Saray Lamot na Modernon Krismas

PARAD minilyon a totoo ed sankamundoan, say Krismas so magaygayagan panaon ed taon. Panaon itan na inlambak a panangan, abayag lan gagalangen iran tradisyon, tan pankakasakey na pamilya. Say piesta opisyal a Krismas so panaon met na magayagan panreregaloan tan paniiteray kard na sankakaaro tan sankakanayon.

Balet, diad apalabas labat a 150 taon, say Krismas so nikadkaduman maong a piesta opisyal. Diad libro ton The Battle for Christmas, oniay insulat nen propesor na awaran a si Stephen Nissenbaum: “Say Krismas . . . so panaoy panagbuanges sano saray pananontonan a manguuley ed awawey na totoo ed publiko so ibaliwalan magano makasengeg ed agnakontrol a ‘panpipiesta,’ sakey a klase na Mardi Gras ed Disyembre.”

Parad saramay momoriaen day Krismas tekep na magalang a takot, sayan deskripsion so nayarin makapagonigon. Akin a pabpabandayen na siopaman so piesta opisyal ya ibabagan pannodnonot kuno ed inkianak na Anak na Dios? Say ebat so nayarin manurprisa ed sika.

Depektibon Pundasyon

Nanlapula’d inggapo to nen komapat a siglo, say Krismas so aliktob la na kontrobersya. Alimbawa, wadtan so isyun nipaakar ed inkianak nen Jesus. Lapud agsasalambiten na Biblia so agew odino bulan na inkianak nen Kristo, nanduruman petsa so nisusuheri. Diad komatlon siglo, sakey a grupo na saray teologon taga-Ehipto so angipasen ed satan ed Mayo 20, bangta arum so pabor ed asasakbay iran petsa, a singa say Marso 28, Abril 2, odino Abril 19. Kasabi koma-18 siglo, say inkianak nen Jesus so nisiglaot la ed kada bulan na taon! Panon, sirin, a diad kaunoran et apili so Disyembre 25?

Onabobon iray maslak ya iskolar a say Disyembre 25 so indesigna na Iglesia Katolika bilang inkianak nen Jesus. Akin? “Say sankaposiblian a rason,” ibabaga na The New Encyclopædia Britannica, “et nanpirawatan na inmuunan Kristianos so petsa a mibansag ed paganon piesta na Romano a mananda ed ‘inkianak na agnatalon banwa.’” Balet akin a saray Kristiano a siruruksan pinasegsegang na saray pagano ed loob na masulok a duara tan kapalduan siglo et tampol ya inmabuloy ed saray manamasegsegang da?

Inggapo na Inkabulok

Nen inmunan siglo, pinasakbayan nen apostol Pablo si Timoteo a “saray totoo a mauges tan saray managsaol” et onloob ed Kristianon kongregasyon tan mangibalang ed dakel. (2 Timoteo 3:13) Ginmapo iyan baleg ya apostasya kayari na impatey na saray apostol. (Gawa 20:29, 30) Kayari na ibabagan inkakomberti nen Konstantino diad komapat a siglo, dakel a pagano so tinmipon ed nengneng na Inkakristiano a wala ed saman. Tekep na anton resulta? Oniay ibabaga na libron Early Christianity and Paganism: “Say melag labat a grupo na peteg a masimoon a mananisia so naandipat ed baleg a karaklan na mankuan a Kristianos.”

Agaylan apaneknekan a tua iray salita nen Pablo! Singano inakmon na paganon inkabulok so puron Inkakristiano. Tan anggapo lay lalon pakapatnagan na sayan inkadutak nen say diad panagselebra na saray piesta opisyal.

Diad tua, say alenleneg a selebrasyon ya igaganggan a ngilinan na Kristianos et say Pangdem na Katawan. (1 Corinto 11:23-26) Lapud idolotroson agagamil a nisiglaot ed Romano iran piesta, ag-akibiang iray inmuunan Kristiano ed saratan. Lapud sayan rason a binalaw na saray komatlon-siglon pagano iray Kristiano, a kuanda: “Agkayo oonla ed saray parayag; anggapoy pibabali yo ed mapubliko iran parangtal; agyo labay iray publikon bangkete, tan kagula yoray sagradon kontis.” Diad biek a dapag, impasirayew na saray pagano: “Dadayewen mi dirios tekep na inkasayaksak, walaay ponsia, kankansion tan saray galaw.”

