Say Nagnap ya Anggaan na Karawalan​—Panon?

PIAN amperen so daluyon na karawalan, dakel a syudad ed Estados Unidos so nan-eksperimento na sakey a balon ideya​—kuarta odino bengatlan walaay balor bilang kasalat na insuko iran paltog, anggapo lay nitepet a tepet. Say resulta? Alimbawa, diad kantidad a $341,000, say syudad na St. Louis so akakolekta na 8,500 a paltog. Sakey a mipadparan programa ed New York so akatipon na masulok a sanlibon ayura.

Anto so nagmaliw ya epekto na saya ed krimen? Makapaermen, melmelag labat. Saray panagpatey a nasasaglawi paltog so inmabot ed sankatagyan a bilang ed kapiganman ed St. Louis ed tinmumbok a taon. Diad New York City, wala niray akalkulan duaran milyon a paltog a kayarian na saray ordinaryon totoo. Diad Estados Unidos, walay ngalngali 200 milyon a walad pribadon lima, ngalngali sakey ed kada laki, bii, tan ugaw. Diad arum a daldalin, say karawalan a nasasaglawi paltog so ondaraak ed makapakebbiew a bilang. Diad Britanya ed “baetan na 1983 tan 1993, nagmaliw a dobli so bilang na saray pananumlang ya inrekord na pulisya a nalalanor iray armas, ya inmabot ed 14,000,” kuan na The Economist. Anggaman say bilang na panagpatey so medyo abeba, ngalngali walay sakey milyon ya ilegal iran ayura ed satan a bansa.

Maseguro, antokaman a panagkesay ed saraman a makapakigtot a bilang so iyaabanten kundang. Anggaman ontan, saray paraan a singa saramay adeskribe ed tagey so talagan agmangeekal ed lamot iran sengegan na karawalan. Antoratan a sengegan? Dakel a sengegan so nasasaglawi, balet pigara ed saratan so manuna lambengat. Say anggapoy inkaligen na pamilya tan panagbangat ed moralidad so mangipapaarap ed dakel a tobonbalon miulop ed saray pangkat pian nalikna ra a sikaray kaukolan. Say ingganyo na baleg a pakatuboan so manasagyat ed dakel ya ombaling ed karawalan. Say ag-inkahustisya so mangitutulak met ed arum a remedyoan iray problema diad panamegley na marawal a paraan. Say kinon ed bansa, rasa, odino kipapasen na sakey ed bilay so sengegay panangibaliwala na totoo ed panirap na arum. Saraya so nilamot a tuloy a sengegan ya anggapo so mainomay iran solusyon.

Anto Kasi so Nagawaan?

Mas dakel nin pulis, maiirap iran dusa ed prisoan, panangontrol ed pangayarian na paltog, dusan patey​—sarayan amin so niproponi tan sinali la pian napokpokan so krimen tan karawalan. Angitarok iratan na nanduruman sukat na itatalona, balet say makapaermen a katuaan et say karawalan so siansian kabiangan ni na bilay tayo. Akin? Lapud sarayan paraan so manetempey lambengat ed saray sintoma.

Diad biek a dapag, dakel ya eksperto so mankuan a say tombok ed pangangga na karawalan et say edukasyon. Bangta sayan ideya so marakep, nepeg tayon tandaan a say karawalan so aglimitado ed saray nasyon a daiset so pankanawnawan makapanaral. Diad aktual et ompapatnag a pigara ed saray nasyon a sankamarawalan et saratan met so walaan na sankaatageyan na estandarte na edukasyon. Agmairap a talosan a say nakakaukolan et aliwan basta say edukasyon noagta say dugan klase na edukasyon. Anton klase itan? Wala ta so siopaman a makayarin manbangat ed totoo a magmaliw a maaro ed kareenan tan magmaliw a maptek ya indibidual?

