Siopa Si Jehova?

“SIOPA si Jehova?” Satan a tepet so inpaarap 3,500 a taon la so linmabas na say mapaatagey a Paraon, ari na Ehipto. Say itutunganga so mabitar ya amakiwas ed sikaton mangiyarum: “Agko amta si Jehova.” Saray duaran lalaki a manalalagey nensaman ed arap nen Paraon so mikabat no siopa si Jehova. Sikara’y sanagi ed laman a Moises tan Aaron, ed tribu na Israel a Levi. Imbaki ira nen Jehova pian kerewen ed manuley na Ehipto ya ibaki toray Israelitas ed kalawakan ta pian manselebra na relihyoson piesta.​—Exodo 5:1, 2.

Aglabay nen Paraon a paebatan so tepet to. Diad silong na pakauley to, inyalibansa na saray saserdote so panagdayew ed nilasus a palson dirios. Siempre, si Paraon a mismo so impasen a dios met! Unong ed mitolohiya na Ehipto, sikato so anak na dios-banwa a si Ra tan sakey a nankinon dios a si Horos a walaan na ulo’y manok. Si Paraon so atawag ed saray titulo a singa “say makapanyarin dios” tan “say andi-anggaan.” Kanian agpankelawan a sipapasang ton intepet: “Siopa ta si Jehova, a nepeg ko a dengelen so voces to?”

Agkaukolan ya ebatan nen Moises tan Aaron itan a tepet. Amta nen Paraon a si Jehova so Dios a dadayewen na Israelitas, a maniirap nensaman ed panangaripen na Ehipto. Balet agla mabayag et nakabatan nen Paraon tan say interon Ehipto a si Jehova so say tuan Dios. Mipadpara met natan, ipakabat nen Jehova so ngaran tan Inkadios to ed amin a wadiad dalin. (Ezequiel 36:23) Kanian nagunggunaan tayo ed pangunsidera no panon ya indalangirang nen Jehova a Dios so ngaran to ed kadaanan ya Ehipto.

Superyor ed Dirios na Ehipsios

Sanen situtungangan intepet nen Paraon no siopa si Jehova, agto inilaloan iray pansumpalan a sinagmak to. Si Jehova a mismo so inmebat diad impangitarok to na samploran bakbak ed Ehipto. Saraman a bakbak so aliwa labat a dapmeg sumpa’d say nasyon. Sikara’y dapmeg sumpa’d dirios na Ehipto.

Indemostra na saray bakbak so inkasuperyor nen Jehova sumpa’d dirios na Ehipto. (Exodo 12:12; Numeros 33:4) Isipen pa so ingal sanen impagmaliw nen Jehova a dala so Ilog na Nilo tan ed amin a danum na Ehipto! Nisengeg ed sayan milagro, naamtaan nen Paraon tan say baley to a si Jehova so superyor ed dios-Nilo, si Hapi. Say impatey na saray sira ed Nilo so sakey met a dapmeg ed relihyon na Ehipto, ta walaray klase na siran dinayew.​—Exodo 7:19-21.

Insan, intarok nen Jehova so bakbak na patapatang ed Ehipto. Saya so angibaliwala’d diosan-patang na Ehipto, si Heqt. (Exodo 8:5-14) Say komatlon bakbak so nanwetwet ed saray mangaagamil na mahikon saserdote, ya agda ayarian ya aligen so milagro nen Jehova a gawaen iray dabok a kotokoto. “Gamet na Dios so saya,” inkelyaw da. (Exodo 8:16-19) Say dios na Ehipto a si Thoth, ya inkuentan angimbento na saray dunong ed mahika, so ag-akatulong ed saraman a manamalikdo.

Naaralan nen Paraon ed saman no siopa si Jehova. Si Jehova so Dios a makapangiyabawag ed gagala to diad panamegley nen Moises tan insan sumpalen itan diad pangitarok na mamilagro iran bakbak ed saray Ehipsio. Sarag nen Jehova met ya igapo tan panganggaen iray bakbak unong ed linawa to. Anggaman ontan, sayan pikakabat so ag-amakiwas ed si Paraon a manpasakup ed si Jehova. Imbes, say mapangtan ari na Ehipto so siaawet a nantultuloy a linmaban ed si Jehova.