Diad kapegleyan na komapat a siglo, say panagreklamo so dinmaiset. Panon ya ontan? Legan ya ondarakel so makakaloob a palson Kristianos ed kasimpukokan, ondarakel met iray apostatan ideya. Saya so angitonton ed pikokompromiso ed Romanon pakayari. Diad pangokomento ed saya, onia so ibabaga na libron The Paganism in Our Christianity: “Piho a Kristianon totontonen so pangontrol ed saray paganon piesta ya apabli na totoo lapud tradisyon, tan ikdan iratan na Kristianon kabaliksan.” On, makapasakit laray epekto na baleg ya apostasya. Say inkamabulos na ibabagan Kristianos a tumboken iray paganon selebrasyon so sengegay pakakaawat la’d sikara ed loob na komunidad. Ag-abayag, awalaan iray Kristianos na dakel a tinaon a piesta a singa met ed saray pagano. Agmakapabigla, say Krismas so manunaan ed saratan.

Sakey ya Internasyonal a Piesta Opisyal

Legan ya onlalaknab so maimpluensian nengneng na Inkakristiano ed Europa, ondarakel so totoon manseselebra ed Krismas. Inawat na Iglesia Katolika so panmoria a matukoy so pangitultuloy ed magayagan piesta bilang pamagalang ed inkianak nen Jesus. Kanian, nen 567 K.P., say Konsilyo na Tours so “angiproklama ed 12 agew manlapud Krismas ya anggad Epipaniya bilang sagrado tan tiempo na panpipiesta.”​—The Catholic Encyclopedia for School and Home.

Ag-abayag et nitekep na Krismas so dakel a kabiangan manlapud sekular a panagani iran piesta na mamaamianen a Europa. Nansiansian mas kaslakan so panliliket nen say debosyon legan a nigalet iray manpipiesta ed inkasiba tan panag-inum. Imbes a manprotesta ed malukak a kondukta, inabobonan ni ingen na simbaan itan. (Ikompara so Roma 13:13; 1 Pedro 4:3.) Nen 601 K.P., insulat nen Papa Gregorio I ed si Mellitus, say misioniro to ed Inglatera, ya ibabaga to’d sikaton “ag-itutunda so ontan iran kadaanan a paganon piesta, noagta adaptaen iratan ed saray ritual na Iglesia, a salatan labat iray motibasyon parad panselebra manlapud pagano ed Kristiano.” Ontan so irereport nen Arthur Weigall, a datin inspektor heneral ed inmunan panaon parad gobiernoy Ehipto.

Legan na Kapegleyan Iran Panaon, alikna na saramay indibidual a pilalek day reporma so pankaukolan a manprotesta ed ontan ya inkaalablabas. Angipawit iray dakel ya ordinansa sumpad “panangabuso ed panliliket ed Krismas.” Onia so inkuanen Dr. Penne Restad, ed libro ton Christmas in America​—A History: “Indanet na arum a klero a say makabos a sankatooan so mankaukolan na panaoy panamaulyan tan inkaalablabas, basta gagawaen itan ed silong na Kristianon panangasikaso.” Lalon amawetwet iyan ideya nipaakar ed Krismas. Balet, anggapoy baleg a pidumaan to, lapud saray paganon kustombre so pirmin nikasakey la’d Krismas ya agla nitunda na maslak a totoo iratan. Onia so impangikuan na managsulat a si Tristram Coffin: “Saray totoo ed intiraminti [so] manggagawa labat ed lawas gagawaen da la tan agtanton mangiimano ed pandedebatian na sarayay panpapagaan day moralidad na arum.”

Diad panaon a ginmapo iray taga-Europa a manayam ed Western Hemisphere, say Krismas so bantog lan piesta opisyal. Siansia, ag-inawat so Krismas diad saray kolonya. Impasen na saray Puritano a managreporma so selebrasyon bilang pagano tan insebel itan ed Massachusetts ed baetan na 1659 tan 1681.

