Say Sankabalgan a Toon Nambilay

“Sika so Kristo, say Anak na Dios a mabilay.”​—MATEO 16:16.

1, 2. (a) Panon a nadetermina so inkabaleg na sakey a too? (b) Siopan totoo ed awaran so atawag a Baleg, tan akin?

SIOPA so isipen yon sankabalgan a toon nambilay? Panon yon sukaten so kinabaleg na sakey a too? Diad inkatudio to ed militar? diad superyor iran abilidad to ed kanonotan? diad pisikal a biskeg to?

² Nanduruman manuley so atawag a Baleg, a singa si Ciro a Baleg, Alejandro a Baleg, tan si Carlomagno, a ningaran a “say Baleg” anggan legan na dilin panaon-na-bilay to. Diad panamegley na makapataktakot a kiwawala ra, sarayan totoo so angusar na baleg ya impluensya ed saramay uuleyan da.

3. (a) Anton sukatan so panukat ed inkabaleg na sakey a too? (b) Diad pangusar na ontan a pananukatan, siopa so sankabalgan a toon nambilay?

³ Makapasagyat, deneskribe na manag-awaran a si H. G. Wells so pananukatan to parad inkabaleg na too. Masulok a 50 taon ed apalabas, insulat to: “Say sukatan na manag-awaran ed inkabaleg na sakey et no ‘Anto so intilak ton ombulaslas? Kasin sinagyat toray totoon manisip na balo iran impormasyon tekep na biskeg a nantultuloy kayari to?’ Diad sayan sukatan,” sinampotan nen Wells, “manunaan si Jesus.” Anggan si Napoléon Bonaparte so angiyabawag: “Si Jesu-Kristo so angimpluensya tan angiganggan ed saray uuleyan To ya andian na nanengneng a silalaman a kiwawala To.”

4. (a) Anton mansuniyan a panmoria so wala nipaakar ed si Jesus? (b) Anton pasen ed awaran so inter na aliwan-Kristianon manag-awaran ed si Jesus?

⁴ Ingen, arum so anuppiat a si Jesus so aliwan maawaran a persona noagta sakey a mito. Diad sananey ya inkalablabas, dakel so nanidolo ed si Jesus a bilang Dios, ya angikuan a say Dios so sinmabi ed dalin bilang Jesus. Anggaman ontan, diad mogmon impangibase ed saray konklusyon to ed maawaran a paneknek nipaakar ed kiwawala nen Jesus a bilang sakey a too, insulat nen Wells: “Makapasagyat tan makatantanda a say sakey a manag-awaran, ya andian na antokaman a teolohikon ikiling, so makaromog ya agto nayarian a deskribien so aligwas a simamatua ya andian na panangiyuna ed sakey a dukan managbangat a taga Nazaret. . . . Say manag-awaran a singa siak, ya ag-anggan manawag ed inkasikaton sakey a Kristiano, so makaromog ed retraton agnapaliisan a nisesentro ed liber na bilay tan awawey na sayan sankaimportantian a too.”

Peteg Kasin Nambilay si Jesus?

5, 6. Anto so inkuan na saray manag-awaran a si H. G.Wells tan Will Durant nipaakar ed inkamaawaran nen Jesus?

⁵ Balet anto no imbaga na sakey ed sikayo a peteg ya agbalot nambilay si Jesus, a sikato so, diad parehon pansumpalan et sakey a mito, sakey a gawagawa na arum ya inmunan-siglon totoo? Panon so pangebat yo ed sayan pakasalanan? Manwarin bibidbiren nen Wells ya “agtayo amta so nagkalalo nipaakar ed [si Jesus] unong a kaliktan tayon kabaten,” anggaman kuan naimano ton: “Saray apatiran Ebanghelyo . . . so mikasakey ed paneskribe na pihopihon personalidad; mankarga ra na mabiskeg a pananisia ed katuaan. Say panisip a sikato so agbalot nambilay, a saray salaysay ed impanbilay to so gawagawa, so lalon mairap tan mamalesa na nagkalalo niran problema parad manag-awaran nen say pangawat a bilang tua iray manunan kabiangan na saray estorya ed Ebanghelyo.”

⁶ Say napanmatalkan a manag-awaran a si Will Durant so nankatunongan ed mipadparan dalan, a mangipapaliwawa: “A pigaran simplin totoo [a tatawagen da so inkasikaran Kristianos] so nepeg a nan-inbento ed loob na sakey a kailalakan na ontanlan mabiskeg tan makaay-ayat a personalidad, ed ontanlan atagey a totontonen tan ontanlan makapaligsan kugip na atooan ya impanaagi, so magmaliw a sakey a milagron lalon agnapanisiaan nen dinanman a nikurit ed saray Ebanghelyo.”

