to ya iter to parad totoo. (Da 9:27; Jn 2:17; Heb 9:11-14) Saray papatumbok nen Kristo et ag-ingganggan ya selebraan so Piesta na Panangidedika. (Col 2:16, 17) Balet, anggapoy nabasa ya kinondena nen Jesus odino saray disipulo to so panselebra ed sayan piesta.

Panagbasa ed Biblia

(Juan 9:1-17) Sanen sikatoy ondadalan, anengneng toy sakey a lakin bulag manlapu lad inkiyanak to. 2 Tan sikatoy tinepetan na saray disipulo to: “Rabbi, siopay nankasalanan, sayan too odino saray ateng to, kanian sikatoy niyanak a bulag?” 3 Inmebat si Jesus: “Aliwan sayan too odino saray ateng to so nankasalanan, balet lapud sayan kipapasen to et nayarin nipatnag iray gawa na Dios. 4 Nepeg tayon gawaen iray kimey na samay angibaki ed siak legan ya agew ni; antis ya onsabi labi sano anggapo lay toon makapankimey. 5 Legan a wadia ak nid mundo, siak so liwawa ed mundo.” 6 Kayari ton imbaga iraya, sikatoy linmutda ed dalin tan nanggawa na pitek diad panamegley na ilol, tan impurapor to itan ed mata na samay too 7 tan inkuan tod sikato: “La ka tan mandilamos kad tiponay danum na Siloam” (ya impatalos a “Nibaki”). Kanian sikatoy linma tan nandilamos, tan pinmawil a makanengneng la. 8 Insan inkuan na kakaabay tan saramay datin makakanengneng a sikatoy mipapayabol: “Agta saya imay datin akayurong a mipapayabol?” 9 Wala ray mangibabaga: “Sikato.” Say kuan na arum: “Andi, kaparpara to labat.” Inkuan na samay too: “Siak iman.” 10 Kanian inkuan dad sikato: “Panon sirin ya alukasan iray matam?” 11 Sikatoy inmebat: “Nanggaway pitek imay toon tatawagen a Jesus tan impurapor tod saray matak tan imbaga tod siak, ‘La kad Siloam tan mandilamos ka.’ Kanian linma ak a nandilamos tan akanengneng ak la.” 12 Diad saya et inkuan dad sikato: “Kawalaan na saman a too?” Inkuan to: “Agko amta.” 13 Inyakar dad saray Fariseo so datin bulag. 14 Nibanbana ya agew na Sabaton sanen nanggaway pitek si Jesus tan nilukasan to iray mata na saman a too. 15 Kanian tinepetan met natan na saray Fariseo imay too no panon a sikatoy akanengneng. Inkuan tod sikara: “Sikatoy angiyan na pitek ed matak, tan nandilamos ak, tan akanengneng ak la.” 16 Insan inkuan na arum ed saray Fariseo: “Agnanlapud Dios iman a too ta agto ngingilinan so Sabaton.” Inkuan na arum: “Panon a makapanggawa na ontan iran klase na tanda so sakey a toon makasalanan?” Kanian naapag ira. 17 Inkuan da lamet ed bulag a too: “Antoy nibagam ed sikato, lapud nilukasan to iray matam?” Inkuan na too: “Sikatoy sakey a propeta.”

OKTUBRE 8-14

KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | JUAN 11-12

“Aligen so Panangabagey nen Jesus”

(Juan 11:23-26) Inkuan nen Jesus ed sikato: “Say agim et onoli.” 24 Inkuan nen Marta ed sikato: “Amtak a sikatoy onoli diad kaunoran ya agew.” 25 Inkuan nen Jesus ed sikato: “Siak so kioli tan say bilay. Say mangipapanengneng na pananisia ed siak, anggano ompatey et ombilay lamet; 26 tan balang sakey a mabilay tan mangipapanengneng na pananisia ed siak et aglan balot ompatey. Manisia kad saya?”

nwtsty study notes na Jn 11:24, 25

Amtak a sikatoy onoli: Inisip nen Marta ya say tutukoyen nen Jesus et say kioli ed arapen, diad kaunoran ya agew. (Nengnengen so study note na Jn 6:39.) Makapadinayew so pananisia to ed satan a bangat. Saray arum ya lider na relihyon ed panaon to, a tatawagen ya Saduceo, et agmanisia ed kioli anggano malinlinew ya ibabangat itan na pinuyanan a Kasulatan. (Da 12:13; Mar 12:18) Balet saray Fariseo et manisia ya imortal so kamarerwa. Pero amta nen Marta ya imbangat nen Jesus so ilalon kioli tan wala ni ingen iray pinaoli to. Aliwan amin balet et onman kabayag lan inatey ya singa si Lazaro.

