Say Pananisia tan say Arapen Yo

“Say pananisia sikato so agpanduaruwa ed saray bengatla ya iilaloan.”​—HEBREOS 11:1.

1. Anton nengneng na arapen so labay na maslak a totoo?

INTERESADO kayo ta ed arapen? Maslak so interesado. Panpirpirawatan da so arapen a mareen, bulos ed takot, magenagenap a kipapasey panagbilay, mabunga tan makapaliket a trabaho, maong a bunigas tan andukey a bilay. Anggapoy duaruwan kaliktan na balang grupon mankakontemporaryo diad awaran iratan a bengatla. Tan natan, diad sayan mundon napnon tuloy na gulo, saratan a kipapasen so lalon pipilaleken nen kapiganman.

2. Panon a nibalikas na estadista so sakey a panmoria ed arapen?

² Legan na iloloob lay katooan ed koma-21 siglo, wala tay paraan pian naamtaay kipapasen na arapen? Say sakey a paraan et samay imbalikas nen Patrick Henry ya Amerikanon estadista 200 taon lay apalabas. Inkuanton: “Say amtak labat a paraan a pangukom ed arapen et saramay agawa ed apalabas.” Unong ed sayan panmoria, say arapen na atooan a pamilya so naamtaan a tuloy diad panamegley na ginawa la na too ed apalabas. Dakel so mipakna ed satan ya ideya.

Anto ta so Kipapasen ed Apalabas?

3. Antoy ipapanengneng na rekord na awaran nipaakar ed saray iilaloan parad arapen?

³ Balet no say arapen et miulibayan ed apalabas, makapaseseg ta itan ed sika? Dinmakep tay arapen parad inmuunan kailalakan anggad inlalabas na panaon? Talagan andi. Anggaman ed saray iilaloan na totoo ed nilibon taon la tan anggan pinmogreso ed materyal iray arum a lugar, say awaran na too et napapano na panaglames, krimen, karawalan, bakal, tan inkaduka. Nasasagmak la na sayan mundo so mantutumbokan a kalamidad, a say manunan sengegan et say agmakapenek ya uley na too. Matukotukoy so kuan na Biblia: “[Say] too walaan na pakayari ed sananey [diad] kaugsan to.”​—Eclesiastes 8:9.

4, 5. (a) Akin a mailalo iray totoo diad kagapo na koma-20 siglo? (b) Antoy agawa ed saray iilaloan da parad arapen?

⁴ Tua a say apalabas a napnoy kalamidad ya awaran na katooan so nauulit-ulit​—salambengat ta mas malaknab tan mas grabe iray epekto to. Pruebaan itan na sayan koma-20 siglo. Akaaral tan apaliisan kasi na katooan iray lingo na apalabas? Bueno, diad kagapo na sayan siglo et dakel so manilalon niwalay magmaong a mundo lapud niwalay panaon na andukey a deen tan lapud saray iyaabanti ed industria, siensia, tan edukasyon. Inkuan na sakey a propesor ed unibersidad, diad gapo na dekaday 1900 a sinisian imposibli lay panbabakal lapud ta “sibilisadon tuloy lay totoo.” Oniay kuan met na datin primo ministro na Britanya nipaakar ed panmoria na totoo ed saman a panaon: “Amin a bengatla so ondakep lan ondakep. Onia so mundon abangonan ko.” Balet kabekta et inkuanto: “Bigbigla, ag-iilaloan, sakey a kabuasan nen 1914 anampot so intiron bengatla.”

⁵ Anggaman papanisiaan ed saman a panaon a walay magmaong ya arapen, kagapogapo labat na balon siglo et inakmon lay mundo na sankaugesan a desyang a ginaway-too ed kapiganman​—Guerra Mundial I. Bilang alimbawa na inkagrabe to, nonoten pay agawa nen 1916 ed sakey a panlalaban sanen nilusob na saray sundaloy Britanya so armaday Aleman ya asingger ed Ilog na Somme diad Pransya. Diad loob labat na pigpigaran oras aragas so 20,000 a sundaloy Britanya, tan dakel so inatey ed dapag na Aleman. Say apatiran taon a panpapateyan so anigway na ngalngali samploran milyon a sundalo tan dakel a sibilyan. Inmabeba so populasyon na Pransya lapud karakel na totoon inatey. Akusbo iray ekonomya, a nanresulta’d “Great Depression” na dekaday 1930. Agpankelawan a nibaga na arum a say agew na inggapoy Guerra Mundial I et agew ya amaatiwel ed mundo!

