Say Apocalipsis—Nepeg Kasin Takotan Odino Panilaloan?
“Say apocalipsis natan so aliwa labat a panangilitrato na biblia noagta peteg a nagawa la itan.”—Javier Pérez de Cuéllar, datin secretary-general na Nasyones Unidas.
SATAN ya impangusar ed salitan “apocalipsis” na sakey a manunaan ed mundo so mangipapatnag ed pakatalos na maslak a totoo ed satan tan naiimanon uusaren itan ed pelikula tan saray titulo na libro, artikulo ed magasin, tan saray balita ed peryodiko. Ililitrato to’d kanonotan iray pasingawey na sakey a desyang a nagawa ed uniberso. Balet anton talaga so kabaliksan na salitan “apocalipsis”? Tan nagkalalon importanti, anto so mensahe a lugan na libroy Biblian atawag ya Apocalipsis, odino Puyan?
Say salitan “apocalipsis” so nanlapud Griegon termino a kabaliksan toy “panangiparungtal,” odino “panangiwalwal.” Antoy niwalwal, odino niparungtal, ed Puyan na Biblia? Kasin mensahe labat itan nipaakar ed panangukom, a panamasakbay ed palanit a panamatey ya anggaporay makaliktar? Onia so inyabawag nen managawaran a si Jean Delumeau, membro na Institut de France, sanen atepetan no antoy panmoria to nipaakar ed Apocalipsis: “Satan so libro na ligliwa tan ilalo. Ipapalabas na totoo iray lugan to diad pangisesentro ed makadesyang iran eksena na satan.”
Akadkaunan Iglesia tan say Apocalipsis
Panoy impanmoria na inmunan “Kristianos” ed Apocalipsis tan say ilalon idadatak na satan nipaakar ed Sanlibon Taon ya Uley (Milenyo) nen Kristo ed intiron dalin? Inkuan na saman met lanlamang a managawaran: “Diad intiraminti, saray Kristiano nen inmunan pigaran siglo so pinmatnag ed siak a mananisia ed milenyo. . . . Arum ed saray Kristiano nen inmuunan siglo ya anisia ed Milenyo et sikara di bantog a Papias, obispo na Hierapolis ed Asia Minor, . . . si Saint Justin, nianak ed Palestina, ya anagmak na inkamartir ed Roma nen ngalngali 165, si Saint Irenæus, obispo na Lyons, ya inatey nen 202, si Tertullian, ya inatey nen 222, tan . . . say matalonggaring a managsulat a si Lactantius.”
Nipaakar ed si Papias, a kabkabat ya anagmak na inkamartir ed Pergamum nen 161 odino 165 K.P., onia so ibabaga na The Catholic Encyclopedia: “Si Obispo Papias na Hierapolis, a disipulo nen San Juan, so pinmatnag bilang manangiyalibansa na sisiaen nipaakar ed milenyo. Ibabaga ton inawat toy doktrina to ed saray kapanaonan na saray Apostol, tan insalaysay nen Irenæus ya arum a ‘Presbyteri’, ya akanengneng tan akadngel ed si disipulon Juan, so akaaral ed sikato nipaakar ed pananisia ed milenyo bilang kabiangan na doktrinay Katawan. Unong ed si Eusebius . . . ipipilit nen Papias diad libro to a say kioli na inaatey so tumbokan na sanlibon taon na nanengneng, maglorian mangaraldalin a panarian nen Kristo.”
Antoy ibabaga na saya ed sikatayo nipaakar ed epekto na libron Apocalipsis, odino Puyan, ed inmuunan mananisia? Kasin amawala itan na takot odino ilalo? Makapainteres, tinawag na saray managawaran iray asasakbay a Kristiano bilang chiliasts, a nanlapud Griego iran salita a khiʹli·a eʹte (sanlibon taon). On, dakel ed sikara so kabkabat lapud pagmamaliw a mananisia ed Sanlibon Taon ya Uley nen Kristo, a mangitarok na paraison kipapasen ed dalin. Say alenleneg ya espisipikon inkasalambitan na milenyon ilalo ed Biblia et diad Apocalipsis, odino Puyan. (Apo 20:1-7) Kanian, imbes a manaktakot ed saray mananisia, say Apocalipsis so mangiiter ed sikara na alay abig ya ilalo. Diad libro ton The Early Church and the World, onia so insulat nen Cecil Cadoux, a propesor ed Oxford na awaran na iglesia: “Saray panmoria na saray chiliast, anggaman diad kaunoran et ag-inawat, so inkalapagan a sinisia ed Iglesia ed loob na abayag a panaon, ya ibabangat na arum ed saray rerespetoen a tuloy iran autor.”
