Kapitulo 7
No Akin a Wadia Itayo
1. Anto so kaisipan na managnonot a totoo?
ABAYAGLAN uumamengen na totoo so nipaakar ed kabaliksan na bilay diad dalin. Tinmangay ira ed agaylan kaawang na tawen a napno na bibitewen. Nandinayew ira ed alay-santing a kolor na onseselek ya agew tan say karakpan na kaumaan. Inkatunongan na manag-isip a totoo a talagan wala so engranden gagala ed amin na sarayan bengatla. Ingen mabetbet a sikara so nanumameng no iner so kinepegan da.—Salmo 8:3, 4.
2. Anto ran tepet so intepet na totoo?
2 Diad arum a panaon ed bilay itepet na maslak a totoo: Kasin sikatayo lambengat so manbilay na antikey a panaon, gamoran so nayarian tayo ed bilay, tan insan ompatey? Iner a talaga so aarapen tayo? Kasin wala so mas nagkalalon nailaloan tayo nen say antikey a sikulo na kianak, bilay tan patey? (Job 14:1, 2) Say ontulong ed sikatayo a mantalos ed sayan pamaakaran et say ebat ed tepet a: Panon so inkiwala tayo dia?
EBOLUSYON ODINO INKAPALSA?
3. Anto so bangat na ebolusyon?
3 Diad arum a pasen mabetbet a nibangat ya amin a bengatlan nanenengneng tayo so linmesa ed inkasikaran dili, a linmesa ed inkibanbana odino aksidente. Diad inlabas na nilaksalaksan taon, nibaga, a say bilay so nankalkalnan atibukel, odino aporma, a manlapud saray abeban porma ya anggad diad kaunoran et saray totoo so linmesa. Diad dakel a pasen na dalin sayan teorya na ebolusyon so nibangat a bilang katuaan. Balet kasin tua a sikatayo so nanlapud singa-bakes ya ayep a nambilay ed apalabas lan nilaksalaksan taon? Kasin sayan abalbaleg a talba so basta linmesa ed aksidente?
4. Akin a makapanisia itayon “pinalsa na Dios so katawenan tan say dalin”?
4 Kuan na Biblia: “Diad gapo pinalsa na Dios so katawenan tan say dalin.” (Genesis 1:1) Tan saray katuaan na siensia so mipakna a saray katawenan, a tekep na saray binilbilyon a bibitewen da, tan say dalin tayo so walaan na gapowan. Sikara so pinalsa. Saray telek na bibitewen tan saray planeta so mauk-uksoy ya anggan diad masakbay iran taon et nigeter la so posisyon da ed ayadyarin inkasusto. Saray bibitewen tan saray planeta so onkukurang ed talba unong ed saray leyes tan prinsipyo na matematika. Inkuan na sakey a propesor ed matematika ed Unibersidad na Cambridge, si P. Dirac, ed magasin a Scientific American: “Angangko ta nadeskribe na sakey so situasyon diad pangikuan a say Dios so sakey a matematiko ed sankatageyan ya oksuy, tan inusar To so sankaabantian iran matematika diad impanibukel ed talba.”
5. Panoy pangipanengneng na pisikal a laman tayo a sikatayo so pinalsa imbes a produkto na ebolusyon?
5 Ibabaga na Biblia: “Amtaen a si Jehova so Dios. Sikato so nanggawa ed sikatayo, tan aliwan sikatayon dili.” (Salmo 100:3) Ipanengneng na laman tayon totoo so ontan lan makapakelaw a desinyo a sakey ed saray managsulat na Biblia so atenyeg a mangibaga ed Dios: “Idayew taka lapud diad makapataktakot a dalan et siak so makapakelkelaw ya agawa. . . . Saray pukel ko so agniyamot ed sika sanen siak so ginawa ed maamot . . . Saray matam so akanengneng ed anggan diad gapo na inkatibukel ko, tan diad librom et akasulat ya amin so kabiangan to.” (Salmo 139:14-16) Ombaleg so sakey ya ugaw ed panag-anakan na ina to a makapakelkelaw. Onia so inkuan na magasin a Newsweek: “Sikato so, simpli lambengat, sakey a milagro.” Insan inyarum to: “Anggapoy teknikon makapangituro ed importantin panaon na panagnginew. Anggapoy sientistan makapangibaga ed no anto ran makapakelaw a puersa ya onkiwas diad katibukel na saray organo tan diad saray dakerakel a nerbo na similyan too.”