Siak so kioli tan say bilay: Say impatey tan inkioli nen Jesus so angilukas ed dalan pian nabilay lamet iray inaatey. Kayarin pinaoli si Jesus, sikatoy inikdan nen Jehova na pakayarin paolien iray inaatey tan mangiter na andi-anggaan a bilay. (Nengnengen so study note na Jn 5:26.) Diad Apo 1:18, tinawag nen Jesus so sarili to ya “say sakey a mabilay,” ya walad sikato “iray tombok na patey tan say Lubok.” Kanian si Jesus so ilalo na saray mabilay tan saray inatey. Insipan to ya lukasan to ray lubok tan ikdan to na bilay iray inatey, balanglan diad tawen bilang kaiba ton manuley odino diad balon dalin ya uleyan na gobierno to ya walad tawen.—Jn 5:28, 29; 2Pe 3:13.

(Juan 11:33-35) Sanen anengneng nen Jesus a sikatoy onaakis pati saray Judio a tinmumbok ed sikato, naney-ey si Jesus ed puso to tan agonigon. 34 Inkuan to: “Iner so angiponponan yod sikato?” Inkuan da: “Katawan, gala tan nengneng mo.” 35 Akaakis si Jesus.

nwtsty study notes na Jn 11:33-35

onaakis: Say Griegon salita parad “onaakis” et kaslakan ya ontutukoy ed sankarengel ya akis. Aya met ya salita so inusar nen Jesus nen impasakbay to so onsabin kaderal na Jerusalem.—Luc 19:41.

naney-ey . . . tan agonigon: Say saniban impangusar ed sayan duaran salita diad orihinal a lenguahe et manideskribe ed graben emosyon nen Jesus ed sayan agawa. Say Griegon salitan impatalos ya “naney-ey” (em·bri·maʹo·mai) et mangipapasabi ed mabiskeg ya liknaan, balet diad sayan konteksto et mangipapanengneng ya atenyeg a maong so liknaan nen Jesus kanian naney-ey. Say Griegon salita parad “agonigon” (ta·rasʹso) et literal ya ontutukoy ed agpandeen. Imbaga na sakey ya scholar ya diad sayan konteksto, mankabaliksan itan na “ag-ondeen so liknaan; apektado na graben irap odino ermen.” Aya lanlamang ya salita so inusar ed Jn 13:21 pian deskribien so reaksion nen Jesus nen sankanonot to ya sikatoy traidoren nen Judas.—Nengnengen so study note na Jn 11:35.

ed puso to: Literal, “diad espiritu.” Say Griegon salita ya pneuʹma et mapatnag ya inusar dia pian tukoyen so puersan mamapakiwas ed sakey a too a manlalapud puso to pian ibalikas odino gawaen iray bengatla.—Nengnengen so Glosaryo, “Espiritu.”

akaakis: Say salita ya inusar dia (da·kryʹo) et verb ya inalad Griegon noun parad “lua” ya inusar ed saray teksto a singa say Luc 7:38; Gaw 20:19, 31; Heb 5:7; Apo 7:17; 21:4. Nayarin say mas idadanet na saya et say lua ya inmagus nen say sankarengel ya akis. Diad Kristianon Griegon Kasulatan, dia labat inusar iyan Griegon verb, tan duma itan ed samay inusar ed Jn 11:33 (nengnengen so study note) pian deskribien so inyakis nen Maria tan saray Judio. Amta nen Jesus ya paolien toy Lazaro, balet sikatoy nanermen ya maong nen anengneng to ray pinabpabli ton kakaaro ya grabe so paneermen da. Lapud baleg ya panangaro tan panangabagey tod saray kakaaro to, akaakis ed arap na totoo. Malinew ed sayan salaysay ya walay pililikna nen Jesus ed saramay naandian na inad-aro lapud ipapatey ya impatawir nen Adan.

(Juan 11:43, 44) Sanen nibaga to la iraya, sikatoy inmeyag: “Lazaro, paway ka!” 44 Pinmaway imay toon inatey, a saray sali tan lima to et apotipotan na saray abel, tan say lupa to et abalkot na abel. Inkuan nen Jesus ed sikara: “Ukbaran yo tan paulyan yo.”

Pankotkot na Espiritual a Kayamanan

(Juan 11:49) Balet inkuan na sakey ed sikara, si Caifas, ya atagey a saserdote ed saman a taon: “Anggapon balot so amta yo,

nwtsty study note na Jn 11:49

atagey a saserdote: Nen independente ni ya nasyon so Israel, say atagey a saserdote et mansiansia ed satan ya posisyon legay bilay to. (Num 35:25) Balet legan na uley na Roma ed Israel, saray manuley ya tinuro na Roma et walaay autoridad ya manpili tan mangekal na atagey a saserdote. (Nengnengen so Glosaryo, “Atagey a saserdote.”) Si Caifas, a tinuro na saray Romano, et madiplomasyan opisyal ya mas abayag so impansiansia tod posisyon to nen saray akauna ed sikato. Sikatoy tinuro nen manga 18 C.E. tan nansiansia ed satan ya posisyon anggad manga 36 C.E. Nen imbaga nen Juan ya si Caifas so atagey a saserdote ed saman a taon, nen 33 C.E., mapatnag ya say labay ton ibaga et legan na termino nen Caifas bilang atagey a saserdote imay agnalinglingwanan ya taon ya pinatey si Jesus.—Nengnengen so Apendise B12 parad posiblin kawalaan na abung nen Caifas.

