Saray Espiritual a Managbuek—Siopara?
“Abagey la so bantog a balanget na saray managbuek na Efraim.”—ISAIAS 28:1.
1. Anton inkapositibo so nalikna na dakel, balet kasin nasumpal iray ilalo ra?
SIKATAYO so manbibilay ed makapasagyat a panaon. Dakel a totoo so walan alagyat ed dramatikon politikal iran pansalat ed liktob na mundo tan pakaimano ed ontanlan pibibiang na Nasyones Unidas. Nen Disyembre 1989 say Detroit Free Press inkuanto: “Leleg ya onloloob so planeta ed 1990’s, walan ginmapo so deen.” Sakey a Sobyet a magasin so angiyanunsyo: “Sikatayo so mangipaparaan ed pamekmek ed saray kampilan bilang lukoy, legan a say sekretayo-heneral na Nasyones Unidas so angideklaran: “Anggapo ti la ed cold war.” On, atagey iray ilalo, tan andi duwaruwa, say eksena na mundo so mansasalat. Diad saginonor lambengat, say Gulf war so walan angiyulustra no panon kapeles iray nagawan pansalat. Balet kasin sayan kaplesan a mundo et makadampot na panaon na aktual a deen tan kaligenan, a pati amin a kaiban gungguna? Say ebat so andi. Diad tua, sakey a seryoson krisis so manataktakot a manenyeg ed mundo ed letnegan to! Satan so krisis ya onlabas a nalalanor ya aralem so relihyon.
2. Panon a say kipapasen natan et mipadpara ed kadaanan ya Israel tan Juda?
2 Sayan krisis so niyanino na saray ebento ed kadaanan ya Israel tan Juda legan na komawalo tan komapiton K.K.P. Nen saman met, isipen na totoo a nayari dan dampoten so deen. Balet say Dios, ed panamegley na propeta ton Isaias, so amasakbay a say ilalo ra parad deen so sakey a panamalikdo, ya asingger lan niwalwal. Diad parehon dalan natan, si Jehova, diad panamegley na saray Tasi to, so mamapasakbay ed katooan a sikaray apalikdo no manilalo ra a dampoten so andi-anggaan a deen ed panamegley na atooan iran gunaet. Basaen tayo so propetikon pasakbay nen Jehova tan nengnengen no panon so kiyaplika ra natan. Satan so naromog ed koma-28 ed kapitulo na Isaias tan satan so nisulat sakbay na 740 K.K.P., nayari legan na saray uley na marelmeng ya Arin Peka na Israel tan ed matungangan Arin Ahas na Juda.
“Saray Managbuek na Efraim”
3. Anton makapakebbiew a kadederal so imbalikas nen Isaias?
3 Diad bersikulo 1 na kapitulo 28, sikatayo so abigla ed makapakebbiew a balikas ya: “Abagey la so bantog a balanget na saray managbuek na Efraim tan say nalenes a bolaklak na magayaga a kalimgasan to a sikato so wala ed uloan na mataba a lawak na saray naelew ed alak!” Alay inkakigtot na saray Israelita a narengel itan a makapakasakit a pangatake! Sioparayan “managbuek na Efraim”? Anto so “bantog a balanget” da? Tan anto so “uloan na mataban lawak”? Mas importanti ni, anto so iparungtal na saray salita ed sikatayo natan?
4. (a) Anto iray Efraimitas tan uloan na mataban lawak? (b) Akin a liknaen na Israel a maligen?
4 Lapud say Efraim so sankabalgan ed samploran tribo na Israel, say terminon “Efraim” no maminsan so manukoy ed interon amianen a panarian. Kanian “saray managbuek na Efraim” so peteg a saray managbuek na Israel. Say kabiseran syudad na Israel so Samaria, a nipasen ed matalonan pasen ed toktok na mataban lawak. Kanian say balikas ya “uloan na mataban lawak” so manutukoy ed Samaria. Sanen sarayan salita so nisulat, say panarian na Israel so abulok a tuloy no relihyon so pantotongtongan. Niarum ni, sikato so linmoob ed sakey a politikal a pialyansa ed Siria a sumpad Juda tan manliliknan maligeligen natan. (Isaias 7:1-9) Satan so ngalngali la nasalatan. Sakey a krisis so manasingger, satan no akin a si Jehova so angibalikas ya “abagey la so bantog a balanget na saray managbuek na Efraim.”