6. Kasin dinmakep so bilay kayari Guerra Mundial I?

⁶ Saya ta so arapen a pinirawat na satan a kailalakan? Andi, arawin ontan. Abuyak iray pirawat da; nisay akapangitonton itan ed mas maong a bengatla. Kalabas labat na 21 taon kayari Guerra Mundial I, odino nen 1939, ginmapoy mas alodloor a desyang a ginaway-too​—Guerra Mundial II. Ginetel toy bilay na 50 milyon a lalaki, bibii, tan ugugaw. Gineraygeray na palanit a panagbomba iray syudad. Diad Guerra Mundial I et pigaran libon sundaloy inatey ed sakey a panlalaban diad pigpigaran oras labat, bangta diad Guerra Mundial II, diad duaran bomba atomika lambengat et masulok a 100,000 a totoo so atigway ed pigaran segundo. Say ipapasen na dakel a mas grabe ni et samay sistematikon panagpatey na minilyon diad saray panangipangawan a kampo na saray Nazi.

7. Antoy kapetegan na sayan intiron siglo?

⁷ Pigaran reperensia so mangibabaga a no ilaktip tayoray pambabakal na nasyones, panlalaban na saray sibilyan, tan panagpatey ya impaakseb na saray gobierno ed saray mismon mibabaley da, saramay inaatey ed sayan siglo et manbilang na ngalngali 200 milyon. Wala ni ingey reperensia a nankuan a 360 milyon kuno. Isipen pay pangekebbiew na satan ya amin​—say ot-ot, saray lua, say irap, tan saray atigway a bilay! Niarum ni, diad promedyo et ngalngali 40,000 a totoo, kaslakan et ugugaw, so ompapatey kada agew nisesengeg ed inkaduka. Mamitlo ed satan a numero so ompapatey ya inagew-agew lapud aborsyon. Ontan met, manga sakey bilyon a totoo so pobrin tuloy pian makagamor ed taganon nakakaukolan parad normal a natrabaho ed sakey agew. Amin na sarayan kipapasen so ebidensia ed no antoy nipasakbay ed propesiya na Biblia a manbibilay tayo la ed ‘kaunoran iran agew’ na sayan marelmeng a sistema na bengabengatla.​—2 Timoteo 3:1-5, 13; Mateo 24:3-12; Lucas 21:10, 11; Apocalipsis 6:3-8.

Anggapoy Solusyon na Too

8. Akin ya agnaresolbi na atooan a lider iray problema na mundo?

⁸ Legan a mansampo-sampot iyan koma-20 siglo, niarum tayoray asagmak to ed saramay asagmak to’d apalabas iran siglo. Anto tay ipapasabi na satan ya awaran? Ibabaga to’d sikatayo a saray atooan a lider so agbalot akaresolbi ed manuna iran problema na mundo, ya agda nareresolbi natan, tan agda naresolbi iratan ed arapen. Lapud agdan balot sarag ya iter so klase na arapen a labay tayo, anggan panon lay kaabig na intinsion da. Tan arum a walad autoridad so andian la na ontan iran getma; gegegemtanen day posisyon tan pakayari parad pankaabiganan dan dili tan materyal ya ambisyon, ya aliwan panmaongan na arum.

9. Akin a walay rason ed panduaruwa a say siensia et walaan na eba-ebat ed saray problema na too?

⁹ Walaan ta na solusyon so siensia? Anggapo no isipen tayoy apalabas. Balbaleg lay abusbos na saray sientista na gobierno no nipaakar ed kuarta, panaon, tan sagpot ed pamapawala na teribli iran makaderal ya ayuran kemikal, biolohikal, tan arum niran nengneng na ayura. Saray nasyon, pati saramay mas pobri ni, so manggagastos na masulok a 700 bilyon a dolyares a tinaon para labat ed saray armas! Ontan met, say ‘sientipikon aligwas’ so diad kabiangan et pakatetelan ed saray kemikon nansengegay polusyon na dagem, dalin, danum, tan tagano.