(Juan 12:42) Anggaman ontan, anisia ed sikato so dakel ed saray manuley, balet agda ibabaga so pananisia rad sikato lapud saray Fariseo, pian ag-ira napapaway ed sinagoga;

nwtsty study notes na Jn 12:42

saray manuley: Say Griegon salita dia parad “saray manuley” et mapatnag ya ontutukoy ed saray membro na atagey a korte na saray Judio, say Sanhedrin. Inusar iyan salita diad Jn 3:1 pian tukoyen si Nicodemo, a membro na satan a korte.—Nengnengen so study note na Jn 3:1.

napapaway ed sinagoga: Odino “agpiulopan; sebel ed sinagoga.” Say Griegon salita ya a·po·sy·naʹgo·gos et inusar dia labat ed Jn 9:22; 12:42; tan 16:2. Say toon pinapaway ed sinagoga et aglan balot piulopan tan memelmelagen ed komunidad. Lapud agla piulopan na saray arum ya Judio, nairapan ya mananap na pambilay na pamilya to. Saray sinagoga, ya manunan uusaren parad panagbangat, et uusaren met bilang lokal ya korte a walaan na pakayarin mangipaakseb na dusa panamegley na pansiplat tan pangekal ed kanepegan na sakey ya miulop ed arum ya Judio.—Nengnengen so study note na Mat 10:17.

Panagbasa ed Biblia

(Juan 12:35-50) Kanian inkuan nen Jesus ed sikara: “Manayam ed sikayo so liwawa diad daiset nin panaon. Manakar kayo legan a walad sikayo so liwawa, pian agkayo nadaeg na kabilungetan; siopaman a manaakar ed kabilungetan et agto amta so aarapen to. 36 Legan a walad sikayo so liwawa, ipatnag yoy pananisia ed liwawa, ta pian magmaliw kayon ananak na liwawa.” Kayarin imbaga nen Jesus iraya, sikatoy tinmaynan la tan inyamotan to ra. 37 Anggano dakdakel lay ginawa ton tanda diad arapan da, ag-ira anisia ed sikato, 38 pian nasumpal so salita nen propetan Isaias, ya inkuan to: “Jehova, siopay anisia ed balita a nanlapud sikami? Tan diad siopa so angiparungtalan ed taklay nen Jehova?” 39 Ag-ira manisia lapud oniay imbaga lamet nen Isaias: 40 “Binulag to iray mata ra tan pinaawet to iray puso ra, pian agmakanengneng iray mata ra tan agmakatalos so puso ra, tan ag-ira manguman pian paabigen to ra komon.” 41 Saraya so imbaga nen Isaias nipaakar ed Kristo lapud anengneng toy gloria to. 42 Anggaman ontan, anisia ed sikato so dakel ed saray manuley, balet agda ibabaga so pananisia rad sikato lapud saray Fariseo, pian ag-ira napapaway ed sinagoga; 43 ta mas inaro ray gloria na totoo nen say gloria na Dios. 44 Balet oniay maksil ya imbaga nen Jesus: “Siopaman a manisia ed siak, aliwan siak labat so papanisiaan to, noagta saman met so angibaki ed siak; 45 tan siopaman a makanengneng ed siak et nanenengneng to met imay angibaki ed siak. 46 Linma ak dia bilang liwawa ed mundo, pian balang sakey a manisia ed siak et agmansiansia ed kabilungetan. 47 Balet siopaman ya ondengel ed saray salitak tan agto unoren, sikatoy agko ukomen, ta linma ak dia pian ilaban so mundo, aliwan pian ukomen so mundo. 48 Siopaman a mangipulisay ed siak tan agto awaten iray salitak et walay sakey a mangukom ed sikato. Say salita ya imbagak so mangukom ed sikato diad kaunoran ya agew. 49 Ta agak nansalita unong ed panlabayan ko, noagta say mismon Ama ya angibaki ed siak so angiter na ganggan no antoy ibagak tan ibangat ko. 50 Tan amtak a say ganggan to et mankabaliksay bilay ya andi-anggaan. Kanian antokaman ya ibagak et ibabagak lapud ontan so inkuan na Ama ed siak.”

OKTUBRE 15-21

KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | JUAN 13-14

“Angitilak Ak na Aligen Yo”

(Juan 13:5) Kayari na satan et angibales na danum ed sakey a palanggana insan inurasan to iray sali na saray disipulo tan pinunasan toy tuwalya ya akabariber ed sikato.

nwtsty study note na Jn 13:5

inurasan to iray sali na saray disipulo: Diad Israel nensaman, sandalyas so maslak ya isusulong na totoo. Singa labat itan sapin na dapan ya imbariber ed sali tan kalitkalit, kanian normal labat ya say sakey ya manbiabiahe et narutakan so sali to no ondalan ed marabok odino mapitek ya karsada tan kaumaan. Lapud satan, niyugali na totoo ya ekalen so sandalyas da antis iran onloob ed abung, tan seguradoen na maparawes ya akan-abung ya naurasan so sali na saray bisita to. Aminpigan binitla na Biblia iyan kustombre. (Ge 18:4, 5; 24:32; 1Sa 25:41; Luc 7:37, 38, 44) Nen inurasan nen Jesus iray sali na saray disipulo to, inusar to iyan kustombre pian ibangat ira nipaakar ed inkamapaabeba tan panlingkor ed sakey tan sakey.