6. Akin a makabat ed sikatayo so panisia ed palsa imbes a diad ebolusyon?
6 Isipen pa so nipaakar ed abalbaleg a talba tayo, tan ontan met ed dilin laman tayo diad makapakelaw ya inkatugyop tan inkadesinyo to. Say mabunigas a panagkatunongan so nepeg a mangibaga’d sikatayo a sarayan bengatla so agbasta nankalkalnan atibukel odino linmesa ed inkasikaran dili. Sikara so walaan na sakey a Desinyador, sakey a Manamalsa. Imanoen iray arum a bengatlan nanengneng tayo ed kaliberliber. Sano wala ka ed abung mo, tepetan mo so inkasika: Kasin say lamisaan ko, lamparaan, kama, yurongan, dingding, odino anggan say abung a mismo, so nankalkalnan atibukel ed inkasikaran dili? Odino wala so sakey a managgawa? Siempre saratan so ginawa na saray matudion totoo! Diad anton dalan, sirin, so pakapangibaga a say mas lalon kumplikadon talba tayo tan sikatayon dili so agmankaukolan na sakey a managgawa? Tan no sikatayo so impasen na Dios dia, seguradon walaan na rason ed impanggawa to na ontan.
7. (a) Panoy impangipanengneng nen Jesus a sikato so anisia ed palsa? (b) Anto ni so malaknab ya ebidensya a si Adan so peteg a too?
7 Inkuan nen Jesu-Kristo ed inmunan laki tan bii: “Saman so amalsa ed sikara a nanlapud gapo et ginawa tora a laki tan bii tan kuanto, ‘Nisengeg ed saya et taynanan na laki so ama to tan ina to tan miamong ed asawa to, tan say duara so magmaliw a sakey a laman.’” (Mateo 19:4, 5) Nanaon dia si Jesus ed Genesis 1:27 tan 2:24 nipaakar ed inkapalsa nen Adan tan Eva. Sirin sayan awaran na Biblia so ituturo to a bilang katuaan. (Juan 17:17) Ontan met, si Enoc so tinawag na Biblia a “say komapito a linya a manlapud si Adan.” (Judas 14) No si Adan so aliwan sakey a peteg a too, sikato komon so ag-inkabat na Biblia ed onian espesipikon dalan.—Lucas 3:37, 38.
8. Anton panmoria ed gapowan na too so ag-ibabangat na Biblia?
8 Ikuan na arum a totoo ya inusar na Dios so andar na ebolusyon diad impamalsa ed too. Ikuan dan inabuloyan na Dios so too a mankalkalnan natibukel, tan sanen asabi to so sakey a punto et inkarga To so sakey a kamarerwa ed dalem to. Ingen ta sayan ideya so anggapo ed Biblia. Imbes, ibabaga na Biblia a saray tanaman tan ayayep so apalsa “unong ed nengneng da.” (Genesis 1:11, 21, 24) Tan ipanengneng na katuaan a say sakey a nengneng na tanaman odino ayep so ag-atibukel, diad pankurang na panaon, a nansumpal ed sananey a nengneng. Naromog so malaem ya impormasyon a sikatayo so aliwan produkto na ebolusyon diad libron Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation?
NO PANON SO IMPAMALSA NA DIOS ED TOO
9. (a) Panoy paneskribe na Biblia ed inkapalsa na too? (b) Anto so agawa sanen insibok na Dios ed eleng na too so “linawa na bilay”?
9 Pinalsa na Dios so too a nanlapud dalin a manbilay ed dalin, a singa ibabaga na Biblia: “Intuloy nen Jehova a Dios a tinibukel so too a nanlapud dabok na dalin tan insibok to ed saray eleng to so linawa na bilay, tan say too so nagmaliw a mabilay a kamarerwa.” (Genesis 2:7) Manlapud saya nanengneng tayo a say too so direktan palsa na Dios. Diad nikaduman gawa na palsa, ginawa na Dios so too a kumpleto, nagnap a too. Sanen insibok na Dios so “linawa na bilay” ed saray eleng na too, saray bala na too so napno na dagem. Balet mas lalo nen say satan so agawa. Ditan et inter na Dios so bilay ed laman na too. Sayan puersa-na-bilay so nasustine, odino mansiansian onkurang, diad panlinawa.
