“Imbes a Balitok, Diamanti so Aromog Ko”

UNONG ED SALAYSAY NEN MICHALIS KAMINARIS

Kayari limay taon ya impananap na balitok ed Abalaten ya Aprika, sinmempet ak a tarok so bengatlan mas ankabli ni. Itongtong ko pa ed sikayo so nipaakar ed kayamanan a walad siak natan tan kinaliktan kon inabang.

NIANAK ak nen 1904 diad Griegon isla na Cephalonia a walad Dayat na Ionian. Agnambayag et inatey so namparan atateng ko, kanian binmaleg ak a sakey ya ulila. Nampirawatan koy tulong, tan mabetbet ak a nampikasi ed Dios. Anggano siak so maparanay a mimimisa ed Greek Orthodox Church, anggapon balot so amtak ed Biblia. Agak atambayo.

Nen 1929, nandesidi ak ya onbiek-taew tan mananap na magmaong a bilay. Diad intaynan ko ed agmabunan isla, nanlayag ak ya amaarap ed Abalaten ya Aprika a dinmalan ed Inglatera. Kayari na 17 agew ed taew, akasabi ak ed Cape Town, Abalaten ya Aprika, no iner a siak so akapantrabahon tampol parad sakey a kanasyonan. Balet, agak akaromog na tambayo ed materyal a kayamanan.

Mas Mablin Bengatla

Ngalngalin duay taon ko la ed Abalaten ya Aprika sanen sakey ed Tastasi nen Jehova so dinmalaw ed pantratrabahoan ko tan angiyopresi ed siak na literatura na Biblia diad Griegon lenguahe. Nilaktip iray bokletan Where Are the Dead? tan Oppression, When Will It End? Nanonotan kon tuloy so inkaseet ko legan a babasaen iratan, ya impatlep ko ni ingen so amin ya inaon a kasulatan. Sakey ya agew et inkuan ko ed kaibak: “Aromog ko la so abayag lan aanapen ko diad loob na dakel a taon. Linma ak ed Aprika parad balitok, balet imbes a balitok, diamanti so aromog ko.”

Makapagayagan tuloy so impakaaral ko a say Dios et walaan na personal a ngaran, Jehova, a say Panarian to et niletneg la diad katawenan, tan sikatayo so manbibilay la ed kaunoran iran agew na sayan sistema na bengabengatla. (Salmo 83:18; Daniel 2:44; Mateo 6:9, 10; 24:3-12; 2 Timoteo 3:1-5; Apocalipsis 12:7-12) Agaylan makapasayaksak so pakaamta a say Panarian nen Jehova so mangitarok na agmangangga iran bendisyon ed amin a rasa na katooan! Sananey nin bengatlan nandinayewan ko et sarayan ankablin katuaan so nipupulong la ed sankamundoan.​—Isaias 9:6, 7; 11:6-9; Mateo 24:14; Apocalipsis 21:3, 4.

Ag-abayag et nalmok so sangan opisina na Watch Tower Society ed Cape Town tan akala na dakel nin literatura na Biblia. Siak so aliketan a tuloy diad impakawalaan na personal a kopya na Biblia. Apakiwas ak ed abasak pian mantasi. Ginapoan kon pinawitan na saray publikasyon na Biblia iray kakanayon, kakaaro, tan kabkabat ko ed binalegan kon baley a Lixoúrion. Lapud panaaral ko, kalkalnak ya atalosan a pian napaliket si Jehova et kaukolan ya idedika na sakey so bilay to ed sikato. Kanian ginawak a tampol itan diad pikakasi.

Diad sakey ya inkagawa, inmatendi ak ed sakey a miting na Tastasi nen Jehova, balet lapud agko amta so man-Ingles, anggapon balot so atalosan ko. Sanen akabatan kon dakel a Griego so manaayam ed Port Elizabeth, inmalis ak diman, balet agak balot akaromog na Tastasin mansasalitay-Griego. Sirin, nandesidi ak lan ompawil ed Gresya pian magmaliw a sigpot-panaon ya ebanghelisador. Nanonotan koy impangikuan ko’d inkasiak, ‘Ompawil ak ed Gresya anggan ngalngali ak la nalabusan ed iyakar diman.’