(Juan 13:12-14) Natan, sanen naurasan to la iray sali ra tan nisulong to lay ilalatop ton kawes, sikatoy dinmungo lamet ed lamisaan tan inkuan tod sikara: “Natatalosan yo no antoy ginawak ed sikayo? 13 Tatawagen yo ak a ‘Managbangat’ tan ‘Katawan,’ tan duga kayo, ta ontan ak. 14 Kanian no siak, a Katawan tan Managbangat, et inurasan ko iray sali yo, nepeg yo met ya urasan iray sali na balang sakey.

nwtsty study note na Jn 13:12-14

nepeg: Odino “obligasyon.” Say Griegon salita ya inusar dia et maslak ya uusaren pian tukoyen so pinansyal, ya say manunan kabaliksan to et “pakautang ed arum; pakabayes ed arum.” (Mat 18:28, 30, 34; Luc 16:5, 7) Dia tan ed arum ya konteksto, inusar itan ed mas malaknab a paraan, ya say sakey et nepeg odino walay obligasyon ton gawaen so sakey a bengatla.—1Jn 3:16; 4:11; 3Jn 8.

(Juan 13:15) Ta angitilak ak na aligen yo, a no antoy ginawak ed sikayo et ontan met so nepeg yon gawaen.

w99 3/1 31 ¶1

Sinumpal na Sankatalonggaringan a Too so Mapaabeban Serbisyo

Diad impanguras to’d kasalian na babangatan to, angiter si Jesus na mapuersan leksion na inkamapaabeba. On, agkaukolan ya isipen na Kristianos a sikaray ontanlan importanti a kaukolan a lawas panlingkoran ira na arum, nisay panpirawatan daray posisyon a pakawalaay galang tan dayew. Imbes, nepeg dan tumboken so padron ya impanengneng nen Jesus, ya “agdia linma a panlingkoran, noag say manlingkor, tan iter toy bilay to a panondon ed amayamay.” (Mateo 20:28) On, kaukolan a mabulos a sumpalen na saray patumbok nen Jesus iray sankaabebaan a serbisyo ed balang sinansakey.

Pankotkot na Espiritual a Kayamanan

(Juan 14:6) Inkuan nen Jesus ed sikato: “Siak so dalan tan say katuaan tan say bilay. Anggapoy makasabi ed Ama no aliwan diad panamegley ko.

nwtsty study note na Jn 14:6

Siak so dalan tan say katuaan tan say bilay: Si Jesus so dalan lapud diad panamegley to labat ya posible so iyasingger ed Dios diad pikakasi. Sikato met so “dalan” pian makapikareenan ed Dios iray totoo. (Jn 16:23; Rom 5:8) Si Jesus so katuaan lapud sikatoy nansalita tan nambilay unong ed katuaan. Sinumpal to met so dakel ya propesiya ya mangipapanengneng ed importantin betang to ed pakasumpal na gagala na Dios. (Jn 1:14; Apo 19:10) Sarayan propesiya et nagmaliw ya “ ‘on’ [odino asumpal] diad panamegley to.” (2Co 1:20) Si Jesus so bilay lapud diad panamegley na dondon et nagmaliw ya posible so pakawalaan na totoo na “tuan bilay,” ya ontutukoy ed “bilay ya andi-anggaan.” (1Ti 6:12, 19; Efe 1:7; 1Jn 1:7) Sikato met so magmaliw ya “bilay” parad minilyon ya napaoli a walaan na ilalon manbilay ed Paraiso diad andi-anggaan.—Jn 5:28, 29.

(Juan 14:12) Ibagak ed sikayoy tua, siopaman a mangipapatnag na pananisia ed siak et gawaen to met iray kimey a gagawaen ko; tan gawaen to iray kimey a mas baleg nen saraya, lapud onla ak lad Ama.

nwtsty study note na Jn 14:12

iray kimey a mas baleg nen saraya: Aglabay ya ibaga nen Jesus ya saray milagron gawaen na saray disipulo to et mas baleg nen saray ginawa ton milagro. Imbes, mapaabeba ton binidbir ya mas malaknab so gawaen dan panagpulong tan panagbangat. Saray papatumbok to et mas maawang so nakobrian dan teritorya, mas dakel so nakatongtong dan totoo, tan mas andukey ya panaon so pampulong da nen say sikato. Malinew ed sayan imbaga nen Jesus ya iilaloan ton itultuloy na saray papatumbok to so kimey to.

