Ilalo​—Makanan Salimbeng ed Maermen a Mundo

Kaliktan na malangwer a Koreanon laki a tulongay ina ton mangumbinse ed kolehyala ed no panon kaimportantey pakawalaay ilalo ed arapen. Diad impakanonot ed ilustrasyon a nadngelan to ed sakey a Kristianon miting, kinerew toy estudyante no labay ton tulongan a manresolbi ed sakey a pabitla. Inmabobon. Inkuanto: “Walay duaran pamilya. Nampara ran dukan tuloy. Maksil so uran tan mantedter iray atep. Say sakey a pamilya so maermen a tuloy, tan nanreklamo ra ed pantedter. Balet say sananey so maliket tan maligsa legan a sasakaban day atep da. Akin ya ontanlan pandumaan ed baetan na sarayan duaran pamilya?” Mankelaw, inmebat so marikit ya agto amta. “Bueno,” inkuan na ugaw a laki, “say komaduan pamilya so maliket lapud kaawaawat da ed paimanon nanlapud gobiernoy syudad a sikaray naikdan na balon abung. Kanian sikaray awalaan na ilalo. Satan so pandumaan!”

SAY pabitla na ugaw a laki so mangiyilustra ed simplin katuaan: Uumanen na ilalo so panmoria tayo’d bilay, anggan antoray sirkumstansya tayo. Singa saray duaran pamilyan dineskribe to, dakel ed sikatayo so kaukolan a mansungdo ed saray subok ed bilay​—saray problema ed bunigas, panagaburido ed pinansyal, tensyon ed pamilya, krimen, tan agnabilang niran subok tan panangabuso. Mabetbet, ya agtayo napaarawi iray problema unong ya agtayo napataynan so bagyo. Kanian nayarin liknaen tayon sikatayo so dismayado, manbubukbukor​—diad antikey et anggapoy nagawaan. Mauges ni et ompano nibangat ed sikatayo na iglesia a say arapen so makapasinagem parad kaslakan a managkasalanan, a nayarin laktipen toy kadusa ed ando lan ando.

Nibagan say putahe pian nagonigon et say anggapoy nagawaan tekep na kaandi-ilalo. Balet pihon naekal tayoy sakey ed sarayan rekado; anggapo ed sikatayoy nepeg a naandiay-ilalo. Ta say ilalo a mismo so sankaabigan ya ayura ed pangisuwawi’d natitilak a rekado, saray liknaan ya anggapoy nagawaan. No sikatayoy walaay ilalo, nasungdoan tayoray subok tekep na mareen a liknaan tan inkakontento imbes ed pipuligesgesan ed inkaermen. On, makanan salimbeng so ilalo.

Kasin say ontan ya ibabaga ra et sengegay pagmaliw tayon manduaruwa? Kasin peteg a say ilalo so ontanlan mapuersa a mamalesa na baleg a pandumaan? Tan kasin say napanmatalkan ya ilalo so niwala ed balang sakey ed sikatayo?

Singa Hilmit

Ginmapon bidbiren na lawak na medisina so makatantandan pakayariy ilalo. Sakey ya akaliktar ed Nazi Holocaust, stress specialist a si Dr. Shlomo Breznitz, so angibaga a diad kipapasen na maslak iran problema’d bilay, “say gonigon so manlalapud interpretasyon tayo’d saray kairapan da, aliwan unong ed saray probleman mismo. Say ilalo so mamalemew ed kairapan da.” Pinekderan na artikuloy The Journal of the American Medical Association a say ilalo so “mabiskeg a medisina.” Inreport na magasin ya American Health: “Walaray dakel ya alimbaway pasyente, nagkalautla ed pasyenten walaay kanser a say kondisyon da so biglan pinmalalo sanen walay bengatlan amaandiy ilalo ra​—odino biglan inmabig sanen aromog day bengatlan balo a sengegay panbilay da.”​—Ipareng so Uliran 17:22.

Abayag lan amta na saray estudyante na Biblia so kaimportantian na ilalo. Diad 1 Tesalonica 5:8, pinaseseg nen apostol Pablo iray Kristiano: “Mandangka itayo, mankawes itayo na . . . onkana a sanib na olo, so panilalo ed kilalaban.” Panon a say “panilalo ed kilalaban” et singa hilmit?