Sigpot-Panaon a Ministeryo ed Gresya

Diad primabera na 1934 et siak so akalugan ed Italyanon barko a Duilio. Akasabi ak ed Marseilles, Pransya, tan kayari samploran-agew ya impanayam diman, amaarap ak ed Gresya a linmugan ed pampasaheron barko a Patris. Legan a wala kami’d taew, linmesay deral ed makina na barko, tan leleg na labi et niiter so ganggan ya ileksab iray baloton-salbabida. Insan anonotan ko so iisipen kon nipaakar ed ipawil ed Gresya a ngalngali la nalabusan. Balet, sakey ya Italyanon barkon panagguyor so sinmabi ed banda’d kaunoran tan ingguyor to kamin mamaarap ed Naples, Italya. Saginonor et akasabi kamin siansia ed Piraiévs (Piraeus), Gresya.

Manlapudman et pinmugta ak ed Atenas no iner et apasyar koy sangan opisina na Watch Tower Society. Diad impakapitongtong ed si Athanassios Karanassios, say manangasikaso ed sanga, kinmerew ak na asainmin ko’d sigpot-panaon a panagpulong. Diad ontumbok ya agew et siak so mamapaarap la ed Peloponnisos, diad mamaabalaten a parti na mismon Gresya. Sayan intiron distrito so niasain ed siak bilang personal a teritoryak!

Tekep na agnapokpokan ya entusiasmo et ginapoan koy panagpulong a kimey, ya oonla ed binaleybaley, diad barbaryo, diad kaumaan, tan diad nisulinek a kaabungan. Agnambayag et akiulop ed siak si Michael Triantafilopoulos, ya amautismo ed siak nen tiagew na 1935​—masulok a sakey taon kayari inggapok ed sigpot-panaon a ministeryo! Anggapoy panpublikon luluganan, kanian anggan iner et aakaren mi. Say sankabalgan a problema mi et say isusumpa na klero, a gagawaen day anggaay nayarian da pian napatunda ra kami. Bilang resulta, akaabet kami na pirmin panangidumaduma. Ingen, anggaman ed saray babeng, say panagtasi so agawaan, tan niyabawag so ngaran nen Jehova ed amin a pasen.

Panagsungdo ed Isusumpa

Sakey a kabuasan, legan na panpupulong ko’d mapalandey a distrito na Arcadia, asabik so baryo na Magouliana. Kalabas na sakey oras a panpupulong, arengel ko iray kampana na simbaan tan amoriak a siak so babatangtangan da! Sakey a managgulon pangkat so atugyop ed panangidaulo na sakey a Griegon Ortodoks ya archimandrita (sakey ya opisyal na simbaan ya abebbeba nen say obispo). Insarak a tampol so bag ko parad panagpulong tan mareen a nanpikasi ak ed si Jehova. Say archimandrita, kaiba iray ulop na ugugaw a manumtumbok ed sikato, so onaarap ed siak. Insan inmeyag, “Sikato itan! Sikato itan!”

Pinaliberan ak na ugugaw, tan say klero so inmasingger tan intulaktulak to ak diad panamegley na botyog ya eges to, a mangibabagan agto ak labay a nadiwit ‘ta siak so marutak.’ Sikatoy inmeyag, “Buntalan yo! Buntalan yo!” Balet dugaruga met a sinmabi so polis tan inawit to kamin dua ed prisinto. Nidemanda so klero lapud impansugsug ed sakey a gulo tan nanmultay 300 a drachma a nilikud ni ed agastos ed korte. Siak so nibulos.

Sano onsasabi kami ed balon lugar, pilien mi so baleg a baley a pinagkasentro na kimey mi, tan manlapu ditan et kobrian mi so amin a teritorya diad distansyan naakar ed loob na apat-oras. Kabaliksan na satan ya ombuat kami la no palbangon tan onsempet no mansirunget, a kaslakan a nabisita so sakey odino duaran purok ed sakey agew. Kayari pangobri ed kabangibang iran purok, mampulong kami ed pinagkasentron baley tan insan onalis ed sananey a lugar. Mabetbet kamin naaresto lapud susugsugan na klero iray totoon onsumpa ed sikami. Diad rehyon na Parnassus, diad sentral a Gresya, siak so aanapen na polis ed pigara lan bulan. Balet, agda ak balot asaruko.