Legan na komapat a bakbak, saray apangat so aneral ed dalin, linmoob ed kaabungan, tan nayarin nanoulop ed dagem, a satan a mismo so dinayew bilang dios a si Shu odino ed diosan Isis, say reyna na tawen. Say Hebreon salita para’d sayan bigis so nipatalos ed Ingles bilang “gadfly,” “dog fly,” tan “beetle.” (New World Translation; Septuagint; Young) No nasasaglawi so scarab beetle, sirin, saray Ehipsio so binakbak na bigibigis ya impasen dan sagrado, tan agmakapanakar iray totoo ya agda nagatingatinan ira. Diad antokaman a paraan, sayan bakbak so angibangat na bengatlan balo ed si Paraon nipaakar ed si Jehova. Anggaman agnasalimbengan na dirios na Ehipto iray managdayew da manlapud saray apangat, nayarian nen Jehova a salimbengan so totoo to. Sayan bakbak tan amin ya ontumbok iran bakbak so amairap ed saray Ehipsio balet ag-amairap ed saray Israelita.​—Exodo 8:20-24.

Say komaliman bakbak et say salot ed ayayep na saray Ehipsio. Sayan dapmeg so amabaing ed si Hathor, Apis, tan say inrepresentan-baka a diosa na tawen a si Nut. (Exodo 9:1-7) Say komanem a bakbak so angitarok na saray pelsa ed too tan ayep, ya amabaing ed dirios a di Thoth, Isis, tan Ptah, a sililingon impasen a walaan na saray abilidad a manambal.​—Exodo 9:8-11.

Say komapiton bakbak so maksil ya uran na graniso a walaay apoy. Sayan dapmeg so amabaing ed dios a si Reshpu, ipapasen a katawan na kirmat, tan si Thoth, ya ibabagan mamapauran tan mamapakarol. (Exodo 9:22-26) Say komawalon dapmeg et say bakbak na duron, ya angipanengneng ed inkasuperyor nen Jehova sumpa’d dios na inkamabuna a si Min, ya impasen a managsalimbeng na saray tanaman. (Exodo 10:12-15) Say komasiam a dapmeg, a taloy-agew a bilunget ed Ehipto, so angiyibung na panamalaw ed dirios na Ehipto a singa ed dirios a banwa a di Ra tan Horus.​—Exodo 10:21-23.

Anggaman ed siameran makaderal iran bakbak, siansian ag-ibulos nen Paraon iray Israelita. Binayaran na Ehipto so inkaawet-na-puso to sanen intarok na Dios so komasamplo tan kaunoran a bakbak​—say ipatey na panguloan ed too tan ayep. Anggan say panguloan ya ilalak a laki nen Paraon so inatey, anggaman sikato’y minorian sakey a dios. Diad ontan, ‘angipaakseb [si Jehova] na saray panangukom ed amin a dirios na Ehipto.’​—Exodo 12:12, 29, NW.

Natan inpatawag nen Paraon ira di Moises tan Aaron tan inkuanto: “Alagey kayo pa la, tainan kayo la dia ed nanleleetan na saray panouleyan ko, sikayo tan saray anak met na Israel; ta onla kayo a manlinkor ed kinen Jehova unong na inkuan yo. Awit yo so ayayep yo ya ankekelag man odino ankakabaleg, unong na inkuan yo, ta onla kayo la; tan papalaren yoak met.”​—Exodo 12:31, 32.

Manangiliktar ed Totoo To

Saray Israelita so inmalis, balet agnambayag et ompatnag ed kinen Paraon a sikaray manyayatawyataw ed kalawakan. Sikato tan saray ariripen to so nantepet natan: “Anto so ginawa tayo, a pinaulian tayo so Israel ed panlilinkor to ed sikatayo?” (Exodo 14:3-5) Say inkaandi na sayan aripen a nasyon so ambelat a dapmeg ed ekonomya na Ehipto.

