Protektaan so Laman Mo ed Sakit

DAKEL ya syudad nensaman so protektado na malet tan ataragey iran padir. No nabungaw na kalaban so anggan melag labat ya parte na padir, delikado la so interon syudad. Say laman mo et singa syudad ya apadiran. No mabiskeg so pandepensam o resistensyam, protektado so laman mo ed saray sakit. Nengnengen so limara ya posiblin pakalaan na sakit tan no anto ray sankaabigan ya panlaban mo.

1 DANUM

SAY PELIGRO: Matmainomay ya makaloob iray mikrobyo ed laman mo no makainum kay marutak ya danum.

SAY PANLABAN MO: Say sankaabigan ya panlaban et seguroen ya agnarutakan so suplay na danum yo. No antam odino walay suspetsam ya marutak so suplay na danum yo, wala ray paraan ya nagawaan mo pian nasegurom ya malinis itan.a Ikargay nainum ya danum ed pananginan ya nansakob, tan nepeg ya malinis so usaren ya panagkaor o mangusar na panagkargaan ya walay faucet to. Agmon balot ikakama so limam ed malinis ya danum ya iinumen. No posible, manayam kayod lugar ya tutumboken na totoo so dugan paraan na panaggaway kasilyas pian agnakontaminado so panlalapuan na danum.

2 NAAKAN

SAY PELIGRO: Posiblin wala ray mikrobyo ed saray kakanen mo.

SAY PANLABAN MO: Nayarin balibalin nengnengen so naakan tan singa masustansia, balet wala manayay mikrobyo to. Kanian iyugalim ya urasan ya maong so amin ya prutas tan pising. Seguroen ya malinis iray gamit ed kusina, saray pantatapewan mo, tan say limam no manluluto odino mangipaparungo kay panangan. Wala ray naakan ya kaukolan ya nasabi so dugan petang no iluluto pian ompatey iray mikrobyo ya panlalapuay sakit. Agmo la kakanen no duma lay kolor, angob, tan taway to—ta sinyales iratan ya napno lay mikrobyo. Ikargan tampol ed refrigerator iray akeran naakan. No walay sakit mo, nepeg ya aliwan sikay manluto o mangiparaan na kanen na arum.b

3 INSEKTO

SAY PELIGRO: Nayarin naalisan ka na sakit no naketket ka na saray insekto ya walaan na virus.

SAY PANLABAN MO: Agka ompapaway ed abung diad oras ya dakel so insekto ya mangaawit na sakit, odino mansulong ka na kawes ya andukey so taklay to tan manpantalon ka pian agka bastabasta naketket. Mangusar kay moskiteron walay insecticide to no onugip ka, odino mangusar ka na lotion, spray, o arum ni ya paarawien to ray insekto. Ibantak iray panagkargaan ya natitipon so danum tan nayarin paniknolan na saray ageyet.c

4 AYAYEP

SAY PELIGRO: Saray mikrobyo a kaslakan ya walad saray ayayep et nayarin panlapuan na sakit no niyalis ed too. No naketket o naguyames ka na alagam o sananey ya ayep, odino nakamam so tai ra, nayarin mansakit ka.

SAY PANLABAN MO: Saray arum et panaayamen dad paway na abung iray alaga dan ayep pian agda naynay ya nabembenan iratan. Urasan moy limam tan sabon mon maong kayarim ya bembenan so alagam ya ayep, tan agmon balot bebembenan iray talin ya ayep. No naketket o naguyames ka, urasan mon maong so sugat mo tan manpadoktor ka.d

5 TOTOO

SAY PELIGRO: Saray arum ya mikrobyo et mimilad talsik na ilol na inmukok odino binmasis ya kaabay mo tan makaloob iratan ed laman mo. Posible met ya onalis iratan diad ilakap odino pipasamano. Saray mikrobyo ya manlalapud arum ya too et nayarin walad saray bembenan na kapot, barandilyas, telepono, remote control, odino screen tan keyboard na computer.

SAY PANLABAN MO: Agka miuusar o manpapabayes na personal iran gamit, singa say panag-ahit, toothbrush, odino tuwalya. Paliisan ya nadiwit iray fluid ya nanlapud ayayep odino arum ya totoo, singa say dala tan arum ni ya nandala. Agmo ibabaliwala so kaimportantian na mabetbet ya panuras a maong na limam. Atan lay sankaepektiboan ya nagawaan mo pian agla onkayat so sakit.

No posible, dia ka labat ed abung no walay sakit mo. Imbaga na U.S. Centers for Disease Control and Prevention ya no onukok odino ombasis ka, pepetan moy sangim na tisyu odino iyarap mod taklay na kawes mo, aliwan diad limam.

Oniay ibabaga na abayag lan nisulat ya proverbio: “Say marunong et ompapaliis no nanenengneng toy peligro.” (Proverbio 22:3) Dugaruga itan ya bilin ta dakdakel la natan so onkakayat ya makapatey a sakit ed interon mundo! Kanian maong no onkonsulta kad health center yo pian naamtaan mo no anto ray nepeg mon gawaen. Nepeg ya mapalinis kad laman tan kaliberliber mo, tan kaukolan mon pabiskegen so resistensyam pian makaiwas kad sakit!