Kayarin inekal so panangisebel, say selebrasyon na Krismas so linmaknab ed intiro iran kolonya, nagkalautla ed abalaten na Balon Inglatera. Balet, makasengeg ed awaran na piesta opisyal, agmakapasurprisa ya andi lay panpapagaan na arum et say pakawalaay panliliket nen say pamagalang ed Anak na Dios. Say sakey a kustombre ed Krismas a nagkalalo lan agmamauksoy et say pirmin panag-inum. Saray magugulon pangkat na kalangweran a lalaki so onloob ed kaabungan na mayayaman a kakaabay tan onkerew na libren nakan tan nainum diad paraan a milokoan ed unabong ya agmangiter. No ag-onabuloy so unabong, sikatoy kaslakan ya insultoen, tan no maminsan et deralen day abung to.

Linmoor so kipapasen ed saray taon na 1820 ya anggad punton say “magulon Krismas” so nagmaliw a “pirmin pagyaw ed sosyedad,” so inkuanen Propesor Nissenbaum. Diad saray syudad a singa say New York tan Philadelphia, saray mayayaman a makankiey dalin so ginmapon mangupa na saray bantay pian guardiaan iray sular da. Nibaga ni ingen a say New York City so angorganisa na sankaunaan a puersay propesyonal a polis nisengeg ed marawal a labanan legan na 1827/28 a panaoy Krismas!

Apasimbalo so Krismas

Say koma-19 siglo so angitarok na agnaparaan a pananguman ed sankatooan. Saray totoo, laklako, tan balita so maples lan makakasabi lapud inkiwala na nansasangal iran kalsada tan riles na tren. Say nagnap a pananguman ed industriya so amalesa na minilyon a trabaho, tan tamtampol ya akapawala iray pabrika na tuloytuloy a suplay na ilalako. Niparungtal met na industriyalisasyon iray balo tan masulewet a problema’d sosyal, a diad kaunoran et angapekta ed paraan na panagselebra ed Krismas.

Abayag lan uusaren na totoo iray piesta opisyal bilang pamaelet ed siglaotay pamilya, pati met lay Krismas. Diad inpamilin umanen so pigaran mas daan a tradisyon ed Krismas, epektibon apagmaliw na saray manangidalangirang to so Krismas manlapud maramsak, singa karnabal a piesta ed sakey a nisentro’d-pamilyan piesta opisyal.

On, diad banda’d saginonor na koma-19 a siglo, impasen so Krismas bilang sakey a nengneng na remedyo ed saray mauges ya impluensia’d modernon panagbilay ed Amerika. “Diad amin a piesta opisyal,” kuanen Dr. Restad, “say Krismas so nagnap a paraan ed pangipasabi na relihyon tan relihyoson liknaan ed ayaman tan ed panametek ed saray inkaalablabas tan insaew na publikon mundo.” Inyarum to ni: “Say panreregaloan, inkamaiter tan pananulong ed saray wala’d pankaukolan, anggan say makaaron panbabanoan ed piesta opisyal tan dekorasyon tan pakapanggayaga ed kiew ya evergreen ya inyan ed balkon odino, diad saginonor, sakey a Sunday school hall, so amakasakey ed saray membro na kada pamilya ed sakey tan sakey, ed relihyon, tan ed sosyedad.”

Mipadpara, dakel natan so manseselebra ed Krismas bilang paraan pian paeleten so panaaroan da tan pian tulongan a namantini pankakasakey na pamilya. Siempre, ag-ipuera iray espiritual ya aspekto. Minilyon a totoo so manseselebra ed Krismas bilang pamagalang ed inkianak nen Jesus. Nayarin onatendi ira ed espisyal iran misa ed simbaan, manggaway eksena nipaakar ed inkianak nen Jesus diad abung, odino mangiyapay na pisasalamat ed si Jesus mismo. Balet panoy panmoria na Dios ed satan? Makakapet ta irayan bengatla ed panangabobon to? Konsideraen pay ibabaga na Biblia.