Kunsideraey usar na hilmit. Insulong na sundalo ed saray panaon na Biblia so hilmit a ginawa ed gansa odino balatyang, ya intapew ed piyeltro, lana, odino katat a sombrero. Saniban na sayan hilmit so ulo manlapud saray mantekkiab a pana, panagpekpek, tan wasiwas na saray kampilan ed bakal. Kanian, pigpigaran sundaloy agmangisulong na hilmit no walaan ira na sakey. Anggaman ontan, say pangisulong na hilmit et agto kabaliksan a say sundalo et agnanengneng odino anggapoy nalikna to sano nakenay ulo to; imbes, say hilmit so mangipaseguro lambengat a maslak ed saray pakatna so ondaplis imbes a manggaway makapatey a risgo.

Unong a say hilmit et salimbengan toy ulo, ontan met say ilalo et salimbengan toy kanonotan. Nayarin agnayarian ya ipulisay na ilalo so balang krisis odino makasbel ed sikatayo a kuanmono anggapo ira. Balet say ilalo so mamalemek ed saratan a pakatna tan tulongan to itayon maneguron ag-ira magmaliw a makapatey ed mental, emosyonal, odino espiritual a bunigas tayo.

Mabitar a si matoor ya Abraham so nansulong na sayan piguratibon hilmit. Kinerew nen Jehova ed sikato ya ibagat toy inadaron ilalak to, si Isaac. (Genesis 22:1, 2) Agaylan mainomay parad si Abraham a napelag ed kaandi-ilalo, liknaan a nayarin mangipaarap ed itunganga to’d Dios. Antoy analimbeng ed kanonotan to manlapud saratan a liknaan? Say ilalo so walaay manunan betang. Unong ed Hebreos 11:19, “momotekteken to ya angan dia ed saray inatey ni, nayarian na Dios so mamaalagey ed sikato [Isaac].” Mipadpara, say ilalo nen Job ed kioli so tinmulong ed sikaton manalimbeng ed kanonotan to manlapud ermen a nayarin mangipaarap ed pangayew to’d Dios. (Job 2:9, 10; 14:13-15) Si Jesu-Kristo diad arap na makapaot-ot ya ipapatey et akaromog na biskeg tan ligliwa ed magayagan ilalo to parad arapen. (Hebreos 12:2) Say letnegan na tuan ilalo et say talek ya agbalot manggawa na mauges so Dios, agbalot onsaew a manumpal ed salita to.​—Hebreos 11:1.

Say Letnegan na Peteg ya Ilalo

Singa say pananisia, say peteg ya ilalo so nibase’d katuaan, kapetegan. Nayarin pankelawan na arum iya. Unong ya ikuan na managsulat, “maslak a totoo et isipen dan say ilalo so singa lambengat makulangkulang a pormay panangiburiy katuaan.” Ingen, say tuan ilalo so aliwan kugkugip labat ya optimismo, anggapoy kuentan pananisian naala tayoy antokaman a labay tayo odino anggan saray ankelag a problema tayo so naresolbin amin parad sikatayo. Say kapetegan ed bilay so mangampot ed saratan ya abaloan.​—Eclesiastes 9:11.

Say puron ilalo so duma. Manlalapu itan ed pikakabat, aliwan saray pirawat. Kunsideraen pay komaduan pamilya ed pabitla ya asaglawi ed gapo. Anto so ilalo ra komon no say gobierno ra so balitadon agto susumpalen iray sipan to? Imbes, say sipan pati ed ebidensya ed inkapeteg to so mangiter ed pamilya na malet a basiyan parad ilalo.

Ontan met, saray Tasi nen Jehova natan so walaay ilalon nikonektan tuloy ed sakey a gobierno​—say Panarian na Dios. Sayan Panarian so wala’d mismon utel na mensahe na Biblia. Diad loob na saray milenyo satan so lapuan na ilalo parad bibii tan lalaki, a singa si Abraham. (Hebreos 11:10) Isisipan na Dios a diad panamegley na Panarian to, itarok toy anggaan na sayan abulok a daan a sistemay mundo tan mangiyabawag ed sakey a balo. (Roma 8:20-22; 2 Pedro 3:13) Sayan ilalo ed Panarian so tua, aliwan sakey a kugip. Say lapuan to et si Jehova a Dios, say Soberanon Katawan na uniberso ya andian na kabalawan, diad ag-inkaalablabas a panagsalita. Kaukolan tayo labat lay pangusisa ed say pisikal a palsa na Dios pian namorian sikatoy wala tan walaan na magenap a pakayarin manumpal ed amin a sipasipan to. (Roma 1:20) Kaukolan tayo labat a sukimaten so rekord na pidedeneng to ed katooan ta pian namorian lawas nasusumpal iray salita to.​—Isaias 55:11.