Sakey agew et sikami nen Brother Triantafilopoulos so manpupulong ed purok na Mouríki diad distrito na Boeotia. Inapag mi so purok ed duaran seksyon, tan ginmapo ak a nankabkaabungan ed saray patatdang, lapud siak so ug-ugaw. Kabebekta et akadngel ak na akis a manlapud leksab. Diad ilalasur ko, inisip kon, “Bubugbugen da la si Brother Triantafilopoulos.’ Saray taga-barangay so nantitipon ed lokal a panagkapean, tan say pari so angiyarakyarak a singa mabanos a kalakian a baka. Iyeeyag ton, “Sarayan totoo so manatawag ed sikatayon ‘bini na Uleg.’”

Impekpek la na pari so sakey a baston ed ulo nen Brother Triantafilopoulos, tan managos so dala ed lupa to. Kayarik a pinunasan so dala, akaarawi kami la. Nanakar kami taloran oras anggad impakasabi mi ed syudad na Thebes. Diman la, diad sakey a klinika, a tinambal so sugat. Indalem mi so agawa ed polisya, tan nisegep so demanda. Balet, say pari so walaan na saray koneksyon tan sikato so naabsuelto ed kaunoran.

Legan min kikimeyan so baley na Leukas, saray bataan na sakey ed saray politikal a pangulo diman so “angaresto” ed sikami tan inawit to kami ed panagkapean na baryo, a diman kami pinakasalanan na sakey ya ag-autorisadon korte na totoo. Say politikal a pangulo tan saray bataan to so nansusublayan ya inmasingger ed sikami tan nansasalita​—a mantatalumpati​—tan pinagyaw da kami tekep na akaayag iran poniti ra. Akainom iran amin. Say impanmodmora ra ed sikami so nantultuloy manlapud kaagwan ya anggad inselek na agew, balet nansiansia kamin kalmado tan akaimis legan min ipapatua ya anggapoy kasalanan mi tan mareen kamin nampikasi ed si Jehova a Dios parad tulong.

Kasirunget et inliktar kami na duaran polis. Inawit da kami’d prisinto tan tinrato ra kamin maabig. Pian napatunong so ginawa to, kaimbuasan et sinmabi so politikal a pangulo tan inakusa to kami a mangikakayat na propagandan sumpa ed Ari na Gresya. Kanian imbaki kami na polisya, ya inulop na duaran too, diad baley na Lamia parad kaaruman a panangusisa. Inkulong da kamin pitoy agew tan insan akaposas ya inawit ed baley na Larissa parad pangusay.

Saray Kristianon agagi tayo ed Larissa, a naabisoan la, so nanalagar ed isabi mi. Say baleg a panangaron impanengneng da’d sikami so sakey a maabig a pantasi ed saray guardia. Say abogado mi, sakey ed Tastasi nen Jehova tan sakey a datin tenyente koronel, so kabkabat ed saman a baley. Sanen sikato so pinmarisi ed korte tan angikatunongan ed kaso mi, say panamakasalanan a sumpad sikami so niwalwal bilang palso, et sikami so nibulos.

Say malaknab ya itatalona na panagpulong na Tastasi nen Jehova so angitonton ed iloloor na isusumpa. Nipasa iray ley nen 1938 tan 1939 a mangisesebel ed proselitismo, tan sikami nen Michael so alanor ed dakerakel a kaso ed korte nipaakar ed sayan isyu. Kayari to, binilin kami na sangan opisina a mansian ed pankimey pian agtanton makalay imano so aktibidad mi. Aromog kon mairap so anggapoy kaiba. Balet, diad panmamatalek ed si Jehova, inakar kon kinobrian iray distrito na Attica, Boeotia, Phthiotis, Euboea, Aetolia, Acarnania, Eurytania, tan say distrito na Peloponnisos.