10. Anto so toon kamarerwa, tan panon so inkapalsa to?
10 Imanoen, anggaman ontan, ya ag-ibabaga na Biblia ya inikdan na Dios so too na kamarerwa. Imbes, ibabaga to a kayari na impangigapo na Dios ed too a manlinawa et “say too so nagmaliw a mabilay a kamarerwa.” Sirin say too so sakey a kamarerwa, a singa say sakey a toon nagmaliw a doktor so sakey a doktor. (1 Corinto 15:45) Say “dabok na dalin,” ya akatibukelan na pisikal a laman, so aliwan say kamarerwa. Nisay ibabaga na Biblia a say “linawa na bilay” so kamarerwa. Imbes, ipapanengneng na Biblia a say impamakasakey ed sarayan duaran bengatla so nansumpal ed ‘impagmaliw na too a mabilay a kamarerwa.’
11. Anto ran katuaan na Biblia nipaakar ed toon kamarerwa so mangipanengneng ya aliwan sikato so bengatlan anino ya onlesan nisian a manlapud sakey a too?
11 Lapud say toon kamarerwa et say too a mismo, sirin aliwan bengatlan anino a manaayam ed dalem na laman odino bengatlan ontaynan ed laman. Simplen pangibaga, ibabangat na Biblia a say kamarerwam et sika. Alimbawa, sasalitaen na Biblia so pankaliktan na kamarerwan mangan na pisikal a tagano, kuanto: “Pirawat na kamarerwam so mangan na karne.” (Deuteronomio 12:20) Ibabaga to met a saray kamarerwa so walaan na dala ya unagos ed saray ulat da, lapud sasalitaen to “so walsik na dala na saray kamarerwa na durukan andi-kasalanan.”—Jeremias 2:34.
NO AKIN YA IMPASEN NA DIOS SO TOO DIA
12. Anto so gagala na Dios a para ed totoo diad dalin?
12 Aliwan gagala na Dios a si Adan tan Eva so ompatey kayari na pigaran panaon tan manbilay ed arum a pasen. Sikara so mansiansia dia a mangumponi ed dalin tan ed amin a bengatlan mabilay. A singa ibabaga na Biblia: “Sikara so benindisyonan na Dios tan inkuan na Dios ed sikara: ‘Manbunga kayo tan ondakel kayo tan panoen yo so dalin tan patuloken yo, tan uleyan yo so sira na dayat tan saray mantekkiab a pinalsa ed katawenan tan amin a pinalsan mabilay ya onggagalaw ed dalin.’” (Genesis 1:28; 2:15) Si Adan tan Eva, tan ontan met ed amin ya iyanak da, so makapanliket komon ed dalin diad ando lan ando, a manggawa ed saray bengatlan kaliktan na Dios ed sikara a gawaen.
13. (a) Panon so pakapanliket tayo? (b) Anto so mangiter na peteg a kabaliksan ed saray bilay tayo?
13 Imanoen a “sikara so benindisyonan na Dios.” Talagan inaro toray mangaraldalin ya anak to. Kanian bilang sakey a maaron Ama inikdan tora na bilibilin ya onkanan pankaabigan da. Aromog da komon so liket diad panulok ed saratan. Saya so kabat nen Jesus tan sirin diad kaunoran et inkuanto: “Maliket iraman so makadngel ed salita na Dios tan sumpalen da!” (Lucas 11:28) Impansiansia nen Jesus so salita na Dios. “Gawaen kon naynay iray bengatlan makapaliket ed sikato,” kuanto. (Juan 8:29) Saya so tombok ed mismon makasengeg a sikatayo so wadia. Sikato so pakawalaan na nagnap, maliket iran bilay diad pambilay a matukoy ed linawa na Dios. Mangiter na peteg a kabaliksan ed saray bilay tayo natan so panlingkor ed si Jehova. Tan diad panggawa na ontan et ipapasen tayo so inkasikatayo ed dapag na pambilay ed ando lan ando ed Paraiso diad dalin.—Salmo 37:11, 29.