7, 8. Panon kalaknab so impangapekta nen Jesus ed awaran na too?

⁷ Sirin, nayarian yo so mikatunongan ed manduaruwan too: Kasin say mitikon too​—sakey a personan peteg ya agbalot nambilay​—so makatantandan tuloy ya angapekta ed awaran na too? Ipanengneng na reperensyan palapagan a The Historians’ History of the World: “Say maawaran a nansumpalan na saray kimey [nen Jesus] so lalon importanti nen saray gawa na siopaman nin persona ed awaran, anggan diad mapeget a sekular a talindeg. Sakey a balon panaon, a bidbiren na manunan sibilisasyon na mundo, so manpetsa manlapud inkiyanak to.” Isipen itan. Anggan saray arum a kalendaryo natan so nibased taon ya isisipen ya inkiyanak nen Jesus. “Saray petsa sakbay na atan a taon so nilista a bilang K.K., odino kasakbayan nen Kristo,” so isalaysay na The World Book Encyclopedia. “Saray petsa kayari na atan a taon so nilista a bilang A.D., odino anno Domini (diad taon na Katawan tayo).”

⁸ Diad dinamikon bangabangat to tan diad impanbilay ton mitunosan ed saratan, mabisbiskeg ya inimpluensyaan nen Jesus iray bilay na agnibagan karaklan na totoo ed ngalngalin duan libon taotaon. A singa mitukoyan ed impangibalikas na sakey a managsulat: “Anggan pantutugyopen ya amin so sundalon akapanmartsa, tan amin na saray neybi a nipaalagey, tan amin na saray parlamenton yinmurong, amin na ararin akapanuley, so ag-angapekta ed bilay na too ed sayan dalin a mabisbiskeg a singa ontan.” Siansia, ikuan na saray kritiko: ‘Say kabat tayo lambengat nipaakar ed si Jesus et say naromog ed Biblia. Anggapoy arum iran kontemporaryon rekord nipaakar ed sikato.’ Ingen, kasin saya so tua?

9, 10. (a) Anto so imbaga na inmuna iran sekular a manag-awaran tan manag-sulat nipaakar ed si Jesus? (b) Nibased paneknek na inmuna iran manag-awaran, anto so konklusyon na napanmatalkan ya encyclopedia?

⁹ Anggaman saray reperensya na asasakbay iran sekular a manag-awaran ed si Jesu-Kristo so dagdaiset, saratan a reperensya so wala. Si Cornelius Tacitus, sakey a napanmatalkan ya inmunan-siglon manag-awaran a Romano, so nansulat a say Romanon emperador a Nero ‘so amakasalanan ed saray Kristianos ed inkapoolan na Roma,’ insan insalaysay nen Tacitus: “Say ngaran [a Kristiano] so nanlapud Kristo, ya impapatey nen procurador a Pontio Pilato ed uley nen Tiberius.” Si Suetonius tan Pliny the Younger, arum iran Romanon managsulat ed saman a panaon, so anaglawi met ed si Kristo. Niarum ni, si Flavius Josephus, sakey ya inmunan-siglon Judion manag-awaran, so nansulat ed Antiquities of the Jews nipaakar ed impatey na Kristianon babangatan a Santiago. Inkuan nen Josephus diad pangisalaysay a si Santiago so “agi nen Jesus, ya atawag a Kristo.”

¹⁰ Sirin sampotan na The New Encyclopædia Britannica: “Sarayan independenten salaysay so mamaneknek a diad kadaanan iran panaon anggan saray sumusumpa ed Inkakristiano so agbalot nanduaruwa ed inkamaawaran nen Jesus, a walan sinuppiat ed ununan pankanawnawa tan ed agmagenap iran letnegan ed sampot na koma-18, legan na koma-19, tan diad gapo na koma-20 iran siglo.”

Siopan Peteg si Jesus?

11. (a) Importante, anto so mogmon lapuan na maawaran ya impormasyon nipaakar ed si Jesus? (b) Anton tepet so walad saray mismon patumbok nen Jesus nipaakar ed inkatoo to?