Panagbasa ed Biblia

(Juan 13:1-17) Sakbay na piesta na Paskua et amta la nen Jesus a sinmabi lay oras na itaynan tod sayan mundo pian onlad Ama. Lapud inaro to iray disipulo to a walad mundo, intultuloy ton impanengneng so panangaro tod sikara anggad kasampotan. 2 Legan na panamangdem, inyan na Diablo ed puso nen Judas Iscariote ya anak nen Simon, so pantraidor ed si Jesus. 3 Lapud amta nen Jesus ya inter la na Ama ed saray lima to so amin a bengatla tan sikatoy nanlapud Dios tan onla lad Dios, 4 sikatoy inmalagey legan ni ran manpapangdem tan inyan tod pireg so ilalatop ton kawes. Insan angala na tuwalya tan imbariber tod awak to. 5 Kayari na satan et angibales na danum ed sakey a palanggana insan inurasan to iray sali na saray disipulo tan pinunasan toy tuwalya ya akabariber ed sikato. 6 Insan inasinggeran toy Simon Pedro. Kanian inkuan nen Pedro ed sikato: “Katawan, urasan mo iray salik?” 7 Inmebat si Jesus: “Agmo ni natalosan natan so gagawaen ko, balet natalosan mo naani kayari na sarayan bengatla.” 8 Inkuan nen Pedro: “Agmo nepeg ya urasan iray salik.” Inmebat si Jesus ed sikato: “No agta ka urasan, agka nayarin magmaliw a kaibak.” 9 Inkuan nen Simon Pedro ed sikato: “Katawan, aliwan saray salik labat sirin, noagta pati saray limak tan say ulok.” 10 Inkuan nen Jesus ed sikato: “Siopaman a nanames la et malinis lay interon laman to, kanian saray sali to labat so kaukolan ya urasan. Tan malinis kayo la, balet ta aliwan amin ed sikayo.” 11 Ta kabat to imay toon mantraidor ed sikato. Kanian imbaga ton: “Aliwan amin ed sikayo et malinis.” 12 Natan, sanen naurasan to la iray sali ra tan nisulong to lay ilalatop ton kawes, sikatoy dinmungo lamet ed lamisaan tan inkuan tod sikara: “Natatalosan yo no antoy ginawak ed sikayo? 13 Tatawagen yo ak a ‘Managbangat’ tan ‘Katawan,’ tan duga kayo, ta ontan ak. 14 Kanian no siak, a Katawan tan Managbangat, et inurasan ko iray sali yo, nepeg yo met ya urasan iray sali na balang sakey. 15 Ta angitilak ak na aligen yo, a no antoy ginawak ed sikayo et ontan met so nepeg yon gawaen. 16 Ibagak ed sikayoy tua, say aripen et aliwan mas baleg nen say katawan to, tan samay imbaki et aliwan mas baleg nen samay angibaki ed sikato. 17 Lapud amta yo la iraya, maliket kayo no gawaen yo.

OKTUBRE 22-28

KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | JUAN 15-17

“Agkayo Kabiangay Mundo”

(Juan 15:19) No kabiangan kayoy mundo, say mundo et manliket ed sikayo lapud kayarian to kayo. Natan ta agkayo kabiangay mundo, noagta pinili ta kayo ed mundo, busolen kayo na mundo.

nwtsty study note na Jn 15:19

mundo: Diad sayan konteksto, say Griegon salita ya koʹsmos et ontutukoy ed saray totoo ed mundo ya biig ed saray lingkor na Dios, odino saray agmatunong ya totoon nisian ed Dios. Diad amin ya nansulat na Ebanghelyo, si Juan labat so angisulat ed imbaga nen Jesus ed saray papatumbok to ya agkayo kabiangay mundo. Sayan balikas et amidua nin imbaga nen Jesus diad sampot ya pikakasi to nen kaiba to ray matoor ya apostol to.—Jn 17:14, 16.

(Juan 15:21) Balet gawaen da irayan amin sumpad sikayo lapud ngaran ko, ta agda kabat imay angibaki ed siak.

nwtsty study note na Jn 15:21

lapud ngaran ko: Diad Biblia, say salitan “ngaran” et ontutukoy no maminsan ed samay too ya akanngaran ed satan, ed reputasyon to, tan ed amin ya irerepresenta to. (Nengnengen so study note na Mat 6:9.) No nipaakar ed ngaran nen Jesus, ontutukoy met itan ed autoridad tan posisyon ya inter ed sikato na Ama to. (Mat 28:18; Fil 2:9, 10; Heb 1:3, 4) Impaliwawa dia nen Jesus no akin ya saray totoo ed mundo et manggawa ray bengatla ya sumpad saray papatumbok to: ta agda kabat imay angibaki ed sikato. No kabaten da so Dios, natulongan ira ya natalosan tan bidbiren so irerepresenta na ngaran nen Jesus. (Gaw 4:12) Kaibad satan so posisyon nen Jesus bilang tinuro na Dios ya Manuley, say Ari na saray arari, ya nepeg a dakmomoan tan pampasakopan na amin a totoo pian nawalaan iray bilay.—Jn 17:3; Apo 19:11-16; ikompara so Sal 2:7-12.