10. Akin ya agnipaseguro na anggan say edukasyon so magmaong ya arapen?

¹⁰ Makapanilalo tayo ta a saray pan-edukasyon ya institusyon na mundo so makapangibangon na magmaong ya arapen diad pangibangat da na atagey iran estandarte ed moralidad, konsiderasyon ed arum, tan aro ed kaparan too? Andi. Imbes et akasentro ra ed saray karera, say panag-anap na kuarta. Binayuboan da so pirmin laslasan ya awawey ya, aliwan say pikokoopera; nisay ibabangat na saray eskuelaan so moralidad. Imbes, kokonsintien da so agkasal a panaamong, a nansumpal ed idarakel na panaglukon na saray tin-edyer tan saray makaalis a sakit lapud sekso.

11. Panon a say rekord na saray negosyo so mamapalesay panduaruwa nipaakar ed arapen?

¹¹ Kasin say angkakabaleg a negosyo ed mundo so tampolan a nadagdag a mangasikaso’d planeta tayo tan mangipalikna na panangaro ed arum diad pamawala ra na saray produkton ginawa parad pankaabiganan tan aliwan lapu ed pakaganansiaan da labat? Arawin ontan. Kasin itunda ray panggagawa na saray palabas ed telebisyon a napnoy karawalan tan imoralidad a lalon pakakadutakay kanonotan na totoo, manunaan et saray kalangweran? Diad agano ni et anggapo labat lay makapabiskeg lapud, diad kaslakan et say TV so nagmaliw lan basuraan na imoralidad tan karawalan.

12. Antoy kipapasey too no nipaakar ed sakisakit tan ipapatey?

¹² Sakey ni, anggan panon lay kasimoon na saray doktor, agda napaer so sakisakit tan ipapatey. Singa bilang, diad anggaan na Guerra Mundial I, agda naamper so trangkaso Español; diad sankamundoan et 20 milyon a bilay so tinigway to. Natan et kasmak lay sakit ed puso, kanser, tan arum niran makapatey a sakit. Agmet napatunda na medikal a lawak so modernon salot a singa say AIDS. Diad kasunian, say U.N. report a nipalapag nen Nobyembre 1997 so nankuan a say kapeles na idarakel na AIDS virus so dobli nen say apalabas a kalkulasyon. Minilyon la natan so inatey lapud satan. Diad agano nin taon, sananey nin taloran milyon so naimpekta.

No Panoy Panmoria na Tastasi nen Jehova ed Arapen

13, 14. (a) Panoy panmoria na Tastasi nen Jehova ed arapen? (b) Akin ya agmakapangitarok so totoo na magmaong ya arapen?

¹³ Balet, sisiaen na Tastasi nen Jehova a say katooan et walaan na marakep ya arapen, sankaabigan ya arapen! Balet agda ipapasen a say magmaong ya arapen et onsabi diad saray sagpot na too. Imbes, say paniilaloan da et say Manamalsa, si Jehova a Dios. Amta to no antoy itsuray arapen, tan satan so makapakelkelaw! Amta to met ya agnitarok na totoo so ontan a klasen arapen. Lapud pinalsa ira na Dios, amta toray limitasyon da a mas ni nen say siopaman. Diad Salita to, malinlinew ya ibabaga to ed sikatayo ya agto pinalsay totoo a walaay abilidad a sitatalonan manguley ya andiay panangidirehi na Dios. Say magenap a panaon ya impangiyabuloy na Dios na atooan ya uley ya anggapoy tulong to so andi-duaruwan mangidedemostra la ed ontan ya agpakasarag. Inaksobi na sakey ya autor: “Say kanonotan na too so anali la ed amin a posiblin pankokombinasyon na inkasoberano, tan sinmaew.”

¹⁴ Diad Jeremias 10:23, nabasa tayoray salita na apuyanan a propeta: “O Jehova, amtak a say dalan na too anggapo ed sikato lanlamang; aliwa a wala ed too a manakar a mangitonton ed saray kurang to.” Ontan met, kuan na Salmo 146:3: “Agyo iyan so panmatalek yo ed saray piprinsipe, nisay dia ed anak na too, a dia ed sikato anggapo so tulong.” Diad tua, lapud nianak tayon ag-ayadyari, a singa ipapanengneng na Roma 5:12, papasakbayan itayo na Salitay Dios ya agmanmatalek ed inkasikatayon dili. Oniay kuan na Jeremias 17:9: “Say puso manamalingo alabas nen saray amin a bengatla.” Kanian, iyaabawag na Uliran 28:26: “Say manmatalek ed dili a puso to sikato so maatiw; balet say manakar a makabat, nilaban naani.”