¹¹ Anggaman kuan, say importanti et amin a presentin amta nipaakar ed si Jesus so inkurit na saray inmunan-siglon patumbok to. Saray report da so nipreserba ed saray Ebanghelyo​—saray libro ed Biblia ya insulat na duaran apostoles to, si Mateo tan si Juan, tan duara ed babangatan to, si Marcos tan si Lucas. Anto so iparungtal na saray salaysay na sarayan lalaki nipaakar ed pakabidbiran ed si Jesus? Siopan peteg so sikato? Minorekdek na saray inmunan-siglon kaulop nen Jesus itan a tepet. Sanen anengneng dan pinatunda nen Jesus so maksil a dagem ed sakey ya ingal, sikaray nikelawan: “Siopan peteg iya?” Diad saginonor a kipapasen, tinepetan nen Jesus iray apostoles to: “Siopaak ed kuan yo?”​—Marcos 4:41; Mateo 16:15.

12. Panon tayon amta a si Jesus so aliwan Dios?

¹² No sikayo so tepetan na atan a tepet, panon so pangebat yo? Siopan peteg si Jesus? Siempre, dakel ed Kakristianoan so mangikuan a sikato so Makapanyarin-amin a Dios ed atooan a nengneng, Dios a nankinon-too. Ingen, saray personal a kalimog nen Jesus so agbalot anisian sikato so Dios. Sikato so tinawag nen apostol Pedro a “say Kristo, say Anak na mabilay a Dios.” (Mateo 16:16) Tan anggan usisaen yo et agyon balot nabasa a si Jesus so angakon sikato so Dios. Imbes, imbaga to ed saray Judios a sikato so “Anak na Dios,” aliwan Dios.​—Juan 10:36.

13. Panon a si Jesus so duma manlapud amin ya arum a lalaki?

¹³ Sanen nanakar si Jesus ed tapew na maburakan a dayat, nipasepsep ed saray babangatan so katuaan a sikato so aliwan sakey a too a singa dinanman ya arum a too. (Juan 6:18-21) Sikato so nikadkaduman tuloy a persona. Saya so lapud sikato so gendat lan nambilay bilang espiritun persona a kaiba na Dios ed tawen, on, bilang sakey ya anghel, a nipanengneng ed Biblia bilang arkanghel. (1 Tesalonica 4:16; Judas 9) Sikato so pinalsa na Dios sakbay a pinalsa To so amin iran arum a bengatla. (Colosas 1:15) Sirin, diad agnibagan panaon, sakbay nin apalsa so pisikal a talba, nangayagaan nen Jesus so maapit a pililimog diad tawen ed si Ama to, si Jehova a Dios, say Engranden Manamalsa.​—Uliran 8:22, 27-31; Eclesiastes 12:1.

14. Panon a nagmaliw a too si Jesus?

¹⁴ Insan, ngalngali duan libon taotaon ed apalabas, inyalis na Dios so bilay na Anak to ed eges na sakey a bii. Sikato sirin so nagmaliw ya atooan ya anak na Dios, a niyanak ed normal a nengneng diad panamegley na sakey a bii. (Galacia 4:4) Legan a ningengenew si Jesus ed eges na ina ton Maria, tan diad saginonor sanen sikato so ombabaleg bilang ugaw a laki, sikato so nandependi ed saraman so pinili na Dios a magmaliw a mangaraldalin ya atateng to. Agnambayag asabi to so inkabalolaki, tan diad saman et mabitar a nipanonot ed sikato so apalabas a pililimog to ed Dios diad tawen. Agawa iya ‘sanen alukasan iray katawenan ed sikato’ diad bautismo to.​—Mateo 3:16; Juan 8:23; 17:5.

15. Pann tayon amta a si Jesus so sigpot a too sanen sikato so nambilay ed dalin?

¹⁵ Peteg, si Jesus so nikadkaduman persona. Anggaman kuan, sikato so sakey a too, say kasimbangan nen Adan, a gendat a pinalsa na Dios tan impasen ed tanamanan na Eden. Insalaysay nen apostol Pablo: “‘Say inmunan Adan so nagmaliw a mabilay a kamarerwa.’ Say unor ya Adan so nagmaliw a manangiter-bilay ya espiritu.” Si Jesus so atawag ya “unor ya Adan” lapud, si Jesus so ayadyarin too a singa say orihinal ya Adan. Balet kayari impatey nen Jesus, sikato so pinaoli, tan sikato so akiulop ed Ama to diad tawen bilang espiritun persona.​—1 Corinto 15:45.

No Panon Sankaabigan ya Aralen so Nipaakar ed Dios

16. (a) Anto so nanggawan say pililimog ed si Jesus so sakey a pribilehyo? (b) Akin a nibagan say pakanengneng ed si Jesus so mipadpara a singa pakanengneng ed Dios?