5. (a) Anto so bantog a balanget na Israel? (b) Siopa iray managbuek na Efraim?
5 Anto so “bantog a balanget”? Say sakey a balanget so sakey a simbolo na maarin pakauley. Mapatnag, “say bantog a balanget” so posisyon na Israel a bilang panarian, a bulos ed Juda. Wala so bengatlan nagawa ed paneral ed maarin kawayangan na Israel. Siopa, sirin, so “saray managbuek na Efraim”? Agpanduwaruwaan, walaray literal a managbuek ed Israel, lapud say Samaria so pasen na agnapokpokan a paganon panagdayew. Ingen, salitaen na Biblia so masmauges a nengneng na panag-inom. Diad Isaias 29:9, nabasa tayo: “Abuek ira, balet aliwan ed alak; sikaray mantongingging, balet andi ed mabayani ya iinomen.” Saya so espiritual a panag-inom, sakey a marutak, makapatey ya inkabuek. Saray papangulo na Israel—nagkalautla ed relihyoson papangulo to—so malinlinew a nanirap manlapud ontan ya espiritual ya inkabuek.
6. Anto so nanggawan akainum so kadaanan ya Israel?
6 Anto so sengegan na espiritual a panag-inom na kadaanan ya Israel? Manuna, lapud inpanalyansa to ed Siria a sumpad Juda, ya angiter ed saray papangulo na nasyones na liknaan na kaligenan. Sayan espiritual a panag-inom so angipasen ed Israel ya arawi ed katuaan. Singa sakey a literal a managbuek, sikato so positibo anggaman anggapo so katunongan a magmaliw ya ontan. Niarum ni, inkawes na Israel so makabuek a pialyansa to ed Siria, singa sakey a korona na karakpan. Balet, unong ya inkuan nen Isaias, saman so nalelenes a koronan agla manbayag.
7, 8. Anggaman ed maabig iran liknaan to, anto so nigeter a naeksperiensia na kadaanan ya Israel?
7 Idadanet nen Isaias iyan kapitulo 28, bersikulo 2: “Nia! Si Jehova so walaan na sakey a makapanyari tan mabiskeg. Singa bagyo a kristal, sakey a makaderal a bagyo, sakey a makabagbag a bagyo, ondedelap a danuranum, petepeteg ya ipelag to naani ed dalin ed puersa to.” Siopa iyan “sakey a makapanyari tan mabiskeg”? Diad kadaanan a panaon na Israel, saman so makapanyarin Imperyo na Asiria. Sayan masebeg, marelmeng a pakayari na mundo so onsabi ed Israel a singa makabagbag a bagyon mabiskeg, ya ondedelap a danuranum. Diad anton pansumpalan?
8 Intuloy ya inkuan nen Isaias: “Say bantog a balanget na saray managbuek na Efraim nigatingatin naani. Tan say nalenes a bolaklak na magayaga a kalimgasan to a sikato so wala ed uloan na mataba a lawak sikato naani singa say bunga na higos a naluto ed arapen a tiagew, sikato, a sano say onnenengneng ed sikato naimatonan to, leleg a wala ni ed dakulap to, sikato so akmonen to.” (Isaias 28:3, 4) Say kabiseran syudad na Israel, say Samaria, so singa aluton higos ed Asiria, ya akaparaan a nabunot tan naakmon. Say singa-koronan pialyansa na Israel ed Siria so nigatingatin. Satan so naandian na balor sano say agew na pikuekuentaan so onsabi. Lalon mauges, say singa balanget a gloria na kawayangan so namekmek ed leksab na sali na kabusol na Asiria. Agaylan kadederal!
‘Saray Saserdote tan Propeta so Abalang’
9. Akin a walan nanilalo so Juda na magmaong a mensahe manlapud si Jehova nen say nawat na kadaanan ya Israel?
9 On, sakey a teriblen pikuekuentaan so niparaan parad Israel, tan unong ya impasakbay nen Jehova, a say pikuekuentaan et sinmabi ed taon 740 K.K.P. sanen dineral na Asiria so Samaria tan say amianen a panarian et naandi a bilang sakey ya independenten nasyon. Say agawa ed kadaanan ya Israel so ontalindeg a bilang makapataktakot a pasakbay ed agmatoor a palson relihyon natan, unong a nanengneng tayo. Balet komusta so agin bii na panarian na Israel ed abalaten a panarian, say Juda? Diad panaon nen Isaias say templo nen Jehova so onkikiwas ni ed Jerusalem, say kabisera na Juda. Say inkasaserdote so wala ni diman, tan saray propeta a singa si Isaias, Hosea, tan Miquias so nansalita ed ngaran nen Jehova. Sirin, anto so mensahe nen Jehova parad Juda?
