Atateng—Panon Yon ‘Ipaalagey’ so Sankaabungan Yo?
“Diad kakabatan nipaalagey so sankaabungan, tan diad pakatebek et sikato so mansumpal a niletneg a malet.”—ULIRAN 24:3.
1. Anto so sakey a nakaukolan a para ed mabiskeg a pamilya?
DIAD agano nin impanusisa atepetan so 550 iran propesyonal ya angabisado diad panulong ed saray pamilyan saray ugali ra so kaslakan ya aromog ed mabiskeg iran pamilya. Manuna ed listaan: pitatalosan tan panagtalineng. Say autor na impanusisa, si Dolores Curran, so angipaliwawa no akin: “Sikato so enerhyan mamarngat ed panangasikaso, panangiter, panangipanabang, tan panamekder. No anggapo so puron panagtalineng tan pannanabangan, agtayo nakabatan so balang sinansakey. Magmaliw itayon sankaabungan na sankakakuartoan ya onggagalaw imbes ya onkikiwas ed saray nakakaukolan na balang sakey.” On, say lukas ya agos na pantatalosan so agos na bilay na sakey a pamilyan mabiskeg.
2, 3. (a) Anton problema so naimano anggan diad arum a Kristianon sankaabungan? (b) Anto so ipaparungtal na Uliran 24:3, 4 ya ontulong ed pamaalagey na mabiskeg a pamilya? (c) Antoran tepet so nakaukolan a naebatan?
2 Say kakulangan na inkamaapit, anggaman kuan, so nayarin mamawala na makapasinagem iran pansumpalan. Alimbawa, sakey ed saray sanga na Watch Tower Society ed Africa so atepetan no akin ya arum ed saray Kristianon tobonbalo so anaynan ed moralidad na Biblia. “Say manunan kakapuyan a misiglaotan ed interon problema,” unong ed ebat, et “say isaew na atateng diad pagmaliw a maong a managtalineng tan say agda pakayarin mikatunongan ed saray anak da. Kanian dakel ya atateng so andian na peteg a maapit a relasyon ed saray anak da.” Siempre, saya so sakey lambengat ya aspekto na problema—anggaman satan so importante. Say katutulok na sakey tan maridios a debosyon ed biang na tobonbalo, a singa ed amin nin arum, so manuna. (Roma 14:12; 1 Timoteo 6:6) Imanoen, met, so Uliran 24:3, 4. Nabasa: “Diad [kakabatan] say sankaabungan so nipaalagey, tan diad [pakatebek] et mansumpal a niletneg a malet. Tan diad [pikakabat] et saray akindalem a silir so napano ed amin a mabli tan makapaliket iran bengatla a mabli.”
3 Balet panon yon iyaplika so kakabatan, pakatebek, tan pikakabat pian nagamoran so nakakaukolan iran emosyonal ya inkaapit, tan nagkalalo la ed saray katayatdang? Panon yon napaliisan so agpakaimanon mamalesa ed saray samben ed pantatalosan? (Ipareng so Uliran 14:1, 12.) Manuna ed amin, panon yon ipaalagey so sakey a pamilyan agnagiing ed tuan panagdayew? Diad dakel iran tuloy a pankaukolan ed panaon tan imano yo, nayarin manmorekdek kayo no iner so pangigapoan. Say manunan kalidad, kakabatan, so ontulong ed sikayon mangiletneg ed saray nepeg ya unaen.
Sikakabat ya Igeter Iray Nepeg ya Unaen
4. Anto so nepeg a manunan iyuna na sakey a Kristianon pamilya?
4 “Say takot ed si Jehova so gapowan na kakabatan,” so insulat na salmista. (Salmo 111:10) Say dilin mabunigas a takot mo diad pakapasanok ed Dios, dingan na pangiyunam na panagdayew ed sikato, so makanakana. Impaliwawa na sakey ya ina no panon a sikato tan say masiken to so matalonan amabaleg ed saray duaran anak dan lalaki a manserbi ed si Jehova: “Pinano miray bilay mi na katuaan—onla kamin amin ed kumbension, manparaan tan onatendi ed saray miting, tan ginawa min maparanay a kabiangan na bilay mi so lawak na kimeyan.” Inyarum na masiken to: “Say katuaan so aliwan kabiangan na bilay mi, sikato so bilay mi. Amin nin arum a bengatla so apunggos ed satan.” Kasin sikayo met so mangigegeter na panagdayew ed si Jehova a bilang manunan pasen ed sankaabungan yo?