¹⁶ Isipen pan magano so makapakelaw a pribilehyo a pangagayagaan na arum bilang personal iran kalimog nen Jesus sanen sikato so walad dalin! Nonoten pa so itatalineng tan pitotongtong, panbabantay, tan anggan pikikimey ed Sakey ya angusar la na nayarin binilbilyon iran taon bilang sakey a maapit a kaulop nen Jehova a Dios ed tawen! Bilang matoor ya anak, inalig nen Jesus so mangatatawen ya Ama to ed amin a bengatlan ginawa to. Diad tua, si Jesus so ayadyarin tuloy ya angalig ed si Ama to a nayarian ton ibaga ed saray apostoles to sakbay a tuloy na ipatey to: “Say akanengneng ed siak anengneng to so Ama.” (Juan 14:9, 10) On, ed amin a kipapasen a kipaarapan to dia ed dalin et ginawa nen Jesus so unong na gawaen na Ama ton Makapanyarin-amin a Dios, no Sikato so wadia. Kanian, sano aralen tayo so bilay tan ministeryo nen Jesu-Kristo, sikatayo, so diad tua et manaaral ed no anton nengneng na persona so Dios.

17. Anton maabig a gagala so agawaan na serye na Watchtower a “Jesus’ Life and Ministry”?

¹⁷ Kanian, say seryen “Jesus’ Life and Ministry,” a nipalapag ed nantutumbokan a paway na The Watchtower nanlapud Abril 1985 ya anggad Hunyo 1991, so aglabat angitarok na maabig a deskripsyon ed toon Jesus noagta ontan met a mangibangat na nagkalalo ni nipaakar ed mangatatawen ya Ama to, si Jehova a Dios. Kayari na ununan duaran kabiangan to, sakey a ministron payunir so nansulat ed Watch Tower Society diad pangapresya, ya angikuan: “Agaylan magmaong a dalan so iyapit ed Ama diad pangamtan magmaong ed Anak!” Agaylan tua itan! Say matamoy a panangasikaso na Ama ed totoo tan say inkamaabagey to so nidalangirang ed impanbilay na Anak.

18. Siopa so otor na mensahe na Panarian, tan panon a binidbir iya nen Jesus?

¹⁸ Say aro nen Jesus ed Ama to, unong a nipatnag ed sigpot a katutulok ed linawa na Ama to, so peteg a marakep ya aligen. “Aggak nanggawa na antokaman ed dilin bunek ko,” so inkuan nen Jesus ed saray Judios a malabay a mamatey ed sikato, “noag unong na inbangat na Ama ed siak salitaen korayan bengatla.” (Juan 8:28) Kanian, sirin, si Jesus so aliwan otor na mensahen Panarian ya inpulong to. Si Jehova a Dios! Tan pana-panaon ya inter nen Jesus so dayew ed Ama to. “Ta agak mansalita na manlapu ed inkasiak,” kuanto, “ingen say Ama a mismo ya angibaki dia ed siak so angiter ed siak na ganggan a nepeg kon ibaga tan salitaen. . . . Kanian saray bengatlan salitaen ko, unong na inkuan na Ama ed siak, ontan so salitaen ko.”​—Juan 12:49, 50.

19. (a) Panon tayon amta a si Jesus so nambangat unong ed dalan a pambangat nen Jehova? (b) Akin a si Jesus so sankabalgan a toon nambilay?

¹⁹ Ingen, si Jesus so aglambengat nansalita o angibangat ed imbaga nen Ama to ed sikato. Sikato so nanggawa na nagkalalo ni. Sinalita odino imbangat to itan diad dalan a pansalita o pambangat na Ama ed atan. Niarum ni, diad amin a kimkimey tan siglaotan to, sikato so nanugali tan kinmiwas unong ed panugali tan ikiwas na Ama ed leksab na pareho iran sirkumstansya. “Say Anak anggapo’y nagawaan to ed inkasikato,” insalaysay nen Jesus, “likud ed say nanengneng to a gagawaen na Ama. Ta ganagana’y gawaen na atan a Sakey, saraya met a bengatla so gawaen na Anak ed parehon nengneng.” (Juan 5:19) Diad amin a pamaakaran, si Jesus so ayadyarin kipatnagan na Ama to, si Jehova a Dios. Kanian agpankelawan a si Jesus so sankabalgan a toon nambilay! Maseguro, sirin, ya importantin tuloy a kunsideraen a maapapit iyan makatantandan tuloy a too!

Anengneng so Aro na Dios ed si Jesus

20. Panon ya amta nen apostol Juan a say “Dios so aro”?

²⁰ Anto so nagkalautlan naaralan tayo diad panggawa na nagnap, maalwar a panagaral ed bilay tan ministeryo nen Jesus? Bueno, binidbir nen apostol Juan ya “anggapo so toon akanengneng ed Dios.” (Juan 1:18) Anggaman ontan, insulat nen Juan tekep na sigpot a talek ed 1 Juan 4:8: “Say Dios aro.” Nibaga iya nen Juan lapud akabatan to so aro na Dios diad panamegley na anengneng to ed si Jesus.