10, 11. Anton makapadimlan situasyon so wala ed Juda?
10 Intuloy ya ibaga nen Isaias ed sikatayo: “Saraya met [salanti, saray saserdote tan saray propeta na Jerusalem]—lapud alak sikaray abalang tan lapud mabayanin iinomen sikaray sinmiwawi. Saserdote tan propeta—sikaray abalang lapud mabayanin iinomen.” (Isaias 28:7a) Mapatnag, saray relihyoson papangulo na Juda so abuek met. Mipadpara, singa ed Israel, arum so saray managbuek met ed literal a pantalos, tan no ontan, satan so mabanday. Say Ganggan na Dios so espesipikon angisebel ed mabiskeg ya iinomen ed saray saserdote sano sikaray manlinkor ed templo. (Levitico 10:8-11) Say literal a panag-inom ed abung na Dios so walan makapataktakot a panamuyak ed Ganggan na Dios.
11 Anggaman ontan, lalon seryoso, wala so espiritual a panag-inom ed Juda. Unong a say Israel et indapag to so inkasikato ed Siria a sumpad Juda, kanian say Juda so nananap na kaligenan ed panamegley na pialyansa ed Asiria. (2 Arari 16:5-9) Anggaman ed kiwawala na templo na Dios tan saray saserdote to, nanmatalek ed totoo so Juda imbes ed si Jehova. Niarum ni, walan amorma na ontan ya agmakabat ya alyansa, liknaen na saray papangulo to a bilang iresponsable unong a say espiritualidad da et manbuek ed saray kakaabay da ed amianen. Say iresponsablen awawey da so amasanok ed si Jehova.
12. Anto so pansumpalan ed espiritual a panag-inom na Juda?
12 Intuloy ya inkuan nen Isaias: “Sikaray awetwet lapud alak, abalang ira ed mabiskeg ya iinomen; nalingo ra ed pakanengneng, nigapol ira ed panangukom. Ta amin iray dulang napno ra ed utan marutak—anggapo so pasen a malinis.” (Isaias 28:7b, 8) Mipadpara, ed abuek a kipapasen da, arum so literal a nanuta ed templo. Balet lalon mauges, saray saserdote tan propeta a nepeg ya angiter na relihyoson pangiwanwan so nanuta na espiritual a dutak. Nagkalalo ni, nilikud ed pigpigaran matoor, saray panangukom na saray propeta so apikewet, tan sikaray amasakbay na palso iran bengatla parad nasyon. Dusaen nen Jehova so Juda lapud espiritual ya inkarutak.
Saray Espritual a Managbuek Natan
13. Anto so mipara ed situasyon na Israel tan Juda a wala ed inmunan siglo K.P., tan anton pamparaan so wala natan?
13 Kasin saray propesiya nen Isaias et asumpal lambengat ed kadaanan ya Israel tan Juda? Maseguron andi. Namparan si Jesus tan say apostol Pablo so angaon ed saray salita to nipaakar ed espiritual ya inkabuek tan inyaplika iratan ed saray relihyoson papangulo ed panaon da. (Isaias 29:10, 13; Mateo 15:8, 9; Roma 11:8) Natan, met, sakey a kipapasen a singa ed panaon nen Isaias so walan linmesa—natan ed Kakristianoan, sankamundoan a relihyoson muyongan a mangibabagan mangilalaman ed Dios. Imbes a mangala na mabiskeg a talindeg parad katuaan tan onsaral ed si Jehova, say Katoliko tan Protestante na Kakristianoan et nanmatalek ed pananisia to ed mundo. Sirin sikato so manataata ya agdiretson makatalindeg, singa saray managbuek na Juda tan Israel. Saray espiritual a managbuek na saraman a kadaanan a nasyones so mangiyanino ed espiritual a papangulo na Kakristianoan natan. Nengnengen tayon mapekder no panon.
14. Panon a saray relihyoson papangulo na Kakristianoan et abuek a singa saray papangulo na kadaanan a Samaria tan Jerusalem?