NO AKIN A SIKATAYO SO ONTATKEN TAN OMPATEY
14. Diad intunganga ed ganggan na Dios, anto so ginawa nen Adan tan si Eva?
14 Balet natan sikatayon amin so ontatken tan ompatey. Akin? A singa akabatan ed akaunan kapitulo, sikato so lapud intunganga nen Adan tan Eva. Sikara so inyan nen Jehova ed sakey a subok a mangipanengneng ed pankaukolan na pagmaliw dan matulok ed Dios. Inkuanto ed si Adan: “Manlapud amin a kiew ed hardin nayarian mo so mangan ed kapenek mo. Balet no nipaakar ed kiew na pikakabat ed maong tan mauges agka mangakan ed satan, ta diad agew a pangan mo ed satan sika so peteg ya ompatey.” (Genesis 2:16, 17) Diad impangan a manlapud sayan kiew, imbeneg nen Adan tan Eva so mangatatawen ya Ama ra tan impulisay da so panangiwanwan to. Tinmunganga ra tan inala ra so agda kayarian. Akapambilay ira komon a maliket diad paraiso ed ando lan ando ya anggapo so irap odino ey-ey, balet natan et intarok da ed inkasikara so dusa na kasalanan. Sayan dusa et say ag-inkayadyari tan patey.—Roma 6:23.
15. Panoy impakala tayo na kasalanan ed si Adan?
15 Kasin kabat mo no panon so impakala tayo na kasalanan ed si Adan? Sanen si Adan so nagmaliw lan ag-ayadyari, impasa to ed amin ya anak to so ag-inkayadyari tan patey. (Job 14:4; Roma 5:12) Bilang tulong diad pantalos ed kipapasen, isipen so nagawa sano say sakey a panadero so manggawa na tinapay ed gawaan ya akumpil. Ompatnag so marka ed amin a tinapay ya iluto ed satan a gawaan. Si Adan so nagmaliw a singa ontan a gawaan, tan sikatayo so singa tinapay. Sikato so nagmaliw ya ag-ayadyari sanen sinumlang to so ganggan na Dios. Saman so singa inawat to so inkakumpil odino mauges a marka. Kanian sanen awalaan na saray anak sikaran amin so akaawat na sayan parehon marka na kasalanan odino ag-inkayadyari.
16, 17. Panoy pangipanengneng na sakey ed saray milagro nen Jesus a say sakit so sinmabi ed pamilya na too lapud kasalanan?
16 Mansakit tan ontatken itayo natan lapud kasalanan a naawat tayon amin ed si Adan. Sakey ed saray milagron ginawa nen Jesus so mangipanengneng ed saya. Legan a si Jesus so manbabangat ed abung a panaayaman to, nantitipon so baleg ya ulop kanian anggapo so makaloob ed kuarto. Sanen inyakar na apatiran lalaki so sakey a paralitikon too ya akaunat ed amaka, anengneng dan ag-ira makaloob. Kanian sikara so kinmalab ed atep, binutawan da, tan inyabeba ra so amakan kawalaan na toon paralitiko diad mismon abay nen Jesus.
17 Nen anengneng nen Jesus so baleg a pananisia ra, inkuanto ed toon paralitiko: “Saray kasalanan mo so aperdona.” Ingen ag-inisip na arum a totoon wadman a nayarian nen Jesus so mamerdona na kasalanan. Kanian inkuan nen Jesus: “‘Pian sikayon totoo et naamtaan yo a say Anak na too so walaan na pakauley a mamerdona ed saray kasalanan diad dalin,’—inkuanto ed paralitiko: ‘Ikuan ko ed sika, Ombangon ka, alam so dokulan mo tan sempet ka.’ Diad saman sikato so binmangon, tan tampol ya inala to so dokulan to tan nanakar ed arapan dan amin.”—Marcos 2:1-12.
18. Diad anton nengneng na arapen so nayarin talaranan na saray ariripen na Dios?
18 Isipen pa so nayarin kabaliksan ed sikatayo na sayan pakayari nen Jesus! Diad silong na uley na panarian na Dios, nayarian nen Kristo a perdonaen iray kasalanan na amin a totoo a mangaro tan manlingkor ed Dios. Kabaliksan na saya ya amin a beblay tan ot-ot tan sakit so naekal la. Anggapo la so ontatken tan ompatey! Agaylan makapakelaw iyan ilalo ed arapen! On, wala so tuan lalon nailaloan tayo nen say basta kianak, pambilay na antikey tan insan ompatey. Diad pantultuloy a panaral nipaakar ed Dios tan diad panlingkor ed sikato, peteg a nayarian tayo so manbilay na ando lan ando ed Paraiso diad dalin.
[Litrato ed pahina 69]
Dakel so manuumameng nipaakar ed kabaliksan na bilay
[Litrato ed pahina 70]
Kasin sarayan bengatla so linmesan bukor, odino sikara so ginawa?
[Litrato ed pahina 75]
Say awaran na Biblia ed impanambal nen Jesus ed paralitiko so mangipanengneng a saray totoo so mansakit lapud kasalanan nen Adan