Say akatulong ed siak legan na sayan peryodo et saray mararakep a balikas na panagmatalek na salmista ed si Jehova: “Lapu ed sika ombatik ak ya onselak ed sakey a tropa; tan lapu ed Dios ko onlukso ak ed tapew na sakey a bakor. Say Dios mangibalkes ed siak na biskeg, tan manggawa ed dalan ko ya ayadyari, gawaen to so saray salik a singa salisali a kamanunor, tan yan to ak ed atagey ira a pasen.”​—Salmo 18:29, 32, 33.

Nen 1940, indeklara na Italya so bakal sumpad Gresya, tan agnambayag et nilusob na saray armada na Aleman so bansa. Nideklara so ganggan militar, tan saray libro na Watch Tower Society so nisebel. Mairap iraman a panaon parad Tastasi nen Jehova ed Gresya; balet, dinmaak a tuloy so bilang da​—manlapud 178 a Tastasi nen 1940 anggad 1,770 diad kasampotan na Guerra Mundial II nen 1945!

Panaglingkor ed Bethel

Nen 1945, naimbitaan ak a manlingkor ed sangan opisina na Tastasi nen Jehova ed Atenas. Say Bethel, a say kabaliksan to et “Abung na Dios,” so naromog nensaman ed inabangan ya abung ed Lombardou Street. Saray opisina so walad unonan grado, tan say panag-imprintaan so walad silongan. Mankarga iya na melag a panag-imprintaan tan say makinan panagputot. Nen inmuna et tugyopen labat na duaran too so komikimey ed panag-imprintaan, balet agnambayag et sinmabi arum a boluntaryon manlalapu ni’d saray ayaman da pian onasisti ed kimey.

Say komunikasyon ed hedkuarter na Watch Tower Society ed Brooklyn, New York, so niletneg lamet nen 1945, tan diad satan a taon et nigapo lamet so regular a panag-imprinta na The Watchtower ed Gresya. Insan, nen 1947, inyalis mi so sanga ed 16 Tenedou Street, balet say panag-imprintaan so nansiansia ed Lombardou Street. Saginonor et niyalis so panag-imprintaan a nanlapud Lombardou Street diad pabrika a kayarian na sakey a Tasi a ngalngalin 5 kilometro kaarawi to. Kanian walay panaon a paarap tan papawil kami ed taloran pasen.

Nanonotan ko ni iyaalis mi ed panaayaman mi ed Tenedou Street sakbay ya ompalbangon tan manbiahin mamaarap ed panag-imprintaan. Kayari na pankimey diman ya anggad 1:00 n.k., oonla ak ed Lombardou Street pian awiten ditan iray pileges na papel ya inimprinta mi. Diman et tupien iraya ed porman magasin, daiten, tan putotan ed panamegley na lima. Kayari to et awiten mi laray asumpal a magasin ed post office, sakbaten iraya ed komatlon grado, tulongan iray komikimey a panbibiigan iraya, tan ipeket iray selyo ed saray sobri parad panangikoreo.

Kasabi 1954 et dinmaak so bilang na Tastasi ed Gresya ed masulok nen say 4,000 tan kaukolan so apaawang iran pasilidad. Kanian, inmalis kami ed balon taloran-grado a Bethel ed sentro na baley ed Atenas diad Kartali Street. Nen 1958, akerew a a man-inkargado ed kusina, tan satan so responsabilidad ko anggad 1983. Kaleganan to ni, nen 1959, inasawak si Eleftheria, ya apaneknekan a matoor a kaiba ed serbisyo’d si Jehova.

Panagsungdo Lamet ed Isusumpa

Nen 1967 et asalin na sakey a hunta militar so pakayari, tan saray panameget so nipaakseb lamet ed panagpulong a kimey mi. Balet, lapud dati lan eksperiensia mi diad iyaarap ed saray pananebel ed saray aktibidad mi, tampol min inyuksoy tan matalonan nankimey a maamot.

Nanmiting kami ed saray pribadan ayaman tan nanalwar kami ed puerta-ed-puertan panagministeryo. Anggaman kuan, mabetbet a nanaaresto iray agagi tayo, tan dinmakerakel iray kaso ed korte. Okupadon tuloy iray abogado mi ed pangaasikaso ed saray bista a nagagawa ed nanduruman parti na bansa. Anggaman ed isusumpa, maslak a Tastasi so nansiansian regular ed panagpulong da, nagkalalo la no sampot-simba.