5. Akin a say inkasimbang so nakaukolan na saray Kristianon atateng?
5 Say pibibiang ed lawak na ministeryo a sankapamilyaan so mamaapit ed sikayon lalo, ingen saray nikadkaduman nakakaukolan na anak so mankaukolan na pribadan panaon yo tan emosyonal ya enerhya. Sirin, say inkasimbang so nakakaukolan diad panitermina no panon karakel na panaon so usaren yo diad kimey na panagpulong odino diad saray kimey ed kongregasyon legan ya imanoen yo met so espiritual, emosyonal, tan materyal ed ‘saraman so kayarian yo.’ Nepeg yon “aralen ya ununan agamilen so maridios a debosyon diad dilin sankaabungan [yo].” (1 Timoteo 5:4, 8) Pian natulongan iray kaamaan, nagkalalo la, pian nagamoran so inkasimbang a nakakaukolan diad baetan na saray obligasyon ed pamilya tan diad saray kimey ed ministeryo, say Setyembre 15, 1959, a paway na The Watchtower so mangipapaseseg: “Komon ta niiter so manepeg a belat ed saray intereses na dilin pamilya yo. Peteg ya ag-ilaloan nen Jehova a Dios so sakey a toon mangusar ed amin a panaon to diad kimey ed kongregasyon, diad panulong ed agagi to tan diad kakaabay a makagamor na kilalaban, tan ingen ta agto asikasoen so kilalaban na dilin sankaabungan to. Say asawa na sakey a laki tan saray anak so manunan responsabilidad.”
6. Anton kaatapan so nepeg a paliisan na atateng, tan panon so pakagawa ed saya?
6 Sayan responsabilidad so agnakaukolan a naasikaso diad karakel na oras ya usaren yo ed saray anak yo, noagta diad nagnap a pangusar ed satan a panaon. Makapaermen, arum ya atateng so okupadon tuloy diad panangasikaso ed saray pamaakaran na kongregasyon, sakey a trabahon mankaukolan na dakel a panaon, odino materyal iran bengatla ya anggan sano kalimog daray anak da, et saray kanonotan da so wala ed sananey a bengatla. Dia lambengat ed kayari na nagawan mauges ed pamilya a namoria ra so pankaukolan na pangiter na kablian ed saray nepeg ya unaen. “Say kakabatan a manlapud tagey so . . . makatunongan, akaparaan ya ontulok.” (Santiago 3:17) Say ontan a mangatatawen a kakabatan so ontulong ed sikayon mangapag ed panaon yo tan diad emosyon a manepeg ta pian natulok so amin a ganggan nen Jehova.
Panaklay tan Panamaat Mangiter na Kakabatan
7. Panon a niyaplikan epektibo so Uliran 29:15?
7 Say inkamapekder ed maptek iran prinsipyo, a nipatnag ed panangasi, so mangibaga ed saray anak yo a sikayo so maaro. Say inkamapaulian so mamalesa na agkaligenan tan inkadelinkuente na walad kalangweran. “Say panaklay tan panamaat so mangiter na kakabatan.” (Uliran 29:15; 22:15) Pian epektibo “say panaklay tan panamaat” so nepeg ya ulopen na aro. Say disiplinan agmakatunongan odino diad petang na emosyon so mangigeba ed espiritu na ugaw. “Sikayoran kaamaan, agyo pasasanoken iray anak yo, ta pian ag-ira naingongotan.” (Colosas 3:21) Say “panaklay” na disiplina et isasakup to so matukoy a pananusa, balet no manggawa ka na agmakatunongan iran kerew, alablabas a kritiko, tan pabaingan so ugaw, satan so lingon panangusar ed sayan “panaklay” tan nayarin deralen to so talek na ugaw ed sikato tan diad sika. Nayarin sikato so “naingongotan.”
