Kasin Nepeg Yon Selebraan so Krismas?
DIAD PANGIYILUSTRA ed panulibayan tan say pandumaan na panagselebra ed Krismas diad Bukig tan Sagur, say impormasyon a nipresenta dia so wala ed porma na duaran sulat ed baetan na sakey a managsulat a Hapones tan say kaaro to ed Inglatera. Say impormasyon so ontulong ed sikayon mangebat ed tepet: Kasin nepeg kon selebraan so Krismas?
Pinablin David,
Wadtan ira lamet. Saray merkadir so mangitotonton ed saray totoo a singa saray manunan saserdote. Si Santa Claus so maestro na seremonya. Saray Christmas trees so nanserbin simbolo na selebrasyon. Tan saray iyaapay a Christmas cakes tan galawgalaw so nipresenta. Saray merkadir so mangipopropaganda ed relihyon a Krismas ed Hapon. Say misyon da so maaligwas diad linmabas a talora odino apatiran dekada. Baleg a bilang na Hapones so akumberte ed sayan “relihyon”—nayarin duaran agew ed sakey taon!
Saya so angutgot ed siak. Mabetbet a minorekdek ko no akin ya agaylan karakel na Hapones, a sikara so manunan aliwan-Kristiano, so manseselebra ed “Kristianon” piesta. Kapigan so inggapo na saray Hapones a manselebra ed Krismas diad ontan lan kalaknab? Anto so wala ed benegan na amin na saya?
Onnengneng ed gapowan na Krismas ed Hapon, sayan makapasagyat ya estorya so aromog ko. Si Sōseki Natsume, bantog a managsulat ed panaon nen Meiji (1868-1912), so angipawit na Christmas postcard a nanlapud Inglatera diad si Shiki Masaoka, sakey a bantog a poeta, a dedeskribien to so makapasagyat ya eksena na Krismas ed London diad impanampot na taon 1900. Si Shiki so anugyop ni ingen na sakey a haiku, say sankatikeyan a porma na anlong a Hapones, nipaakar ed sakey a melag a kapilya ed Agew na Krismas. Mapatnag, say Krismas so siansia nin balo diad impanampot na siglo ed Hapon. Sirin, kapigan so eksakton impanselebra na saray Hapon ed inmunan Krismas da?
Nayarin interesadon kan mangamta ya arum ed saray autoridad so mangibabagan say Krismas so sinelebraan ed sakey ya eskuelaan na saray ugugaw a bibii ed Ginza diad asasakbay a komawalon taon na Meiji (1875). Ingen “say kustombre ed panagselebra na Krismas so agginmapon peteg ya agawa ed Hapon ya anggad 1945,” so inkuan na The Christian Century. Saman so sanen anengneng na saray Hapon so pamilya na saray Americanon sundalo tan misionero a manseselebra ed Krismas. Kayari na inkatalo nen Guerra Mundial II tan ataynanan a makulang ed espiritual, saray Hapones ed inkalapagan so nankaukolan na bengatlan mamaligsa ed sikara.
Say Krismas so amenek ed satan a pankaukolan. Unong a singa naisip yo, saray merkadir so agnandarak na anggan anton panaon diad impangusar ed saray dekorasyon ed Krismas pian iyalibansa so sampot-na-taon a tagilako ra. Saray dekorasyon ed Krismas so “nankimey a singa mahika diad panagyat ed saray suki,” so inkuan na sakey a kolumnista na peryodiko, si Kimpei Shiba. “Saya,” inyarum to, “so lapud sarayan ornamentasyon so makapasagyat tan mangiyalibansa na panliliket.”
Balet, David, lapud sika so manaayam ed Inglatera, so nayarin agmo kabat a saray Hapon so walaan na kustombre diad paniiteran na regalo ed sampot-na-taon abayag ni sakbay a sinmabi iray panreregalowan ed Krismas. Say Disyembre so naynay a sakey a bendisyon ed saray managtagilako. Saray totoon walaan na makakapal a pitaka a manlapud sampot-na-taon a bonus so onlan manggastos. “Sayan atmospera [na Krismas],” anggaman kuan, “so angipasen ed totoo diad sakey a maliket, panaggastos a liknaan tan sinagyat toran manaliw a lalo na osei-bo [sampot-taon a regalo] nen say gendat a gagawaen da, kanian say kustombre na panag-usar ed saray dekorasyon ed Krismas so nantultuloy,” kuan nen Mr. Shiba.
Natan, saray department stores tan saray managtagilako so onsapat ed saray bandwagon pian gawaen da so sankaabigan ya “espiritu na Krismas” ya ompatnag ya epektibo. Saray managgawa-galawgalaw tan saray panaderya so manganamot ed sayan panaon. Diad Disyembre, saray nalako ed Kiddy Land, say sankabalgan a lakowan na galawgalaw ed Hapon, so ontagey na mamipat a danay nen say diad arum iran bulan. Akalkulan limara ya anggad samploran porsiento ed amin a tinapay a ginawa ed Hapon a kada taon so nayarin tinerminoan na “Christmas cakes.”