Anggaman ontan, makapaermen a maslak a mankuan a Kristianos et alingwanan da lay tuan ilalo. Inkuan nen teologon Paul Tillich ed agano nin nipalapag a sermon: “Naaralan na [asasakbay] a Kristianos ya alagden so anggaan. Balet kalkalnan tinmunda ran nanalagar. . . . Say panilalo parad balon kipapasey bengabengatla’d dalin so tinmabang, anggaman ipipikasi na sakey itan ed kada Pikakasi na Katawan​—Nagawa komoy linawam ed dalin unong ed tawen!”

Agaylan trahedya! Minilyon, anggan binilyon a pakaskasin totoo a mankaukolay ilalo so andiay ilalo, ingen niwala itan a mismo ed saray dili ran Biblia. Onnengneng pa’d maermen a bunga! Andian na mabiskeg ya ilalon manalimbeng ed saray kanonotan da, kasin pankelawan a say dismayado, “mauges a kanonotan” so angitonton ed dakdakel a mandutak ed mundo tekep na kasmak ya imoralidad tan karawalan? (Roma 1:28) Importanten tuloy ya agtayo napelag ed parehon kalot. Imbes ya ipulisay so hilmit na ilalo, kaukolan tayon lawas pabiskegen itan.

No Panon a Pabiskegen so Ilalo Yo

Say sankaabigan a paraan a napabiskeg so ilalo et say pangimano ed lapuan to, si Jehova a Dios. Aralen a sigugunaet so salita to, say Biblia. Kuan na Roma 15:4: “Ta saray bengatla a nisulsulat nensaman, nisulat ira ya onkana ed kibanga’tayo, ta pian lapu ed anos tan lapu ed panamaligliwa na saray Sulsulat, wala so ilalo tayo.”

Niarum ni, seguroen tayo komon a say ilalo tayo’d arapen so aliwa labat lan agmalinew ya ideya. Kaukolan tayon gawaen itan a peteg ed saray kanonotan tayo. Kasin manilalo kayon manbilay ya ando lan ando diad Paraison dalin? Kasin kaliktan yon abeten iray inadaro yon inaatey sano sikaray napaoli ed dalin? No ontan, kasin ireretrato yo so inkasikayo a wadtan ed satan a panaon? Singa bilang, sasalitaen na Isaias 65:21, 22 a balang sakey et mangipaalagey na dilin abung a panayaman to. Kasin nilikdem yoray mata yo tan naisip yo so inkasikayon mankikimey ed atep na balon abung yo, ya ipapasak so kaunoran ya atep? Isipen pa labat so inengneng ed kaliberliber yo ed saray resulta na amin a panagplano tan sagpot yo. Saray makapaligsan tanol na panagpaalagey so dinmeen; insan yo nengnengey sular yo a pinanatan na saray anino na ngarem. Say palayopoy na dagem so mamagalaw ed saray kiew a mamabetel ed sikayo lapud kesaw na impankimey yo. Saray elek na ugugaw, pati ed uni na manok, so narengel yo. Say pantotongtong na saray inadaro yo ed loob na abung so makasabi’d tagey a kawalaan yo.

Say panisip ed ontan a maliket a momento so aliwan panagpalbeng; imbes, satan so pandalepdep ed propesiyan peteg a nasumpal. (2 Corinto 4:18) Kuantomas a peteg itan ya ilalo ed sikayo, lalon mabiskeg so ilalon wadman kayo. Say ontan a masekder, malinew ya ilalo so manalimbeng ed sikayo ed liknaan ya “ibaing so evangelio” a manggawa ed sikayon mamaulian ed kimey a panginabang ed arum. (Roma 1:16) Diad kasuniyan to, labay yon ‘igloriay ilalo’ a singa ginawa nen apostol Pablo, diad sitatalek ya impanginabang ed satan diad arum.​—Hebreos 3:6.

Wala so nagkalalo ni nen say ag-ageteran ya arapen a mangiyoopresiy ilalo. Walaray lapuan met na ilalo ed kaplesan. Panon ya ontan? Inkuan na komaliman-siglo K.P. a Romanon pangulo a manngaran na Cassiodorus: “Aawaten toy ilalo ed arapen iran gungguna a mamidbir ed gunggunan agawa la.” Makabat iran salita! Anton ligliwa so naromog tayo ed saray sipan na arapen iran bendisyon no agtayo naapresyay kaplesan iran bendisyon?