8. Ipaliwawa no akin a say “panamaat” et kabaliksan to so mas nen say panlewet?
8 Ingen ta nakaukolan so “panaklay tan panamaat.” Say panamaat et nakakaukolan to so mas nen say lewet; lalanoren to so panangipresenta ed saray katuaan pian nakumbinse so sananey a too.a Say Hebreon salita a para ed “panamaat” so nipatalos met a ‘kontra-argumento.’ (Salmo 38:14) Sirin, say pamaat et tuan kabaliksan to so pagmaliw a mabulos tan makayarin mangipresenta ed saray katuaan ta pian nanengneng na ugaw iray rason ed inkiwas mo. Saray palapagan na Watchtower Society so nankarga ed materyal, arum so nisulat a manuna a para ed saray tobonbalo, ta pian ontulong ed sikan mangipresenta ed saray maabig a rason ed anak mo ed no akin a say ontan a kurang so mauges. Kasin nagnap ya uusaren mo so ontan?
Pakatebek Mamalesa na Empatya
9. Anto so pakatebek, tan akin a satan so importante?
9 Say pakatabek met so nakakaukolan diad dunong na pitatalosan. Say orihinal a Hebreon salita so nanlapu ed sakey a lamut a salitan kabaliksan to so “tebeken,” “pangibiig.” Sayan pakatebek so mamukay ed saman so walad dalem na mapatnag, tan sirin matukoy ed pakatalos, empatya, tan panangabagey.—1 Pedro 3:8.
10. Panon a say panangusisa ed labas na samay mapatnag a kipapasen so mangamper na pambusol legan na sakey ya agawa ed panaon na Biblia?
10 Sakey ya ehemplo ed Biblia a mangipapanengneng ed kablian na pakatebek so nikurit ed Josue 22:9-34. Saray tribu nen Ruben, Gad, tan kapaldua ed Manases, a naikdan na saray tawir a dalin ed bukig na Ilog Jordan, so angipaalagey na abalbaleg ya altar ed dalin da. Saray arum a tribu, a mangipapasen ed saya ya apostasya, so namparaan a manusa ed saman so pinmatnag a ginagalan panamuyak ed ganggan na Dios. (Levitico 17:8, 9) Sakbay a kinmiwas, sikara so angibaki na sakey ya ulop a mitongtong ed duara tan kapalduan tribu. (Uliran 13:10) Say singbatan so angiparungtal a say altar so ag-impaalagey pian pangiyapayan ed saray bagbagat noagta “nisesengeg ed kapagaan.” Nisian a manlapud arum iran tribu ed Ilog Jordan, say duara tan kapalduan tribu so apagaan a tuloy diad posibilidad na arapen iran kapolian a napegpeg a manlapud panagdayew ed si Jehova. Say altar so manserbi a bilang sakey a pirmin panonot, “sakey a tasi,” a sikara, met, so totoo na Dios. Agaylan inkaliwawaan so ginawa na sayan paliwawa! Sakey a miduman liwawa so niiter diad saman so pinmatnag a singa makapakebbiew a kasalanan. Lapud “matantan ya onsanok,” saramay wala ed arum a tribu so akayarin manebek ed kipapasen, tan saya so amalesa na pakatalos.—Uliran 14:29.
11. Panon so impangipanengneng na sakey ya ateng na pakatebek?
11 Sano onlesa so sakey a problema ed anak yo, kasin sasalien yo so magmaliw a makatebek? Alimbawa, sakey ed saray anak a lalaki na sakey a Kristianon sanasawa so ginmapon onsempet a manlapud eskuelaan ya ‘ampetang so ulo to ed mundo.’ “Agto labay ya ibaga no akin a sikato so sinmanok,” so impaliwawa na ama. “Diad ununa et inisip kon sikato labat so rebelyoso, balet kabekta et naimanok a sikato la so mareen sanen tinepet ko so nipaakar ed eskuelaan. Bueno, sikamin dua so nantongtong ya abayag, tan aromog kon lapud sikato so melag a too ed edad to, saray ugugaw ed eskuelaan so manludlurey ed sikato. Kayari na impamasegurok ed sikato ya atalosan ko no panon kairap iyan tratamento, inter ko ed sikato so arum iran praktikal a suhestion ya ontulong ed sikaton manalona ed satan.” Say disposisyon na anakon laki so tampol ya inmaligwas.