15. Iner so pakaromogan tayo na kakabatan a mangigiya ed sikatayo?

¹⁵ Iner so pakaromogan tayo na onian kakabatan? “Say takot ed Jehova sikato so sengeg na kakabatan; et say pikakabat ed Sankasantosan sikato so pakatalos.” (Uliran 9:10) Si Jehova labat so walaan na kakabatan a makapangigiya ed sikatayo’d sarayan makapataktakot a panaon. Tan inabuloyan to itayon makagamor na kakabatan to diad panamegley na Masanton Kasulatan, ya impuyan to a pakaigiyaan tayo.​—Uliran 2:1-9; 3:1-6; 2 Timoteo 3:16, 17.

Say Arapen na Uley na Too

16. Siopay nandetermina la na arapen?

¹⁶ Anto, sirin so ibabaga na Salitay Dios ed sikatayo nipaakar ed arapen? Ibabaga to’d sikatayo a say arapen so talagan agmangisindag ed saray ginawa na totoo ed apalabas. Kanian aliwa so punto de bista nen Patrick Henry. Say arapen na sayan dalin tan totoon wala’d satan so nadetermina, aliwan diad panamegley na totoo, noagta si Jehova a Dios. Say linawa to so nagawa ed dalin, aliwan say linawa na siopaman a totoo odino nasyones na sayan mundo. “Wala ra so dakel a kanonotan ed puso na too; balet say simbawa nen Jehova, satan mansiansia.”​—Uliran 19:21.

17, 18. Antoy linawa na Dios parad panaon tayo?

¹⁷ Anto sirin so linawa na Dios ed panaon tayo? Ginagala ton panganggaen iyan peles a marawal, imoral a sistema na bengabengatla. Say siniglo lan mauges ya uley na too so asingger lan salatan na pananguley a kien na Dios. Kuan na propesiyan naromog ed Daniel 2:44: “Dia ed saray agew naani na saratan ya arari [a wala natan], say Dios na tawen mamaalagey naani na sakey a panarian [ed tawen] ya anggan kapigan agnaani naderal tan say pananguley to agnaani niiter ed sananey a baley. Balet buybuyaken to naani tan upoten to naani so saraya ya amin a panarian, et sikato so mansiansia lawas.” Ekalen met na Panarian so mauges ya impluensia nen Satanas a Diablo, bengatlan agbalot nagawaan na totoo. Say pananguley to ed sayan mundo so naandi la ed magnayon.​—Roma 16:20; 2 Corinto 4:4; 1 Juan 5:19.

¹⁸ Imanoen a say mangatatawen a gobierno et buybuyaken toy amin a walan pormay uley na too. Say pananguley ed sayan dalin so aglan balot niiter ed totoo. Diad tawen, saramay manibukel ed mangatatawen a Panarian na Dios so mangontrol ed amin a kurang na dalin diad panmaongan na katooan. (Apocalipsis 5:10; 20:4-6) Diad dalin, mikoopera iray matoor a totoo ed saray panangidirehi na Panariay Dios. Saya imay pananguley ya imbangat nen Jesus ya ipikasi tayo, sanen inkuanto: “Onsabi komon so panarian mo. Nagawa komon so linawam, unong ed tawen, ontan met ed dalin.”​—Mateo 6:10.

19, 20. (a) Panoy panedeskribe na Biblia nipaakar ed uksoyay Panarian? (b) Antoy gawaen na uley to parad katooan?

¹⁹ Say pangimamatalekan na Tastasi nen Jehova ed pananisia ra et say Panarian na Dios. Satan iramay “tawen a balo” ya insulat nen apostol Pedro: “Balet, unong ed sipan to alagden tayo so saray tawen a balo tan dalin a balo, a sikara so panayaman na katunongan.” (2 Pedro 3:13) Say “dalin a balo” et say balon atooan a sosyedad ya uleyan na balon katawenan, say Panariay Dios. Saya imay areglon imparungtal na Dios ed sakey a pasingawey ed si apostol Juan, ya angisulat: “Akanengneng ak na sakey a tawen a balo tan sakey a dalin a balo: ta say ona a tawen tan say ona a dalin linmabas lara; . . . Tan punasen [na Dios] so amin a lua ed kamataan da; tan andi gapo la naani ipatey; tan anggapo la naani onnangis o dageyem, o ot-ot: Ta saray ona a bengatla sikara so linmabas la.”​—Apocalipsis 21:1, 4.

