Siopa So Nansulat na Biblia?
“SAY Biblia so napno na saray pansusumlangan,” so kuan na saray manduaruwa. “Likud ni, kinarga to so pilosopya na too. Sirin, panon so pakaawat na siopaman ed Biblia a bilang napanmatalkan a giya a para ed bilay?”
Kasin mipakna kayo ed punto de bista na saray manduaruwa a say Biblia so sakey lambengat a libron mangibabalikas na lingon kaisipan na too? Ontan so arum iran klero. Say inatey lan teologo na Swiss a Protestante a si Karl Barth so nansulat ed Kirchliche Dogmatik (Church Dogmatics) to: “Saray propetas tan apostoles so akapanggawa na lingo diad panagsalita tan diad panagsulat.” Tua, saray panduruma ed salita so nayarin naromog ed saray salaysay ed sakey ya agawan kinobrian na masulok nen sakey a managsulat na Biblia. Tan saray balikas so naromog a, diad tapew, so ompatnag a miduman sigpot ed saray balikas a naromog ed arum a pasen ed Biblia. Balet kasin saraya so peteg a pansusumlangan? Kasin say Biblia so produkto lambengat na totoo? Peteg, siopa so nansulat na Biblia?
Say ebat so simpli: “Saray totoo so nansalita a nanlapud Dios.” Balet panon so impikabat da ed no anto so salitaen da tan no anto so isulat da? Say lakin angaonan, say apostol a si Simon Pedro, so mangipaliwawa a sikara so nansalita “unong a sikara so tinenyeg na masanton espiritu.”—2 Pedro 1:21.
Diad katuaan, naulit-ulit ya idadanet na Biblia a sikato “so salita na Dios.” Diad 176 a bersikulo na Salmo 119 lambengat et sayan punto so atukoy ed 176 a danay! Say manggawa ed sayan makabaliksan et saray managsulat so gendagendat ya interesado diad pangipaamta a sikara so angisulat na nikabiig a kimey. Balet saray lalakin nansulat ed Biblia so aliwan ontan. Amin a dayew so onla ed Dios. Satan so libro to, aliwan libro ra.—1 Tesalonica 2:13; 2 Samuel 23:2.
“Tinenyeg na Masanton Espiritu”—Panon?
Panon a sarayan lalaki so “tinenyeg na masanton espiritu”? Sakey a sulat ed inmunan-siglon Kristiano, si Timoteo so mangiter na ebat: “Amin a Sulat so impuyan na Dios.” Say “impuyan na Dios” so angipatalos ed orihinal a salita na Biblia ed Griegon teksto a the·oʹpneu·stos, a kabaliksan to so, literal, a sikara so “inlinawa-na-Dios.” Inusar na Dios so agnanengneng ya aktibon puersa to—say masanton espiritu to—a “mangilinawa” ed saray ideyas to ed kanonotan na saray managsulat. Sirin, si Jehova a Dios so Sengegan tan Manamawala na Biblia. Saray kanonotan to so angidirihe ed impansulat a singa say sakey a negosyante so mangusar na sakey a sekretaryo a mangisulat na sulat a para ed sikato.—2 Timoteo 3:16.
Ontan met, sayan kaisipan na “inlinawa-na-Dios” so naromog a misimbangan ed balikas na Biblian “tinenyeg na masanton espiritu.” Panon ya ontan? Say “tinenyeg” so nausar ed Griego a manukoy ed saray bapor ya itutulak na dagem ed sakey a kurang. (Ipareng so Gawa 27:15, 17.) Sirin, a singa say dagem et isibok tan itulak to so manbabaroy a bapor, ontan met a saray managsulat na Biblia so nannonot, nansalita, tan nansulat ed leksab na impluensya na Dios, a tinenyeg na masanton espiritu to unong ya “inlinawa” to ed sikara.
Saray Lalakin Inusar na Dios a Mansulat
Walaan kami lambengat na pigaran autobayograpikon detalye nipaakar ed saray managsulat na Biblia. Arawin impasen da so inkasikara a walaan na baleg a kaimportantian, sikaran naynay so angidayew ed Dios diad impamasiansia ra ed inkasikara a walad benegan. Amta tayo, anggaman kuan, a sikara so angisakup ed saray opisyales na estado, uko-ukom, propetas, arari, papastol, dumaralos, tan managsigay—40 lalaki ya amin. Sirin, say Biblia, anggaman sakey a mensahen nanlapud Dios, so walaan na ampetang, panduruma, tan pakasagyatan na liknaan na too.
Dakel ed saray nansulat na Biblia so agmikabat ed balang sinansakey. Sikara so nambilay ed nanaarawian a siglo tan wala ed alablabas a panduruma ed temperamento tan eksperiensia, tan ontan met ed saray nanlapuan sosyal tan edukasyon. Ingen, balanglan sikara so wala ed kalangweran odino matatken, saray sulat da so mangipanengneng na nagnap ya impankakasakey. Diad masulok a 1,600 taon, sikara so nansulat ya anggad say libro so asumpal ed kaunoran. Kayari na maalwar a panangusisa, naromog a saray balikas na Biblia so mangisindag na nikadkaduman pantutunosan. Say Biblia sirin so mangiyaniweng ed kanonotan na sakey ya Autor, anggaman dakel a managsulat so nausar.
Agta saya so managdag ed sikatayon “mangiter na nagkalalo nen say gendat ya imano” ed sayan ekstraordinaryon libro, say Biblia? Agta nayarian tayon dampoten so parehon konklusyon a singa si Pedro, ya angisulat: “Amin na saya so mamekder lambengat ed sikatayo ed mensahe na saray propetas, a sikato so imatleken yo, lapud sikato so sakey a silewan ya onsisinag ed ambilunget a pasen”?—Hebreos 2:1; 2 Pedro 1:19, The New English Bible.
Balet natan, anto so nipaakar ed pangikukuan a say Biblia so manumlang ed inkasikaton dili? Kasin ontan? Panon so iyebat yo?
[Kahon ed pahina 4]
“Agaylan engrandin libro! Say nengneng na balikas to so estranghero ed siak, a say salita so magmaliw a natural a produkto a singa sakey a kiew, singa sakey a rosas, singa say dayat, singa saray bibitewen, singa say too a mismo. Sikato so ombasik, unagos, onsinag, onelek, agkabat na sakey no panon, agkabat na sakey no akin, sakey a makaromog na amin a bengatlan nagnap a natural. Sikato so peteg a Salita na Dios, a miduma ed arum iran libron manestigo ed kakabatan lambengat na too.”—Saray komento na koma-19-a-siglon poeta tan dyurnalistan Aleman a si Heinrich Heine nipaakar ed Biblia.
[Litrato ed pahina 4]
Singa say dagem et itulak to so manbabaroy a bapor, saray managsulat na Biblia so ‘tinenyeg na masanton espiritu na Dios’