21. Anto so akapanggawa ed si Jesus a sankabalgan a toon nambilay?

²¹ Singa say Ama, si Jesus so maabagey, mapangasi, mauyamo tan mainomay ya asinggeran. Say maletey tan mairap so manliknan komportable ed sikato, a singa agawa ed amin iran nengneng na totoo​—lalaki, bibii, ugugaw, say mayaman, say duka, say makapanyari, tan ontan met ed bantog iran managkasalanan. On, say nikadkaduman matalonan alimbawa na aro nen Jesus, diad pangalig ed Ama to, so nanggawa ed sikaton sankabalgan a toon nambilay. Anggan si Napoléon Bonaparte so nireport ya angikuan: “Si Alejandro, si Caesar, Carlomagno, tan siak so angiletneg na saray imperyo, balet anto so angisaralan mi na saray pinawala na katudioan mi? Diad puersa. Si Jesu-Kristo lambengat so angiletneg na panarian to diad panamegley na aro, tan diad sayan panaon nilaksalaksan totoo so ompatey parad sikato.”

22. Anto so manamasimbalo nipaakar ed bangabangat nen Jesus?

²² Say bangat nen Jesus so manamasimbalo. “Agyo sasalangaten iman so mauges,” insimbawa nen Jesus, “balet siopaman a manampal ed aping mon kawanan, ipaarap mo ed sikato met so pagpag.” “Itultuloy yon arowen iray kabusol yo tan ipikasi iramay mamapasegsegang ed sikayo.” ‘Gawaen yo ed arum so labay yo a gawaen da ed sikayo.’ (Mateo 5:39, 44; 7:12) Agaylan duma so mundo no amin so mangiyaplika ed sarayan engranden bangabangat!

23. Anto so ginawa nen Jesus pian natenyeg so kapusoan tan bayuboan so totoon manggawa na maabig?

²³ Saray parabolo, odino ilustrasyon, nen Jesus so anenyeg ed kapusoan, ya amayubo ed totoon manggawa na maong tan onarawi ed mauges. Nayarin nanonotan yo so kabkabat ya estorya to nipaakar ed nileglemew a Samaritanon timulong ed asugatan a too na sananey a rasa bangta saray debotadon totoo ed dilin rasa na saman a too so agtinmulong. Odino say estorya nipaakar ed maabagey, manamerdonan ama tan say anak ton managdarak. Tan anto so nipaakar ed arin amerdona ed utang na aripen ton 60 laksan denario, ingen say aripen so binmeneg tan impaipisok to so kaparan aripen ya agmakabayar ed utang ton 100 denario lambengat? Diad simpli iran ilustrasyon, ginawa nen Jesus iray gawan inkasiblet tan agum a makapadimla tan saray kiwas na aro tan panangasi a makapaayat!​—Mateo 18:23-35; Lucas 10:30-37; 15:11-32.

24. Akin a nibaga tayon si Jesus so agnasuppiat a sankabalgan a toon nambilay?

²⁴ Anggaman ontan, say dilin bilay to ya ayadyarin mitukoyan ed imbangat to so nikadkaduman anagyat ed saray totoo ed si Jesus tan maabig ya angimpluensya ed sikara. Inagamil to so imbangat to. Sanen saray babangatan to so nansasangsangan ed no siopa so sankabalgan, sipapangasin kinorehi tora imbes a sikaray banoen a sipapasang. Sipapaabeban inasikaso toray pankaukolan da, inurasan to ni ingen iray sali ra. (Marcos 9:30-37; 10:35-45; Lucas 22:24-27; Juan 13:5) Kaunoran, sikato so sibubulos a nantepel ed makapaotot ya ipapatey, aliwan diad biang da lambengat, noagta ed biang na amin a katooan! Andiduaruwa, si Jesus so sankabalgan a toon nambilay.

Panon so Pangebat Yo?

◻ Anto so walan prueba a si Jesus so peteg a persona ed awaran?

◻ Panon tayon amta a si Jesus et too, ingen panon a sikato so duma manlapud amin ya arum a totoo?

◻ Akin a say panaral na bilay nen Jesus so sankaabigan a dalan a naaralan so nipaakar ed Dios?

◻ Anto so naaralan tayo nipaakar ed aro na Dios diad panaral nipaakar ed si Jesus?

[Litrato ed pahina 10]

Nikelawan iray apostoles nen Jesus: “Siopan peteg iya?”