Aromog kon arum a totoo so agonigon lapud say komersyalismo so tinmalona ed eksena na Krismas ed Hapon. Alimbawa, inaon na The Daily Yomiuri so sakey ya Americanon abayaglan nanayam ed Hapon: “Saray Hapones so angadapta ed ngalngalin amin a kasiliban na Krismas balet singa say espiritu na panaon so anggapo dia.” Totongtongen to so nipaakar ed relihyoson aspekto na Krismas.
Saya so anagdag ed siak ya onnengneng ed relihyoson dapag na Krismas. Saray mimimisa so mangibabagan say Krismas (Disyembre 25) so inkianak nen Kristo. Agaylan siak so asurprisa diad impakaromog ed Encyclopedia of Japanese Religions ya agnapekderan a si Jesus so nianak ed Disyembre 25! Kuan na encyclopedia: “Anggaman say peteg a petsa na inkianak nen Kristo so agkabat, say petsa so sinelebraan ed Disyembre 25 a ginmapo ed ngalngalin komatlon siglo . . . Sayan petsa so pinmetek ed ngalngalin diad agew na betel, tan sinandian to so sakbay-Kristianon piesta ed inkianak-lamet na Agew.” Inkianak-lamet na agew? Inisip kon saman so impasen ya inkianak nen Jesus. Bueno, panon so panselebra na saray masimoon a Kristiano diad sakey a piestan ginmapo ed paganon selebrasyon ed panaon na betel. Saman so aliwan inkianak nen Jesus noagta piesta na inkianak-lamet na agew. Panon so pakakritika na saray taga Sagur a mimimisa a saray Hapones so andian na prinsipyo diad panselebra ed “Kristianon” piesta bangta sikaran mismo so manggagawa met na ontan a selebrasyon?
Kanian, David, apresyaen ko no nayarian mon ebatan irayan tepet ed siak, unong ta sikara so makagonigon a tuloy.
Say kaarom,
Ichiro
Pinablin Ichiro,
Salamat na baleg ed sulat mo a manideskribe ed selebrasyon na Krismas ed bansam. Makapainteres a tuloy ed sikamin taga Sagur so pakaamta ed no panon so panseselebra na totoo ed Bukig diad sakey a piesta ed Sagur.
No siak so medyo diretsaan, sika so sigpot a napatunong diad pangikuan a say Krismas so sakey a piestan pagano. Ngalngalin anggan anton reperensya so mangibaga ed sika a say piesta na Krismas so nanlapu ed paganon selebrasyon na Saturnalia, say Romanon piesta a para ed agrikulturan dios da a Saturn.
On, unong a sikayon totoon Hapones so angiloob na Krismas diad saray kultura yon Budista tan Shintoista, saray iglesia na Kakristianoan so angiloob na paganon piesta diad “Kristianon” tradisyon da. Diad sakey a pantalos et nayarin nagkalalo nin kasalanan lapud bangta saray Hapones so manseselebra ed Krismas a bilang sakey a piestan sankaili, saray mimimisa so manusumpal ed selebrasyon a pagano nen Saturnalia bilang sakey a “Kristianon” Krismas.
Peteg, wala so sakey a panaon dia ed Inglatera sanen say sekular tan relihyoson selebrasyon ed Krismas so insebel a bilang paganon ugali. Saman so sanen saray Puritans so nanuley ed Inglatera. Diad Massachusetts Bay Colony ed Baybay ya America, saray Puritans a tinmaynan ed Inglatera lapud pananisia ra so angisebel met ed Krismas tan impaakseb da so multa diad panliliket kaleganan na sayan panaon.
Balet isipen kon nepeg mon amtaen so panmoria na Biblia diad impangikames na Inkakristiano ed saray paganon relihyon. “Agka mipapako ed saray agmananisia.” Ontan so impaseseg nen apostol Pablo ed 2 Corinto 6:14-16. Insan diad bersikulo 17 et intuloy to so nanaon ed libro nen Isaias (52:11, a para ed reperensyam): “‘Sirin ompaway a manlapud limog da, tan isian yo so inkasikayo,’ kuan nen Jehova, ‘tan agyo didiwiten so marutak a bengatla.’”
Panon tayon isian so inkasikatayo a manlapud saray agmananisia legan a siansia nin seselebraan so sakey a piestan nanlapu ed saray paganon relihyon? Sayan tepet so amakiwas ed dakel iran masimoon a Kristianos a manaynan ed tradisyon na panagselebra ra ed Krismas. (Mansumpal a makapasagyat ed sika so pangilukas mo ed Bibliam diad Mateo 15:3-6 tan basaen iray salita nen Jesus a nikurit ditan.) Ingen walaray nagkalalon rason na ipaliis ed ontan iran selebrasyon.