“Siak, si Jehova, a Dios mo, say Sakey a mangibabangat ed sika pian nagunggunaan ka, say Sakey a mangitotonton ed dalan a nepeg mon akaran. O no petepeteg komon a mangimano ka ed saray ganggan ko! Diad ontan et say deen mo so magmaliw a singa sakey ya ilog, tan say inkatunong mo so magmaliw a singa saray daluyon na dayat.” (Isaias 48:17, 18) Panon a nababangatan nen Jehova so totoo a magmaliw a maaro ed kareenan tan matunong? Manuna ed amin diad panamegley na Salita to, say Biblia.

Say Pakayari na Salitay Dios

Say Biblia so pihon aliwan sakey a koleksyon labat na saray daan a tongtongtong tan diparan ya anggapo’d-petsa tan agmatukoy. Lugan toray prinsipyo tan ideya manlapud Manamalsa na katooan, a, manlapud supremon punto de bista to et amta toy inkatoo nen say siopaman ni. “Unong a say katawenan so atagtagey nen say dalin, ontan met iray dalan ko ya atagtagey nen say daladalan yo, tan kanonotan ko nen say kanonotan yo,” kuan nen Jehova a Dios.​—Isaias 55:9.

Lapud saya et tatasian nen apostol Pablo a “say salita na Dios so mabilay tan mangisesekar na pakayari tan mamakdem nen say dinanman a duaray-tarem a kampilan tan ontatalos anggan diad pansian na kamarerwa tan espiritu, tan saray nansuldongan tan say utek da, tan makayarin manebek na saray kanonotan tan saray intensyon na puso.” (Hebreos 4:12) On, say Salitay Dios so walaan na pakayari a manabi tan manenyeg ed puso na sakey tan manguman ed panag-isip tan walna to. Agta onia so nakaukolan pian umanen iray marawal a dalan na totoo natan?

Saray Tastasi nen Jehova, a natan et onaabot la ed ngalngali limaran milyon ed masulok a 230 daldalin, so mabilay a prueba a say Salitay Dios so talagan walaay pakayarin mamasimbalo na saray bilay a mangitonton ed pankaabigan. Diad limog da et wadtan so totoon nanlapud amin a nasyonalidad, lenguahe, tan rasa. Sikara met so manlalapud amin a nengneng na panagbilay tan sosyal ya abenegan. Arum ed sikara so awalaan na marawal tan magulon kabibilay. Balet imbes ya abuloyan iratan a sengegan a managdag na gulaan, panlalaslasan, panangidumaduma, tan busolan ed leet da, naaralan dan talonaan irayan makasbel tan nagmaliw a maaro ed kareenan tan nankakasakey a totoo ed sankamundoan. Anto so nanggawa ed sayan posibli?

Sakey a Kampanyan Mamasampot ed Karawalan

Akatalaga so Tastasi nen Jehova ya ontulong ed arum pian nagamoran so suston pikakabat nipaakar ed gagala na Dios unong a niparungtal ed Salita to, say Biblia. Diad amin a suyok na dalin, aanapen da iramay malabay ya aralen daray dalan nen Jehova tan paibangat ed sikato. Manbubunga iray sagpot da. Sakey a makapakelkelaw a propesiya so nasusumpal bilang resulta na sayan kampanya ed edukasyon.

Ngalngali 2,700 taon lay apalabas, si propetan Isaias so apuyanan a mangisulat: “Nepeg a nagawa diad pinal a kabiangan na saray agew a . . . dakel a totoo so petepeteg ya onla tan mankuan: ‘Dago kayo, sikayon totoo, tan ontatdang itayo ed palandey nen Jehova, ed abung na Dios nen Jacob; tan bangatan to itayo nipaakar ed saray dalan to, tan manakar itayo ed saray basbas to.’”​—Isaias 2:2, 3.

Say pakababangatan ed si Jehova tan panakar ed saray basbas to so mamapawala na makapakelkelaw a pananguman ed bilay na totoo. Sakey ed saray pananguman so nipasakbay ed parehon propesiya: “Pitpiten da iray kampilan da a magmaliw iran lukoy tan saray gayang da a magmaliw iran kompay. Say nasyon so agmangiyayag na kampilan a sumpad nasyon, nisay manaral ni ra na bakal.” (Isaias 2:4) Dakel a totoo so akabasa la’d sayan kasulatan. Diad tua, sayan teksto so niyukit ed sakey a pader na United Nations Plaza diad New York City. Satan so sakey a panonot ed kalat na Nasyones Unidas balet ta onsasaew a nagamoran itan. Sayan panangekal na bakal tan karawalan so agnagawaan na antokaman a ginaway-toon mapulitikan organisasyon. Satan so bengatlan si Jehova a Dios lambengat so makasarag a manggawa. Panon ton gawaen itan?