‘Aroen so Katuaan tan Kareenan’

Legan a wadiad dalin si Jesus, inkuanto’d saray papatumbok to: “Say Dios sikatoy sakey ya Espiritu, et saray mangigalang ed sikato nepeg dan igalang ed espiritu tan katuaan.” (Juan 4:24) Nambilay si Jesus unong ed saraman a salita. Lawas ton sinalitay katuaan. Nagnap ton inalig si Ama to, ‘si Jehova say Dios na katuaan.’​—Salmo 31:5; Juan 14:9.

Diad saray pahina na Biblia, impalinew nen Jehova a kagula ton amin so nengneng na panamalikdo. (Salmo 5:6) Makasengeg ed saya, agta kabaliktaran ya ontanlan kinarakel so kabiangan a nisiglaot ed Krismas et pakasuysuyay katilaan? Singa bilang, isipen pay tongtong nipaakar ed Santa Claus. Asalim ta lan impaliwawa ed sakey ya ugaw no akin a lablabayen na Santa so onloob diad tsimenea imbes a diad puerta, a singa malaknab a sisiaen ed dakel a daldalin? Tan panon a nabisita na Santa so minilyon a kaabungan ed sanlabi labat? Komusta met so nipaakar ed ontetekkiab ya ulsa? Sano naamtaan na sakey ya ugaw a sikatoy apalikdo ed panisian peteg a persona so Santa, agta deralen na satan so panagmatalek to’d atateng to?

Malinew ya ipapaliwawa na The Catholic Encyclopedia: “Saray paganon kustombre . . . so inlaok ed Krismas.” Akin sirin ya itutultuloy na Iglesia Katolika tan arum nin relihyon na Kakristianoan a pantultuloyen so piesta opisyal a saray kustombre to et andiay Kristianon gapoan? Agta ipapanengneng na satan ya aawaten iray paganon bangat?

Legan a walad dalin et agpinaseseg nen Jesus iray totoo a mandayew ed sikato. Inkuan a mismo nen Jesus: “Sika igalang mo naani so Dios a Katawan [Jehova, NW] mo, tan sikato labat so panlingkoran mo.” (Mateo 4:10) Mipadpara, kayari na mangatatawen ya inkigloria nen Jesus, inkuan na sakey ya anghel ed si Juan ya “igalang mo so Dios,” a mangipapanengneng ya anggapoy impanguman na sayan pamaakaran. (Apocalipsis 19:10) Saya so mangitotonton ed tepet ya, Abobonan ta nen Jesus so amin a debosyon na panagdayew a nipaarap ed sikato, ya aliwan diad si Ama to, ed panaoy Krismas?

Malinew, saray katuaan nipaakar ed modernon Krismas so agpapaboran. Satan so kaslakan a pinabrikan piesta opisyal tekep na dakel ya ebidensian mangituturo ed mabanday ya apalabas. Sirin, base’d malinis a konsiensia, minilyon a Kristianos so nandesidin agmanselebray Krismas. Alimbawa, onia so inkuan na sakey a tobonbalon manngaran na Ryan nipaakar ed Krismas: “Saray totoo so maliket a tuloy ed pigaran agew ed loob na sakey taon sano mankakasakey so pamilya tan maliket ya amin. Balet antoy espisyal a tuloy nipaakar ed satan? Reregaloan ak na atateng ko ed intiron taon!” Sakey nin tobonbalo, a mantaon na 12, kuanto: “Agko ipasen a nasisibletan ak. Makakaawat ak na saray regalo ed intiron taon, aliwan diad sakey labat ya espisyal ya agew sano liknaen na totoon obligadon manaliw iray regalo.”

Pinaseseg nen propeta Zacarias iray kapara ton Israelitas ya ‘aroen so katuaan tan kareenan.’ (Zacarias 8:19) No sikatayo, singa si Zacarias tan arum a matoor a totoo nensaman, so ‘mangaaro ed katuaan,’ agtayo ta paliisay dinanman a selebrasyon na palson relihyon ya agmamagalang ed “Dios a sibibilay tan matua,” si Jehova?​—1 Tesalonica 1:9.

[Litrato ed pahina 7]

“Agko ipasen a nasisibletan ak. Makakaawatak na saray regalo ed intiron taon”