12. Akin a saray taon na inkatayatdang so mairap a para ed maslak a tobonbalo, tan anto so nakakaukolan ed biang na atateng?
12 Kasin impanengneng yo so parehon anos ed anak yo? Saray tobonbalo, nagkalautla ed saray katayatdang, so nayarin naimpluensyaan a maong na ontan iran bengatla a singa diad eskuelaan, pisikal ya indengan, seksual iran pilalek, tan popularidad. “Amin na saray balitang na ibabaleg na too, say inkatobonbalo so sankamairapan,” so imbaga na palapagan ya Adolescence. “Say inkatobonbalo, manliknan-kritikal tan andian na eksperiensia, so manlikna ed inkasikaran onkukulang ed sakey a mundon milalaslasan tan andian na pakalikna. Imbes a makayarin mangawat na kipabpaabeba tan insaew, sikara so onkiwas ed mabiskeg a liknaan na isanok tan kaaburido.” Say ontan iran magonigon ya emosyon so mangapekta ed ugali na sakey ya ugaw. (Ipareng so Eclesiastes 7:7a.) Dia lambengat ed pamayubo na maapit a pitatalosan ed anak yo a natalosan yo so peteg a problema tan nayarian yon tebeken a sankaabigan so dalan na itulong.
13. (a) Anto so arum iran samben diad pantatalosan? (b) Akin a nakaukolan na atateng ya iyaplika so Uliran 20:5 a mantultuloy? Iyilustra?
13 Say pangibalikas da ed saray kapagaan da so mairap ed dakel a tobonbalo. Sirin, legan ya igapo na anak yo so pansalita, paliisan iray agmanepeg a komenton manigsok, a singa say: ‘Sikato ‘tan labat ya amin? Inisip kon satan so bengatlan importante.’ ‘Say mairap ed sika so . . . ’ ‘Panon a saya so nayarian mon gawaen ed siak.’ ‘Bueno, anto so ilaloan mo? Sabagay sika lambengat so sakey ya ugaw.’ (Uliran 12:18) No maminsan say sakey a tobonbalo et nakaukolan to so pakausisa, ilautla no sikato so walaan na sensitibon problema. “Say laki [odino, bii] na pakatebek” so manbanikel a ‘mangagwat’ ed ontan iran liknaan. (Uliran 20:5) Sakey a Kristianon sanasawa so akaromog a say anak dan bii so onaarawi a manlapud saray aktibidades na pamilya. Inusisa na atateng balet ta sinmaew. Sikato so nantultuloy. “Kaunoran, sakey ya agew et siak so yinmurong ed kama to, nilakap ko, tan tinepet ko lamet no anto so problema,” so imbalita na ina. “Tekep na saray lua et imbaga to’d siak a liliknaen ton sikami tan saray arum so agmalabay a miulop ed sikato, kanian sikato la so inmarawi ed anggaan na nayarian to. Say antimanon liknaan ko et say pangibaga na, ‘Sigpot ya agnapanisiaan itan,’ balet ta inememan ko la tan siak so tinmalineng legan ya inwalwal to so wala ed puso to.” Impaseguro na atateng ed sikato a sikara so manangaron tuloy tan pinabitar da ed kayari to a sikato so manliknan maapit ed sirkulo na pamilya. Atalonaan to so problema tan natan et manseserbin maliket a sigpot-panaon ya ebanghelisador.
14. Akin a say pakawalaan na sakey a pamilyan maapit ed emosyon so aliwan magenap?
14 Say pamaalagey na maapit a pamilya so importante, tan anggan diad arum iran minumundon pamilya et satan so nagagawaan da. Balet ta sananey a pamaakaran so pamaalagey na pamilyan manonot-ed-espiritual a mansiansia ed si Jehova tan ontan met a mansiansian mankakasakey. Pian saya so nagawaan, mas lalo so nakaukolan nen say basta pamasiansia na inkaapit na emosyon ed saray anak yo.