14 Singa say Samaria tan Jerusalem, walan akainum a maong so Kakristianoan na alak na politikal ya alyansa. Nen 1919 sikato so sakey ed saray manunan angiyalibansa na Liga na Nasyones. Anggaman inkuan nen Jesus a saray Kristianos so agkabiangan na mundo, binayuboan na saray papangulo na Kakristianoan so relasyon ed politikal a papangulo. (Juan 17:14-16) Say simbolikon alak na ontan a kimey so makapatangguyor ed klero. (Ipareng so Apocalipsis 17:4.) Panliketan dan pankonsultaan na saray politiko tan mililimog ed saray bantog na sayan mundo. Bilang nansumpalan, anggapoy niiter dan tuan espiritual a giya. Sikaray manuta na inkadutak imbes a mansalita na puron mensahe na katuaan. (Sofonias 3:9) Tekep na pansingawey dan nakukulabaan tan makapawetwet, ag-ira makasalimbeng a mangigiya parad katooan.—Mateo 15:14.
“Bilin ed Tapew na Bilin”
15, 16. Panon a saray kapanaonan nen Isaias et inmebat ed saray pasakbay to?
15 Diad koma walon siglo K.K.P., nagkalautlan inwalwal nen Isaias so mauges a kurang na espiritual a papangulo na Juda. Panon so inyebat da? Binusol da! Sanen intultuloy nen Isaias so pangiyabawag na saray pasakbay na Dios, inmebat iray relihyoson papangulo: “Siopa so ibangat to na pikakabat, tan siopa so gawaen to a makatalos na nadngelan? Saraman ta so apakso ed gatas, tan nisian ed saray suso?” (Isaias 28:9) On, kasin isisipen nen Isaias a mitotongtong ed ankekelag ya ugugaw? Impasen na relihyoson papangulo na Jerusalem a sikaray matatken a totoo, nanagnap a makapandesisyon parad inkasikara. Agda nakaukolan so ontalineng ed makapasyodot iran panonot nen Isaias.
16 Niludlurey ni ingen na saraman a relihyonista so panagpulong a kimey nen Isaias. Inkankanta ra ingen ed sikato: “Ta satan so ‘bilin ed tapew na bilin, bilin ed tapew na bilin, gulis ed tapew na gulis, gulis ed tapew na gulis, dia daiset, diman daiset.’” (Isaias 28:10) Ibabaga ran, ‘Paulit-ulit si Isaias ed inkasikato, ‘Mantultuloy a mankuan: “Onya so bilin nen Jehova! Onya so bilin nen Jehova! Onya so estandarte nen Jehova! Saya so estandarte nen Jehova!”’ Diad orihinal a Hebreo, say Isaias 28:10 so paulit-ulit a balikas, singa balikas na walad nerseri. Tan ontan so kipatnag na propeta ed relihyoson papangulo, paulit-ulit tan inuugaw.
17. Panon so ikiwas na dakel natan ed mamapasakbay a mensahen iyaabawag na saray Tasi nen Jehova?
17 Diad inmunan siglo K.P., say impanpulong nen Jesus tan saray babangatan to so nitanol a mipadpara ed paulit-ulit tan agmakapalagyat. Saraman so ontumbok ed si Jesus so amorian naayew, ignorante, andi-aral tan ordinaryon totoo na Judion relihyoson papangulo. (Juan 7:47-49; Gawa 4:13) Saray Tasi nen Jehova natan so lawas amoria ed parehon dalan. Ag-ira naneskuela ed seminaryo ed Kakristianoan, tan ag-ira mangusar na pasirayew a titulo o teologon terminologo a singa ed klero. Kanian saray atagey ed Kakristianoan so manleglemew ed sikara, ya isisipen a nepeg dan amtaen so pasen da tan mangiter ed sarayan relihyoson papangulo na nagkalalon respeto.
18. Anto so agnaiimano na saray relihyoson papangulo natan?
18 Anggaman ontan, wala so bengatlan agnaiimano na saraman a relihyoson papangulo. Anggaman saray baleg ed agew nen Isaias et walan angikaindan ed mensahe to, sikato so mansasalita ed katuaan, tan saray pasakbay to et tinmua! Mipadpara, saray pasakbay ya ibabalikas na Tastasi nen Jehova so tua, mapekder a nibased Salita na Dios a katuaan, say Biblia. (Juan 17:17) Sirin, sikaray nasumpal.
