Akin ya Ontanlan Inkadismaya?

ILALO ed mas maabig a panagbilay​—agamoran a siansia! Saya so sinisia na dakel a totoon manaayam ed datin Bukig ya Alemanya sanen nagba so Bakor na Berlin nen Nobyembre 1989. Anggaman kuan, masulok lambengat a sakey taon ed saginonor, sikara so nanreklamo diad “impakaromog a mas mairap a talonaan so maruksan mundo na kapitalistan demokrasya nen say bilay a sinalimbengan na Bakor na Berlin.” Say resulta? Inkaandi-ilalo tan ombabaleg ya inkadismaya.

Say karawalan ed sankaabungan tan komunidad so nayarin managdag ed itaynan na totoo ed ayaman da diad pananap na kaligenan, balet daiset so akaromog ed atan. Parad arum say nansumpalan so panbilay ed limog na saramay andian-na-ayaman a walad saray kalsada na syudad. Diad arum a daldalin dakel ed saraya so alanlanor ed masoliwet iran opisyal a totontonen (red tape). Agda nayarian so nawalaan na ayaman lapud andian ira na trabaho, ag-ira maka-impleyo lapud andian ira na address na ayaman. Saray ahensya na gobierno ed pankaabigan so manasalin ontulong, balet matantan a naresolbi iray problema. Kanian niwala so insaew tan inkadismaya.

Say inkadismaya so sengegan a dakel a bibii so manggawa na bengatlan makapakigtot. Diad report a Women and Crime in the 1990s et ipaliwawa na managbangat ed ganggan a si Dr. Susan Edwards: “Say inkalanor na malalangwer a bibii [ed panagbalangkantis] so direktan resulta na ekonomikon pankaukolan, aliwan ed kakulangan na dilin-disiplina odino abenegan na pamilya.” Mipadpara, saray malangwer a lalakin tinmaynan ed abung pian mananap na trabaho so mabetbet ya agmakalmo. Diad inkadismaya, arum so nagmaliw a ‘lalakin-paabang,’ ya iter daray laman da ed saray binabai a kasalat parad tagano tan siruman, a magmamaliw iran aripen ed pankayarian na grupo na saray kriminal.

Saray maruksan kapetegan ed politika, karawalan, ekonomikon kairapan, so amin et nayarin mamalesa na baleg ya inkadismaya. Anggan saray totoon propesyonal so apektado unong a pansiasiansiaen da so daakan ya estiloy-panagbilay bangta tatalonaan so ondaraak iran problema ed pinansyal. Say resulta? “Say kairapan gawaen to so makabat a siaatiw,” unong ya inkuan nen kadaanan ya Arin Solomon!a (Eclesiastes 7:7) On, say inkadismaya so mangipapaarap ed ondaraak a bilang pian gawaen so sankaatapan a solusyon ed problema​—panagbitkel.

Say Sankaatapan a Solusyon ed Problema

Say dakel iran kaso na panagbitkel ed limog na kalangweran so mangipanengneng a sikara met so apektado ed salot na inkadismaya. Intepet na sakey a kolumnista ed balitan taga-Britanya: “Anto ed panaon tayo so pansesengegan na ontanlan inkadismaya na katayatdang?” Diad sakey ya impanaral ed ugugaw a manedad na 8 anggad 16 ya inawat ed saray ospital kayari impansamal ed inkasikaran-dili, inreport nen Dr. Eric Taylor na London’s Institute of Psychiatry: “Sakey a makapakigtot a bengatla et say karakel na ugugaw a nadidismaya tan andian-na-ilalo nipaakar ed saray bengatla.” Irekord na Britanya so akalkulan 100,000 agmakapatey balet ginagalan kaso na iyinom na samal ed tinaon, bilang pangipaamta ed maganat a pankaukolan da na tulong.

Sakey ya institusyon ed Britanya so angigapo na sakey a kampanya pian talinengen a siaabagey so nadidismaya. Inkuan na saray mananimbawa to a sayan paraan so mangiyopresi na “saray kasalat ed patey.” Ingen, inaksobi ran agda nayarian a solbaren iray probleman pansesengegan na kadidismaya na totoo.

Ikomento na peryodikon The Sunday Correspondent a say idaraak na panagbitkel so mangipatnag ed “kaatagey na isisian tan kakulangan na sosyal ya inkaapit ed sosyedad.” Akin ya ondaraak natan so panagbitkel? Inturo na peryodiko so “inkaandi-ayaman, indaak na panag-inom na alak, say kapeligroan na Aids tan say kakakaputan na saray mental hospital” a bilang sengegan a manadagdag ed saray indibidual ed ontanlan kaaralem na inkadismaya a say pangetel na saray dilin bilay da so impasen dan mogmon solusyon ed saray problema ra.

Kasin wala ni so ilalo a naekal so inkadismaya? On! “Itangay yon maptek so inkasikayo tan itangwa yoray ulo yo” so inkelyaw nen Jesus! (Lucas 21:28) Anto so labay ton ibaga? Anto so walan ilalo?

[Paimano ed leksab]