Panamabiskeg ed Pikakabat
15. Anton nengneng na pikakabat so makana, tan akin?
15 “Diad pikakabat saray akindalem a silir so napano na amin a mabli tan makapaliket iran bengatla a mabli.” (Uliran 24:4) Sarayan mablin bengatla so aliwan materyal a kayamanan noagta ilaktip da so espiritual a kaligenan, dilin-manangisakripisyon aro, maridios a takot, tan pananisian niletneg diad pikakabat ed Dios. Saraya so mamalesa na mayaman a bilay na pamilya. (Uliran 2:5; 15:16, 17; 1 Pedro 1:7) Sayan pikakabat so mangiter ed saray na akindalem a biskeg ta pian nayarian dan sumpaen iray taktika nen Satanas, anggan saray masilib, lapud ibabaga na Uliran 24:5: “Say sakey a makabat ed biskeg so sakey a toon makayari, tan say too na pikakabat so mamabiskeg na pakayari.” Balet nakaukolan yon ipurek so ontan a pikakabat ed kapusoan da.—Deuteronomio 6:6, 7; 1 Juan 2:14.
16. Anto so nakaukolan ta pian nipaslep ed puso na anak yo so pikakabat ed Dios? (b) Pian saray anak so peteg a nagunggunaan, anto so nakaukolan?
16 Sakey ed saray sankaabigan a tulong diad panangipurek ed Salita na Dios diad saray anak yo et say pangikondukta na maparanay a panagaral na pamilya a mamaseseg ed sikaran mangayarian ed katuaan. “Say panagaral ed pamilya so mangiletneg na dugan liknaan, ta pian say kanonotan na anak yo so akaparaan a mangawat ed saray bilin,” so impaliwawa na sakey a matalonan ateng na apatira. Inyarum to: “Sano igapo yon peteken iray anak yo, automatikon sikayo so ‘kabusol a dumerengel.’ Balet sano nasarag yon isingbat so materyal ed sakey a panaon sano anggapo so pambusol, a singa diad panagaral na pamilya, wala so nagkalalon pankanawnawa a saray punton labay yon gawaen so ontanek.” Balet pian saray anak so peteg a nagunggunaan, nakaukolan yon aligen si apostol Pablo, a nansulat: “Kaililiw ta kayo lan nanengneng, ta pian ipinabang ko so espiritual a langkap ed sikayo pian sikayo so nagawan mabiskeg.” (Roma 1:11) Say langkap so nagkalautlan naapresya sano sikato so bengatlan nayarin usaren na angawat tan satan so mabli ed sikato. Sirin mangagwat ed materyal na bengatlan manenyeg ed bilay na ugaw.
17. (a) Anto so ontulong a manggawa ed panagaral na pamilyan makapasagyat tan pakaaralan? (b) Kasin walaan kayo na kaaruman iran suhestion?
17 Nepeg met a seguroen na atateng ya amin ed pamilya so mikabat ed panaon na panagaral, tan ontan met ed materyal a salaysayen. Arum so mangusar na katulongan iran nanengneng, a singa saray mapa tan tsart, pian mainomay a natalosan so materyal. Arum ya atateng so mangisakup ed saray merienda balanglan diad sakbay o kayari to. Kayari na panagaral et nayarin singbaten daray problema ed satan ya agew odino diad satan a simba. (Nengnengen so kaulop a kahon a para ed kaaruman a suhestion.) Manuna ed amin, sayan panagaral so ikonduktan maparanay! Dakel ya ateng so mangibanikel na impasyan sagpot diad pangitarya na tagano tan siruman na anak da; balet ta lalon babaleg a kaimportantian so panangitarya “ed ag-alaokan a gatas a kayarian na salita, a diad panamegley to [anak tayo] et nayarin ombaleg ed kilalaban.”—1 Pedro 2:2; Juan 17:3.
18. Anto so ontulong ed ‘pamaalagey’ na sankaabungan yo?
18 Say pamaalagey na pamilyan mabiskeg ed espiritual so mankakaukolan na dunong tan panaon. Determinadon mamayubo na nakakaukolan a dunong na pitatalosan ta pian mansiansian maapit ed emosyon ed saray anak yo. Ag-abuloyan so antokaman a mangamper diad panggawa yo na nakakaukolan a panaon diad pamabiskeg ed pamilya yo diad panamegley na kakabatan, pakatebek, tan pikakabat. Ipikasi, tan kaiba, yoray anak yo, a kabat yon si Jehova lambengat so makabalanget ed saray sagpot na ‘panagpaalagey’ yo diad aligwas.—Salmo 127:1.