(Juan 16:33) Imbagak iraya ed sikayo pian nawalaan kayoy kareenan ed panamegley ko. Diad mundo et manirap kayo, balet manpakpel kayo! Tinalok so mundo.”

it-1 516

Pakpel

Kaukolan na sakey a Kristiano so pakpel pian agnaimpluensyaan na ugali tan kagagawa na mundo ya mamubusol ed si Jehova a Dios tan pian makapansiansian matoor ed sikato anggano bubusolen na mundo. Imbaga nen Jesu-Kristo ed saray disipulo to: “Diad mundo et manirap kayo, balet manpakpel kayo! Tinalok so mundo.” (Jn 16:33) Agbalot nampaimpluensya ed mundo so Anak na Dios, noagta tinalo to so mundo diad agto impangalig ed anggan anton kagagawa na satan. Say maabig ya alimbawa nen Jesu-Kristo bilang mananalo tan say nansumpalan na andiay pakabalawan ya kabibilay to et mangiter na pakpel ed sakey pian naalig toy alimbawa nen Jesus diad pansiansian biig tan agnadutakan na mundo.—Jn 17:16.

Pankotkot na Espiritual a Kayamanan

(Juan 17:21-23) pian amin da et magmaliw a saksakey, a singa sika, Ama, ya akikasakey ed siak tan akikasakey ak ed sika, pian mikasakey met ira ed sikata, tan manisia so mundo ya imbakim ak. 22 Inter kod sikara so gloria ya inter mod siak, pian magmaliw iran saksakey, a singa sikata et saksakey. 23 Akikasakey ak ed sikara tan akikasakey kad siak, pian magmaliw ya ayadyari so pankakasakey da, tan nakabatan na mundo ya imbakim ak tan inarom ira a singa impangarom ed siak.

nwtsty study notes na Jn 17:21-23

saksakey: Odino “mankakasakey.” Impikasi nen Jesus ya saray tuan papatumbok to et magmaliw a “saksakey,” a mankimey iran nankakasakey parad parehon gagala, no panon ya sikato tan say Ama to et “saksakey,” ya mantutulongan ira tan nankasakey so panagnonot da. (Jn 17:22) Diad 1Co 3:6-9, indeskribe nen Pablo iyan pankakasakey na saray Kristianon ministro legan iran mikikimeyan ed balang sakey tan ed Dios.—Nengnengen so 1Co 3:8 tan say study note na Jn 10:30; 17:11.

magmaliw ya ayadyari so pankakasakey da: Odino “sigpot iran mankakasakey.” Diad sayan bersikulo, say ayadyarin pankakasakey et inkonekta nen Jesus ed panangaro na Ama. Mitunosan iya ed Col 3:14, ya mangibabagan: “[Say] aro . . . so perpekton bedber na pankakasakey.” Sayan ayadyarin pankakasakey et relatibo. Agto labay ya ibagan anggapo lan balot so pandumaan na personalidad da, singa say indibidual iran abilidad, hilig, tan konsiensia. Say labay ton ibaga et mankakasakey iray papatumbok nen Jesus diad gawa, pananisia, tan bangat.—Rom 15:5, 6; 1Co 1:10; Efe 4:3; Fil 1:27.

(Juan 17:24) Ama, labay kon nakaiba ed kawalaan ko iray inter mod siak, pian nanengneng da so gloriak ya inter mod siak, lapud inarom ak antis nin niletneg so mundo.

nwtsty study note na Jn 17:24

niletneg so mundo: Say Griegon salita parad “niletneg” et impatalos ya “manlukon” diad Heb 11:11. Say impangusar na balikas dia ya “niletneg so mundo” et mapatnag ya ontutukoy ed inkiyanak na saray ananak nen Adan tan Eva. Inkonekta nen Jesus so “inkiletneg na mundo” ed si Abel, nayarin lapud sikato so sankaunaan ya toon manepeg ed dondon tan say ngaran to so sankaunaan ya ‘nisulat ed lukot na bilay manlapu lad inkiletneg na mundo.’ (Luc 11:50, 51; Apo 17:8) Sarayan imbaga nen Jesus ed pikakasi tod Ama to et prueba met ya abaybayag la—antis nin awalaan na ananak si Adan tan Eva—inaro la na Dios so bogbogtong ya Anak to.