Mapatpatnag ya aliwan amin so onkiwas ed imbitasyon ya ‘ontatdang ed palandey nen Jehova’ tan ‘nabangatan nipaakar ed saray dalan to’ tan “manakar itayo ed saray basbas to”; nisay amin so mabulos a ‘mamitpit ed saray kampilan da a magmaliw iran lukoy tan saray gayang da a magmaliw iran kompay. Anto so gawaen nen Jehova ed saratan? Agto ando lan andon abuloyan a lukas so puerta na pankanawnawa odino alagaren ira a manguman. Pian panampoten so karawalan, panampoten met nen Jehova iramay mangipipilit ed marawal iran dalan da.

Sakey a Makanan Leksion

Say ginawa na Dios ed agew nen Noe so mangiiter na manamasakbay a leksion parad sikatayo. Ipapanengneng na kurit na Biblia no anton nengneng na mundo so wala nen saman: “Say dalin so asabin aderal ed imaton na tuan Dios tan say dalin so napno na karawalan.” Lapud saya et pinakabatan na Dios si Noe: “Say anggaan na amin a laman so sinmabi ed arap ko, lapud say dalin so napno na karawalan bilang resulta ra; tan wadia ak natan a mangitatarok ed sikara ed kadederal a kaibay dalin.”​—Genesis 6:11, 13.

Nepeg tayon tandaan so sakey ya importantin punto. Sanen intarok so Delubio ed satan a kailalakan, inliktar na Dios si Noe tan say pamilya to. Akin? Oniay ebat na Biblia: “Si Noe so sakey a toon matunong. Pinaneknekan toy inkasikato ya andiay-pakabalawan ed saray kapanaonan to. Nanakar si Noe a kaiba so tuan Dios.” (Genesis 6:9; 7:1) Bangta aliwan amin a manbibilay ed saman a panaon et talagan marawal a too, si Noe tan say pamilya to lambengat so ‘nanakar a kaiba so tuan Dios.’ Nisesengeg ed satan et sikaray niliktar sanen saman a marawal a mundo so nipaarap ed anggaan to.

Legan a nanenengneng tayo a say dalin so magmamaliw lamet a ‘napapano na karawalan,’ makapanseguro itayo a satan so agmakalampas ed imano na Dios. A singa ginawa to ed agew nen Noe, agmanbayag et onkiwas met tan panganggaen so karawalan​—a nagnap. Balet sikato met so mangitarok na sakey a dalan na kililiktar parad saramay makaaral la natan a ‘manakar a kaibay tuan Dios,’ saramay onkikiwas ed baleg a kampanya to ed edukasyon parad kareenan.

Diad panamegley na salmista, ipapaseguro nen Jehova iya: “Wala ni so daiset, tan say marelmeng so naandi la; tan sika so petepeteg a mangimano ed pasen to, tan sikato so anggapo [diman]. Balet saray mauyamo a mismo so mangayarian ed dalin, tan peteg a naromog da so nagnap a panliket diad inkadaakan na kareenan.”​—Salmo 37:10, 11.

Maliket iray Tastasi nen Jehova a mangiyaral na Biblia ed sika ta pian makapiulop ka ed saramay mangibagan: “Ontatdang itayo ed palandey nen Jehova, ed abung na Dios nen Jacob; tan bangatan to itayo nipaakar ed saray dalan to, tan manakar itayo ed saray basbas to.” (Isaias 2:3) Diad panggawa na ontan, napibilang ka ed saramay makanengneng ed pangangga na amin a karelmengan tan karawalan. Naromog mo so “nagnap a panliket diad inkadaakan na kareenan.”

[Picture Credit Line ed pahina 5]

Reuters/Bettmann