Diad sakey a kaslakan a Sabado odino Simba kayari panpulong mi ed saman ya agew, nenengnengen a maong no wala so nababalang ed grupo mi. Maslak la, nipipisok iraman so nababalang ed sankaasinggeran a prisinto. Kanian iyaawitan mi iray ules tan tagano tan pasesegen mi ra. Ontan met, papakabatan mi ray abogado mi, ya omparisi kasabi Lunes ed piskal pian idepensa iramay nipisok. Sililiket min inarap so onian situasyon lapud maniirap kami nisesengeg ed katuaan!

Legan na pananebel et nisara so panag-imprintaan mi ed Bethel. Kanian say abung a panaayaman mi nen Eleftheria ed paway na Atenas so nagmaliw a singa panag-imprintaan. Imamakinilya nen Eleftheria iray kopya na artikuloy Panag-Bantayan ya uusarey ambelat a makinilya. Sigpitan toy carbon paper so samploran pileges na papel ed makinilya tan itelmer ton maong so makinilya pian ombakat iray letra. Insan ko tugyopen iray pahina tan daiten ya amin. Onia so nagagawa kada labi ya anggad pegley-labi. Sakey a polis so manaayam ed silongan mi, tan pankelawan mi no akin ya agton balot naninap.

Panggayaga ed Tuloytuloy ya Ilalaknab

Nipawil so demokrasya ed Gresya nen 1974, tan say panagpulong a kimey mi lamet so agawan mas mapalaway. Ingen, kaleganan na pitoy taon a panameget ed kimey mi, nanggayagaan mi so makapakelaw ya indaak ed masulok nen say 6,000 a balon Tastasi, ya inmabot ed dagup na masulok a 17,000 a manangiyabawag na Panarian.

Intuloy mi met so regular a panag-imprinta ed lugar na sanga. Bilang resulta, agnambayag et makisir laray pasilidad na Bethel ed Kartali Street. Kanian asaliw so sakey ya ektarya na dalin ed Marousi diad paway na Atenas. Nipaalagey iray balon bilding na Bethel a laktipen toy 27 a kuarto, sakey a pabrika, saray opisina, tan arum niran pasilidad. Nidedika iya nen Oktubre 1979.

Diad panakar na panaon et kinaukolan mi ni so espasyo. Kanian asaliw so 22 ektarya na dalin a ngalngalin 60 kilometro ed amianen na Atenas. Say pasen et wala ed Eleona, diad pugaro a sankabantag iray palandey tan saray lawak a maranum. Diman, nen Abril 1991, et nidedika mi so mas babaleg a pasilidad ya angilaktip ed 22 ya abung, a balang sakey et napanayaman na waloran too.

Kayari na impangitalagay masulok a 60 taon ed sigpot-panaon a ministeryo, siansian abendisyonan ak ni na maabig a bunigas. Makapaliket, siak so ‘manbunga nin . . . siansia ed inkamasiken.’ (Salmo 92:14) Misalsalamat ak a tuloy ed si Jehova a manbibilay ak ni diad pakakanengneng ed engranden idaraak na bilang na saray tuan managdayew. Impasakbay nen propeta Isaias so ontan ya idaraak: “Saray pintom met akalukas ira naani a naynay; ag-ira naani nikaput ed agew odino labi, pian saray lalaki nayarian da komon a yakar ed sika so kayamanan na saray nasyon.”​—Isaias 60:11.

Agaylan makapakelkelaw so pakanengneng ed minilyon a totoon manlalapud amin a nasyon ya ondaragsa ed muyongan nen Jehova tan nababangatan no panon a makaliktar ed baleg a kairapan a mamaarap ed balon mundo na Dios! (2 Pedro 3:13) Nibagak a tudtua a say sigpot-panaon a ministeryo so apaneknekan a mas ankabli ni parad say siak nen say antokaman a bengatlan niyopresi na sayan mundo. On, aromog ko, aliwan saray kayamanan a balitok, noagta espiritual iran diamanti a nampayaman ed bilay ko a manlippua.

[Saray litrato ed pahina 23]

Si Michalis tan Eleftheria Kaminaris

(Kawanan) Say Panag-imprintaan ed Lombardou Street