Tinipon nen Paraon so armada to tan inusilan to so Israel tan nabutan ira ed Pihahirot. (Exodo 14:6-9) No diad biskeg ed militar, singano makakalamang iray Ehipsio lapud saray Israelita so asikup ed baetan na dayat tan kapalandeyan. Balet si Jehova so kinmiwas ta pian salimbengan iray Israelita diad impangipasen na lurem ed baetan da tan saray Ehipsio. Diad dapag na saray Ehipsio, “et malurem tan ambilunget ed saman,” sirin naarawian so panaglubak. Diad biek a dapag, say lurem so masnag a ‘manliwawa ed labi’ para’d Israel.​—Exodo 14:10-20.

Saray Ehipsio so desididon manamsam tan maneral balet sikara’y inamper na lurem. (Exodo 15:9) Sanen saman so amaatagey, agaylan makapakelkelaw! Say danum na Ambalangan Dayat so abelsay, tan saray Israelita so binmasil diad biek ya amagan dalin! Si Paraon tan say armada to so singa karol a manasibengbeng ed amagan dalin diad pegley na dayat, a desididon kubkuben tan samsamen iray datin ariripen da. Anggaman ontan, say Dios na saray Hebreo so ag-inkabkabilangan na mapangtan ari na Ehipto. Winetwet nen Jehova iray Ehipsio, angga’d saray karwahe ra so nakalan na saray dalig.​—Exodo 14:21-25a.

“Ontainan itayo dia ed arapan na saray Israelitas!” so inkelyaw na makapanyarin lalaki na Ehipto, “ta si Jehova so pinagkalaman da a mibakal ed saray Egipcios.” Sayan impakamoria so atrasado lan tuloy parad si Paraon tan saray totoo to. Akaliktar ed biek a pangdel, inyunat nen Moises so lima to ed dayat, tan say danum so pinmawil, ya inlener to si Paraon tan say armada to.​—Exodo 14:25b-28.

Saray Leksion a Naaralan Diad Panamegley na Eksperiensia

Kanian, siopa sirin si Jehova? Naawat nen mapaatagey a Paraon so ebat na satan a tepet. Saray agawgawa ed Ehipto so amaneknek a si Jehova so alenleneg a tuan Dios, ya agbalot nipareng ed “saray kinon diosdios” na nasyones. (Salmo 96:4, 5) Diad panamegley na makapakelkelaw a pakayari to, “ginawa [nen Jehova] so saray tawen tan say dalin.” Sikato met so Baleg a Manangiliktar, Samay ‘angipaway ed baley ton Israel a nanlapu ed dalin na Egipto, ed panamegley na saray tanda, tan pakelaw, tan ed sakey a baleg a lima, tan ed akaunat a taklay tan ed sankabalgan a takot.’ (Jeremias 32:17-21) Agaylan pinaneknekan na saya a si Jehova et nayarian ton salimbengan iray totoo to!

Naaralan nen Paraon iraman a leksion diad panamegley na ampait ya eksperiensia. Diad tua, say kaunoran a leksion so sengegay inkatigway na bilay to. (Salmo 136:1, 15) Magmaong no sikato’y angipanengneng komon na kaumildian sanen intepet to, ‘Siopa si Jehova?’ No onman di akakiwas komon a mitunosan ed ebat ya inawat to. Makapaliket, dakel a mapaabeban totoo natan so makakaaral no siopa si Jehova. Tan anton nengneng na personalidad so walad Sikato? Anto so kekerewen to’d sikatayo? Komon ta say ontumbok ya artikulo so lalon mamabaleg ed panamabli yo ed samay mogmon Sakey a say ngaran to et Jehova.​—Salmo 83:18.

[Picture Credit Line ed pahina 3]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.