[Paimano ed Leksab]
a Unong ed The Hebrew and English Lexicon, nen John Parkhurst, say salita a para ed “panamaat” so nanlapud sakey a berbon kabaliksan to so ‘pangipanengneng a malinlinew, pangipabitar ed panamegley na saray katuaan, pangidemostra, ipanengneng ed panamegley na mapatnag odino makakumbinse ran rason odino argumento.’ Say Old Testament Word Studies, nen William Wilson, so mangikuan ed parehon berbo: “pamaneknek.”
Kasin Nanonotan Yo?
◻ Panon a say sakey a pamilya so pabiskegen na kakabatan, tan anto so ontulong ed saray anak a mamayubo ed satan?
◻ Akin a say pakatebek so ontulong a mamalesa na maabig a pantatalosan na pamilya?
◻ Akin a say pikakabat ed Dios so makana?
◻ Panon a say panagaral na pamilya so nagawan makapasagyat tan pakaaralan?
[Kahon ed pahina 21]
EPEKTIBON PANAGARAL NA PAMILYA
Panon so nepeg a kikondukta na sakey a panagaral?
Pansiansiaen a relaks, ingen marespeto, so atmospera. Paliisan so mekanikal, alablabas a pormal ya oksuyan. Mangitepet na kaaruman iran tepet tan usaren iray ilustrasyon diad pamaligsa na panag-isip tan amin so pibiangen. Gawaen a simpli so materyal no nakaukolan. Magmaong ya ag-usaren so panaon na panagaral a pantami ed anak. Angangko ta antokaman a nakakaukolan a panamaat so gawaen diad pribada.
Anto so nepeg ya aralen?
Pilien so ontukoy a nakakaukolan na pamilya. Magmaliw a manatnat. Nayarin say panagparaan ed sinimban leksion ed Say Panag-Bantayan. Saray espesipikon paway so nayarin nakaukolan a singbaten, a singa saray nanaabet a problema na tobonbalo ed eskuelaan, dating, ekstrakurikular iran aktibidades, galaw, tan imoral iran tendensya, tan arum nira. Usaren iray artikulo o palapagan a manasalaysay ed saraya. Nayarin apagen so panaon na panagaral diad pangobre ed nanduruman tema.
Kapigan so nepeg a panggawa tan panon karukey?
Nayarin determinaen na ulo na pamilya diad kayari na panalaysay ed saray eskeydul na membro na pamilya tan ontan met ed panangonsidera ed saray limitasyon da. Nakaukolan ya imanoen so edad tan pakatebek na saray anak. Nayarin lablabayen so antikey a sesyon diad pigaran danay legan na sakey simba no saray anak so angkekelag ni. Arum so awalaan na ontan iran sesyon diad saray pananganan diad kayarin tuloy na panangan. Say importantin punto et aliwan say karukey noagta say kalidad na panaon ya usaren a mankakasakey.
Panon so pakaseguro na pakadampot yo ed puso na ugaw?
Pasesegen so ugaw ya onebat ed dilin salita to. Mataktikan usaren iray punto-de-bistan tepet pian nanengneng no panon so peteg a liknaan na ugaw ed pamaakaran. Nayarian yon itepet: “Panon so liknaan na anak ed eskuelaan nipaakar ed sayan pamaakaran? Kasin liknaen yon walaan ira na punto?” Odino, “Panon so pangipaliwawam ed kaeskuelaan no akin ya agtayo labay a gawaen so pilalawanan? Kasin liknaen yo a saya so peteg ya onkana ed kaabigan yo? Akin?” Maalwar ya aglablabasen iray ebat a niiter ed saray punto-de-bistan tepet, ta pian say ugaw so manliknan bulobulos a mangibalikas na inkasikato a simamatua. Ipalugar so panaon ed balang sakey a mansalita, pian naseguro a sikato et natatalosan toray importantin punto a susto.