²⁰ Imanoen a say balon dalin so matunong a sakey. Amin ya agmatunong ya elemento so naekal la ed satan diad ikiwas na Dios, say bakal na Armagedon. Oniay impangikuan na propesiya ed Uliran 2:21, 22: “Say maptek manayam naani dia ed dalin, tan say ayadyari mansiansia naani ed sikato. Balet say marelmeng napegpeg a manlapu ed dalin.” Tan isisipan na Salmo 37:9: “Saray managgawa na mauges napater ira, balet saray manalagar ed Jehova tawiren da so dalin.” Agyo ta labay so manbilay ed ontan a balon mundo?

Manmatalek ed Sipasipan nen Jehova

21. Akin a makapanmatalek tayo ed sipasipan nen Jehova?

²¹ Makapanmatalek tayo ta ed sipasipan nen Jehova? Talinengen pay imbaga to diad panamegley nen propeta ton Isaias: “Nonoten yo so saray inmuna a bengatla nen abayag la, ta siak so Dios, et anggapo la so sananey; Dios ak, et anggapo so mipara ed siak; ya ipaliwawak so panganggaan a manlapu ed gapo, tan nanlapu nen inmuna a panaon ipaliwawak so saray bengatla ya agni agawa; a kuanko, ‘Say simbawak mansiansia naani, tan gawaen ko naani so amin a labay ko.’” Oniay kuan na unor a parti na bersikulo 11: “On, sinalitak, gawaen ko naani ya onlabas met; ninonot ko, sikato naani met so gawaen ko.” (Isaias 46:9-11) On, napanisiaan tayo si Jehova tan saratan a sipan to ya ontanlan kaseguro a singano saray sipan so tinmua lara. Ibabalikas na Biblia iya ed onian dalan: “Say pananisia sikato so agpanduaruwa ed saray bengatla ya iilaloan, say panangipatnag ed saray bengatla ya agni anengneng.”​—Hebreos 11:1.

22. Akin a makapankompiyansa tayo a tooren nen Jehova so sipasipan to?

²² Nipanengneng na saray mapaabeba so ontan a pananisia lapud amta ran sumpalen na Dios iray sipan to. Alimbawa, nabasa tayo ed Salmo 37:29: “Say matunong tawiren to so dalin tan manayam diman lawas.” Napanisiaan tayo kasi iya? On, lapud kuan na Hebreos 6:18: “Agnayarin pantilaan na Dios.” Kasin kien na Dios so dalin, ta pian niiter to itan ed saray mapaabeba? Iyaabawag na Apocalipsis 4:11: “Sika pinalsam so lapag a bengatla, tan lapu ed linawam wala ra tan sikara so apalsa.” Kanian, kuan na Salmo 24:1: “Say dalin tan say lugan to kien ira nen Jehova.” Pinalsa nen Jehova so dalin, kayarian to itan, tan niiter to ed saramay walaan na pananisia ed sikato. Pian napabaleg tayoy kompiyansa ed saya, ipanengneng na ontumbok ya artikulo no panon a totooren nen Jehova so sipasipan to ed totoo to ed apalabas a panaon ontan met ed agew tayo tan no akin a nawalaan tayo na sigpot a kompiyansa a gawaen to itan ed arapen.

Saray Punto Parad Repaso

◻ Antoy agawa ed saray iilaloan na totoo ed intiron awaran?

◻ Akin ya agtayo manilalo ed totoo parad magmaong ya arapen?

◻ Antoy linawa na Dios nipaakar ed arapen?

◻ Akin a walaan tayoy kompiyansan tooren na Dios so sipasipan to?

[Litrato ed pahina 10]

Dugarugay impangikuan na Biblia: “Aliwa a wala ed too . . . a mangitonton ed saray kurang to.”​—Jeremias 10:23

[Credit Line]

Bomba: litrato ed U.S. National Archives; narasan ya ugugaw: WHO/OXFAN; saray takas: UN PHOTO 186763/J. Isaac; di Mussolini tan Hitler: litrato ed U.S. National Archives