No say Disyembre 25 so aliwan inkianak nen Jesus, say panselebra ed satan a petsa a bilang inkianak to so mansumpal ed panagtila. Unong a singa asalambit mo ed sulat mo, panon na sakey a Kristianon manangaro ed katuaan tan niganggan a magmaliw a simamatuan mangiyalibansa ed katilaan? (Efeso 4:25) Manlapud petsan mismo ya anggad estorya nen Santa Claus, say Krismas so nagmaliw ya aperper na katilaan. Saray Kristianos, anggaman kuan, so nibaga ed Apocalipsis 22:15 a “siopaman a malabay tan manggawa na tila” so mansumpal ya andian na madibinon bendisyon ed bilay ya andi-anggaan.
Sirin, akin a saray natatawag a Kristianos ed Sagur so manseselebra ed Krismas? Sakey ed saray rason so komersyalismo, unong a singa met ditan ed bansam. Abasak so nipaakar ed sakey a ministro na Baptista ed Estados Unidos ya angitagleey: “No say komersyon aspekto so naekal la a sigpot, maslak a totoo so manliknan agda naeksperiensia so Krismas. Balet say relihyoson pangisentroan so nayarin naekal a sigpot tan baleg a bilang na totoo so agmakaimano ed pandumaan.” Sarayan salita so onaplika met ed Inglatera.
Makapasagyat, ipaparungtal na Biblia so maapit a siglaotan na komersyalismo tan say tinawag to na “Babilonia a Baleg.” Kayari na impangiretrato to ed inkagba na sayan “Babilonia a Baleg,” say Biblia (ed Apocalipsis 18:2, 11-19) so mangibabaga: “Saray managbiahen managtagilako ed dalin so mannangis tan manermen ed sikato, lapud anggapo la so manaliw na tagilako ra . . . Saray managbiahen managtagilako ed sarayan bengatla, a yinmaman a manlapud sikato, so ontalindeg ed arawi lapud takot da ed kapairap to tan sikara so mannangis tan manermen.”
Kasin nabidbir mo so “Babilonia a Baleg”? Bueno, siopa so angiter “ed saray managbiahen managtagilako ed dalin” diad Inglatera tan diad Hapon na amalbaleg ya impanubo diad impangikayat ed saray palson bangat nipaakar ed Krismas? Agta saray relihyon ed Kakristianoan? On, naamtaan ko diad saray impanaral ko a say “Babilonia a Baleg” so mangitalindeg ed sankamundoan ya imperyo na palson relihyon, a pati say Kakristianoan.
Anto so isipen mon nepeg tayon gawaen? Say awaran na Biblia ed “Babilonia a Baleg” so tinmulong ed siak a mandesidi ed no anto so nepeg kon gawaen. Ipapaseseg na Apocalipsis 18:4: “Ompaway ed sikato, baley ko, no agyo labay so minabang ed saray kasalanan to, tan agyo labay so mangawat ed kabiangan na saray bakbak to.”
Say ‘ipaway ed sikato,’ salanti, itaynan ed relihyon a mangiyaalibansa ed katilaan, et kabaliksan to so desididon kiwas ed biang ko. Aliwan mainomay so ilukpos a manlapud saray kustombren nisiglaot ed Krismas. Say Krismas so sakey a sosyal tan ontan met a sakey a relihyoson piesta dia. Nepeg ko so manpakpel diad pagmaliw a duma a manlapud arum. Saray salitan aromog ko ed Uliran 29:25 so nansumpal a makatulong: “Say takot ed totoo so mangitarok na patit, balet say manmatalek ed si Jehova so nasalimbengan.”
Sarayan punto so anengneng ko diad tulong na saray Tasi nen Jehova. Nilibulibon totoo ed Inglatera so angala na parehon kundang tan ‘pinmaway ed Babilonia a Baleg’ a tekep na amin a palson relihyoson agagamil to, a pati say selebrasyon ed Krismas. Balet agto kabaliksan ya agtayo papagalangan si Jesu-Kristo. Sikato so papagalangan tayo, aliwan diad pangipanengneng na “espiritu na Krismas” a maminsan lambengat ed sakey taon, noagta diad pangipatnag na singa-Kriston espiritu ed interon taon.
Say masimoon a kaarom,
David
(Nengnengen so Efeso 4:20-24; Filipos 2:1-6; Colosas 3:1-14 nipaakar ed singa-Kriston espiritu a sasalien dan bayuboan.—Editor.)
[Antikey a Paimano ed pahina 4]
Saray merkadir so kapara na saray manunan saserdote. Si Santa Claus so maestro na seremonya
[Antikey a Paimano ed pahina 5]
Inusar na saray merkadir so Krismas diad pangiyalibansa ed sampot-taon a tagilako
[Antikey a Paimano ed pahina 5]
Saya so amakiwas ed siak ya onnengneng ed relihyoson dapag na Krismas
[Antikey a Paimano ed pahina 6]
“Sirin ompaway ed limog da . . . tan agdidiwiten so marutak a bengatla”
[Antikey a Paimano ed pahina 6]
“Saray managbiahen managtagilako ed dalin so mannangis tan manermen ed sikato”
[Antikey a Paimano ed pahina 7]
“Say takot ed totoo so mangitarok na patit, balet say manmatalek ed si Jehova so nasalimbengan”