Panagbasa ed Biblia

(Juan 17:1-14) Saraya so imbaga nen Jesus, tan tinmangay ed tawen, ya inkuan to: “Ama, sinmabi lay oras. Igloriam so anak mo, pian nigloria ka na anak mo, 2 lapud inter mod sikato so pakauley ed amin a laman, pian amin ya inter mod sikato et ikdan toy bilay ya andi-anggaan. 3 Saya so mankabaliksay bilay ya andi-anggaan, a kabaten da ka, say saksakey a tuan Dios, tan samay imbakim, si Jesu-Kristo. 4 Inggloria ta ka diad dalin, a sinumpal koy kimey ya impagawam ed siak. 5 Kanian natan, Ama, igloriam ak diad abay mo a singa ed samay gloria a walad siak sanen wala ak ed abay mo antis ya apalsa so mundo. 6 “Impaamtak so ngaran mo ed saray totoon inter mod siak a nanlapud mundo. Kayarian mo ra, tan inter mo rad siak, tan sinumpal day salitam. 7 Naamtaan da la natan ya amin ya inter mod siak et nanlapud sika; 8 lapud imbagak ed sikara iray salitam ed siak, tan inawat da iratan tan naamtaan da a linma ak dia a mangirepresenta ed sika, tan anisia ran imbaki mo ak. 9 Onkerew ak parad sikara; onkerew ak, aliwan parad mundo, noagta parad saramay inter mod siak, lapud kayarian mo ra; 10 tan amin a kayarian ko et kayarian mo tan saray kayarian mo et kayarian ko, tan iglogloria da ak. 11 “Ontaynan ak lad sayan mundo, balet wadia rad sayan mundo, tan onla ak lad sika. Masanton Ama, bantayan mo ra nisengeg ed ngaran mo, ya inter mod siak, pian magmaliw iran saksakey a singa sikata et saksakey. 12 Sanen kaibak ira, babantayan ko ra nisengeg ed ngaran mo, ya inter mod siak; tan sinalimbengan ko ra, tan anggapoy abalang ed sikara nilikud ed samay anak na kadederal, pian nasumpal so kasulatan. 13 Balet natan et onla ak ed sika, tan ibabagak iraya legan a wala ak nid mundo pian nalikna dan maong so liket a naliliknak. 14 Imbagak ed sikara so salitam, balet binusol ira na mundo, lapud ag-ira kabiangay mundo, a singa siak ya agkabiangay mundo.

OKTUBRE 29–​NOBYEMBRE 4

KAYAMANAN ED SALITA NA DIOS | JUAN 18-19

“Tinasian nen Jesus so Katuaan”

(Juan 18:36) Inmebat si Jesus: “Say Panarian ko et agkabiangan na sayan mundo. No say Panarian ko et kabiangan na sayan mundo, akilaban la komon iray lingkor ko pian agak niyawat ed saray Judio. Balet say tua, say Panarian ko et agmanlapu dia.”

(Juan 18:37) Kanian inkuan nen Pilato ed sikato: “No ontan sirin, sakey kan ari?” Inmebat si Jesus: “Sikan mismo so mangibabagan sakey ak ya ari. Lapud saya et niyanak ak, tan lapud saya et linma ak dia ed mundo, pian tasian ko so katuaan. Ondedengel ed siak so amin a walad dapag na katuaan.”

nwtsty study notes na Jn 18:37

tasian ko: Diad Kristianon Griegon Kasulatan, say impangusar ed saray Griegon salita ya impatalos a “mantasi” (mar·ty·reʹo), “pantasi” (mar·ty·riʹa) tan “tasi” (marʹtys) et malaknab so kabaliksan to. Say manunan kabaliksan na sayan duaran salita et pantestigo ed katuaan base ed no antoy antam o akabatan mo, balet nayarin kaiba met so ideya na “pangiyabawag; pamaneknek; pangibaga na positibo.” Aglabat pinaneknekan tan inyabawag nen Jesus iray katuaan ya papanisiaan to noagta sikatoy nambilay met diad paraan ya nasuportaan toy katuaan nipaakar ed saray impropesiya tan impromisa nen Ama to. (2Co 1:20) Say gagala na Dios nipaakar ed Panarian tan say Mesianikon Manuley et detalyadon nipasakbay. Say interon bilay nen Jesus diad dalin, ya nansampot ed masakripisyon impatey to so anumpal ed amin ya propesiya nipaakar ed sikato, pati saray anino odino pangaligan ya walad Ganggan a sipanan. (Col 2:16, 17; Heb 10:1) Kanian diad salita tan gawa, nibagan si Jesus et ‘tinasian to so katuaan.’

katuaan: Say tutukoyen nen Jesus et aliwan basta anggan anton katuaan, noagta say espisipikon katuaan nipaakar ed saray gagala na Dios. Say manunan kabiangan na gagala na Dios et say panlingkor nen Jesus ya “anak nen David” bilang Atagey a Saserdote tan Manuley ed Panarian na Dios. (Mat 1:1) Impaliwawa nen Jesus ya say sakey a manunan rason na inyakar tod mundo, say bilay tod dalin, tan say ministeryo to, et pian iyabawag so katuaan nipaakar ed Panarian. Ontan met ya mensahe so inyabawag na saray anghel antis tan kayari na inkiyanak nen Jesus diad Betlehem ed Judea, say syudad ya angiyanakan ed si David.—Luc 1:32, 33; 2:10-14.

(Juan 18:38a) Inkuan nen Pilato ed sikato: “Anto so katuaan?”

nwtsty study note na Jn 18:38a

Anto so katuaan?: Mapatnag ya say tutukoyen nen Pilato ed tepet to et aliwan say espisipikon “katuaan” ya singa samay binitla nen Jesus. (Jn 18:37) No seryoso ed tepet to, seguradon inebatan komon nen Jesus. Balet napatnagan ed paraan na impantepet nen Pilato ya sikatoy ag-interesado ed ebat odino agto lanlamang panisiaan, ya singa to ibabagan, “Katuaan? Anto ’tan? Anggapo ’tan!” Diad tua, agla inalagar nen Pilato so ebat ta inmalis la tan linmad saray Judio.