Say pikakasi so mamaalagey met na ilalo ed sayan mismo. Nilikud ed panpikasi parad manbayag ya arapen, nepeg tayon ipikasi iray kaplesan a pankaukolan tayo. Nayarin ilaloan tan ipikasi tayo so iyaligwas na saray siglaotan ed saray membro na pamilya tan kaparan Kristianos, ipikasiy ontumbok ya espiritual a panangan tayo, ipikasi ni ingey materyal iran pankaukolan a nepeg a nakapet. (Salmo 25:4; Mateo 6:11) Say pangipasen ed saratan ya ilalo ed lima nen Jehova so ontulong ed sikatayon mansungdon inagew-agew. (Salmo 55:22) Legan na pansungdo tayo, say panagsungdo tayon mismo so mamabiskeg met ed hilmit na ilalo.​—Roma 5:3-5.

Manilalo a Panmoria ed Totoo

Say negatibon panagnonot so singa lati ed hilmit na ilalo. Satan so makaderal, tan mankalkalnan pagmaliwen toy hilmit ya andi-kana. Kasin naaralan yon bidbirey negatibon panagnonot tan labanan itan? Agkayo papalikdo diad lingon ideya a say mabalaw, kritiko, pesimistikon awawey so singa inkatudio. Diad tua, say negatibon panagnonot so mankakaukolan na samet ya intelehensya.

Magmainomay a tuloy a nawalaay kaandi-ilalon awawey ed saray kapara tayon totoo. Arum, lapud ampait ya eksperiensia ed apalabas, nadidismaya ed paulit-ulit a pakakaawat na tulong odino ligliwa manlapud totoo. “Aminsan ya asakitan, kanian manaalwar la” so diparan da. Nayarin masuyat ni ingen iran onasingger a patulongan ed Kristianon mamatatken ed saray problema ra.

Tulongan itayo na Biblia a mangala na asimbang a panmoria’d totoo. Tua ya agmakabat so panilalon tuloy ed saray totoo. (Salmo 146:3, 4) Balet diad Kristianon kongregasyon, saray mamatatken so manlilingkor bilang “langkap ed saray totoo” a manlalapud si Jehova. (Efeso 4:8, 11) Sikaray makuli, eksperiensiadon Kristianos a sisisimoon a malabay a magmaliw “a singa sakey ya amotan ed dagem, tan sakey a siroman ed bagyo.”​—Isaias 32:2.

Dakel nira ed Kristianon kongregasyon so mapagan tuloy met ed pagmaliw a lapuan na ilalo. Isipen pay agaylan nilasus nilibo ed sikara so onkikiwas natan bilang kainaan, kaamaan, agagin bibii, agagin lalaki, tan ananak ed saramay akabalang na dili ran pamilya; isipen pay dakel nin onkikiwas bilang kakaaro “a lalon maapit nen say agi” ed saramay nagogonigon.​—Uliran 18:24; Marcos 10:30.

No sikayoy nampikasi ed si Jehova parad tulong, agkayo naaandian na ilalo. Nayarin inebatan to kayo la; nayarin wadtan so matatken odino arum a matatken a Kristianon akaparaan lan ontulong ed sikayon mismo diad bektan ipakabat yoy pankaukolan yo. Say asimbang a panilalo ed totoo so manalimbeng ed sikatayo manlapud iyarawi ed balang sakey tan pangisian ed inkasikatayo, a nayarin mangipaarap ed masiblet, agmakatunongan a kondukta.​—Uliran 18:1.

Niarum ni, no walaan tayoy problema ed kaparan Kristiano, agkaukolan a resolbien itan tekep na kaandi-ilalo, negatibon awawey. Diad tua et “say aro . . . amin ilaloan to.” (1 Corinto 13:4-7) Panggunaetan ya imanoen iray Kristianon agagin lalaki tan bibii unong ed panangimano nen Jehova​—tekep na ilalo. Iyapakasakey ed saray maabig a kalidad da, manmatalek ed sikara, tan ipaarap iray sagpot yo ed panresolbiy problema. Say ontan ya ilalo so manalimbeng ed sikatayo manlapud irangan tan kolkolan, ya anggapoy gunggunaan to.

Agbalot onsusuko ed inkaandi-ilalo na sayan ompapatey a daan a mundo. Wadtan so ilalo​—namparan parad andi-geter ya arapen tan parad solusyon na dakel iran problema tayo. Kasin bembenan yoy ilalo? Diad pangisulong ed ilalo na kilalaban a singa makasalimbeng a hilmit et anggapoy aripen nen Jehova ya​—anggan panon lay irap na saray sirkumstansya. No agtayo isuko so inkasikatayo, anggapoy antokaman ed tawen odino diad dalin so makapangiyarawi ed ilalon inter nen Jehova ed sikatayo.​—Ipareng so Roma 8:38, 39.