Say Pikuekuentaan
19. Panon ya apilitan so Judan ontalineng ed saray pansalita na sankaili na sakey a manataatan lenguahe?
19 Diad Isaias 28:11, nabasa tayo: “Ta ed saramay manataata ed bibibibil da tan ed sananey a pansalita a misalita ed baley to.” Say bangat nen Isaias parad Juda et mitanol ed sankailin labir. Anggaman say Juda et akaliktar ed Asirianon kadederal ya analona ed Israel, diad dugan panaon kinmiwas si Jehova ed Juda diad panamegley na sananey a sankaili, si Nabucodonosor. (Jeremias 5:15-17) Say Babilonian lenguahe so mitanol a maramsak tan makapaataata ed saramay Hebreos. Balet sikaray apilitan a tinmalineng ed satan sanen say Jerusalem tan say templo to et aderal nen 607 K.K.P. tan saray manaayam so ingayogoy ed Binababilonian inkadakep. Diad parehon dalan natan, asingger lan manirap so Kakristianoan lapud, singa say daan a Juda et angipulisay ed saray bilibilin nen Jehova.
20, 21. Anto so mantultuloy ya iyaabawag na saray Tasi nen Jehova, balet anto so ipulisay a gawaen na saray papangulo na Kakristianoan?
20 Ikuan na say propesiya ed saray ontan: “Diad saramay angikuanan to: ‘Saya so painawaan. Itdan yo na panpainawa so naksawan. Tan saya so pasen na panempey,’ balet ag-ira dinmengel. Tan diad sikara a say salita nen Jehova so petepeteg a magmaliw a ‘bilin ed tapew na bilin, bilin ed tapew na bilin, gulis ed tapew na gulis, gulis ed tapew na gulis, dia daiset, diman daiset,’ pian manakar ira tan peteg a natobakiar tan nabetag ira tan nakalotan tan naerel ira.”—Isaias 28:12, 13.
21 Mantultuloy, unong a sinalita nen Isaias so mensahe na Dios, ibabaga na Tastasi nen Jehova a mangimatalek so Kakristianoan na ilalo to ed salita nen Jehova. Balet italirak to so ontalineng. Diad sikato, saray Tasi so ompatnag a manlalabir na sankailin pansasalita. Sikaray mansalita na lenguahen agto natalosan. Ikaindan na Kakristianoan a mangiter na painawa ed saray naksawan diad pangibaga nipaakar ed Panarian na Dios tan say balon mundon onsabi. Imbes, sikato so abuek ed alak na pirerelasyonan to ed sayan mundo. Maslabayen to so panuporta ed politikal iran solusyon ed saray problema na katooan. Singa saray Judios nen agew nen Jesus, agto inanap a mismo so pasen-na-painawaan a Panarian, tan agto ibabaga itan ed arum.—Mateo 23:13.
22. Anto so ipakabat nen Jehova ed saray papangulo na Kakristianoan?
22 Sirin, saray propetikon salita nen Isaias so mangipakabat ed klero a si Jehova so aglawas mansalita ed panamegley na agmakapasakit iran Tasi To. Asingger lan si Jehova et onkiwas ed “bilin ed tapew na bilin, gulis ed tapew na gulis,” tan say pansumpalan so makapadesyang ed Kakristianoan. Saray relihyoson papangulo to tan saray pulok da so “nabuyak tan nakalotan tan naerel.” On, singa ed Jerusalem ed inmunan panaon, saray relihyoson sistema na Kakristianoan so sigpot a naderal. Agaylan makapakigtot, agiilaloan ya iyaaligwas iman! Tan agaylan makapataktakot a pansumpalan iman lapud maslabayen na klero so espiritual a panag-inom nen saray panonot nen Jehova!
Kasin Nisalaysay Yo?
◻ Siopa iray managbuek na Efraim, tan anto so nampagmaliw ed sikaran abuek?
◻ Panon a saray bantog a balanget na saray managbuek ed Efraim et nigatingatin?
◻ Anton makapabaing a situasyon ed Juda so inwalwal nen Isaias?
◻ Iner natan so pakanengnengan tayo na espiritual a panag-inom?
◻ Akin a nepeg a tomboken na Kakristianoan no anto so agawa ed kadaanan a nasyon na Juda?