Pankotkot na Espiritual a Kayamanan

(Juan 19:30) Sanen atawayan nen Jesus so anakseng ya alak, inkuan to: “Asumpal la!” tan sanen intuek toy ulo to, inyawat to lay espiritu to.

nwtsty study note na Jn 19:30

inyawat to lay espiritu to: Odino “inatey la; agla oniingas.” Say salitan “espiritu” (diad Griego et pneuʹma) et nayarin ontutukoy ed “ingas” odino “puersa na bilay.” Susuportaan iya na impangusar ed Griegon salita ya ek·pneʹo (literal, “oningas”) diad miparan salaysay ed Mar 15:37 tan Luc 23:46 (ya ditan et impatalos ya “inatey,” odino singa abitla ed study notes na sarayan bersikulo et nayari met ya ipatalos ya “nauyos so linawa to”). Wala ray mangibabaga ya say impangusar ed Griegon salitan impatalos ya “inyawat” et mankabaliksan ya pinaulyanan la nen Jesus ya sikatoy ompatey, ta asumpal la so amin a bengatla. Mabulos ya “inter toy bilay to anggad patey.”—Isa 53:12; Jn 10:11.

(Juan 19:31) Lapud agew na Panagparaan ed saman, agnayarin mansiansia iray bangkay diad saray panamairapan a poste leleg na Sabaton (ta espisyal a Sabaton iman), kanian kinerew na saray Judio ed si Pilato a puteren iray bikking da tan ekalen iray bangkay.

nwtsty study note na Jn 19:31

espisyal a Sabaton iman: Say Nisan 15, say agew kayari na Paskua, et lanang ya sabaton, anggan anton agew so napetekan to. (Le 23:5-7) No sayan Sabaton et ombana ed regular ya Sabaton (say komapiton agew na sakey simba na saray Judio, manlapud iselek na agew no Biernes anggad iselek na agew no Sabado), “espisyal” itan a Sabaton. Ontan ya sabaton so agawa kayari na impatey nen Jesus, ya pinmetek ed Biernes. Manlapud 29 anggad 35 C.E., say taon labat ya pinmetek ed Biernes so Nisan 14 et diad taon 33 C.E. Kanian pruebaan na saya ya inatey si Jesus nen Nisan 14, 33 C.E.

Panagbasa ed Biblia

(Juan 18:1-14) Kayarin imbaga nen Jesus irayan bengatla, sikato tan saray disipulo to et linmad sakey a hardin, a walad biek na Lawak na Kidron. 2 Sayan pasen et amta met nen Judas, say mantraidor ed sikato, ta dia so mabetbet a pambabanaan nen Jesus tan saray disipulo to. 3 Kanian intagar nen Judas so grupo na saray sundalo tan saray opisyal na saray manunan saserdote tan saray Fariseo tan linma ra ditan a wala ray awit dan silew tan lamparaan tan armas. 4 Lapud amta nen Jesus so amin a nagawa ed sikato, sikatoy inmasingger tan inkuan tod sikara: “Siopay aanapen yo?” 5 Inmebat ira: “Si Jesus a Nazareno.” Inkuan tod sikara: “Siak man.” Wadman met a kaiba ra si Judas a mangiyawat ed sikato. 6 Balet sanen imbaga nen Jesus ed sikaran, “Siak man,” sinmener ira tan atumba ra. 7 Kanian tinepetan to ra lamet: “Siopay aanapen yo?” Inkuan da: “Si Jesus a Nazareno.” 8 Inmebat si Jesus: “Imbagak lad sikayo a siak iman. No siak sirin so aanapen yo, paulyan yo la rayan lalaki.” 9 Saya et pian nasumpal so salita ya imbaga to: “Diad saramay inter mod siak et anggapoy anggan sakey ya abalang ko.” 10 Insan inuyos nen Simon Pedro so espadan walad sikato, tan sinigbat toy aripen na atagey a saserdote tan atapyas so kawanan a layag to. Say ngaran na aripen et Malco. 11 Balet inkuan nen Jesus ed si Pedro: “Ikaluban mo itay espada. Agta kaukolan kon inumen so kopa ya inter na Ama ed siak?” 12 Diad saman et si Jesus so inerel tan binalor na grupo na saray sundalo tan komandante na militar tan saray opisyal na saray Judio. 13 Sikatoy inyakar dan unona ed si Anas, say katulangan a laki nen Caifas ya atagey a saserdote ed saman a taon. 14 Diad tua, si Caifas imay angibaga ed saray Judio a pakagunggonaan da so ipatey na sakey a too parad saray totoo.

    Publikasyon a Pangasinan (1988-2025)
    Man-Log Out
    Man-Log In
    • Pangasinan
    • Share
    • Setting Mo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisyon ed Pangusar
    • Totontonen ed Privacy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Man-Log In
    Share