No Akin ya Ag-inawat so Walan Ilalo ed Apocalipsis
Lapud ag-itan nasuppiat a katuaan na awaran a dakel, no aliwan maslak, ed inmuunan Kristiano so nanilalo ed Milenyon Uley nen Kristo ed intiron paraison dalin, panon a ‘diad kaunoran et ag-inawat’ iray “panmoria na saray chiliast”? Arum a nikatunongan a kritisismo et agawa lapud, unong ya impabitar nen iskolar a si Robert Mounce, “makapaermen, inabuloyan na dakel a chiliast ya onlesa ed saray imahinasyon da so nipaakar ed inkaalablabas tan impatalos da a say sanlibon-taon a peryodo et wadman ya amin so nengneng na materyalistiko tan pirmin inkaalablabas.” Balet sarayan alablabas a tuloy a panmoria so akorihe la komon anggano agla nipulisay so tuan ilalo nipaakar ed Milenyo.
Talagan makapasurprisa iray paraan ya inusar na saray kabusol na satan pian paeren so sisiaen nipaakar ed milenyo. Ibabaga na Dictionnaire de Théologie Catholique nipaakar ed Romanon klero a si Caius (sampot na komaduan siglo tan kagapo na komatlo) a “pian taloen so sisiaen a nipaakar ed milenyo, mabitabitar ton imburi so autentisidad na Apocalipsis [Puyan] tan say Ebanghelyo nen San Juan.” Intuloy nin inkuan na sayan Dictionnaire a si Dionysius, komatlon-siglon obispo na Alexandria, so angisulat na salaysay sumpad sisiaen nipaakar ed milenyo a, “pian naamper iraman so manusuporta ed sayan opinyon diad pangibabase ra’d sisiaen da ed Apocalipsis nen San Juan, et agmasuyat ya angiburi ed autentisidad to.” Satan a maruksan isusumpa ed ilalo nipaakar ed saray bendision ed dalin no milenyo so mangipaparungtal na masilib ya impluensia ya angapekta ed limog na saray teologo ed saman a panaon.
Diad libro ton The Pursuit of the Millennium, onia so insulat nen propesor Norman Cohn: “Naimano ed komatlon siglo so inmunan impanali ya ipulisay so sisiaen nipaakar ed milenyo, sanen si Origen, anganko say sankaimpluensiaan ed amin a teologo na kadaanan ya Iglesia, et ginmapon angiparungtal ed Panarian bilang sakey ya ebento a nagawa aliwan diad liwang odino panaon noagta dia labat ed saray kamarerwa na saray mananisia. Lapud panmamatalek ed Griegon pilosopiya imbes a diad Biblia, inlaok nen Origen so makapakelkelaw ya ilalon mangaraldalin iran bendision ed silong na Mesianikon Panarian ed sakey ya agnarandan ya “ebento . . . ed saray kamarerwa na saray mananisia.” Onia so insulat na Katolikon autor a si Léon Gry: “Say matalonan impluensia na Griegon pilosopiya . . . so kalkalnan angikusbo ed saray ideya na Chiliast.”
“Abalang na Iglesia so Mensahe To Nipaakar ed Ilalo”
Andi-duaruwan si Augustine so Padre na Iglesia a nambanikelan ton inlaok so Griegon pilosopiya ed samay diad panaon to et mikangkaingas labat ed Inkakristiano. Unona et sikatoy maseseg a manangiyalibansa na sisiaen nipaakar ed milenyo, kabekta et impulisay toy dinanman ya ideya nipaakar ed arapen a Milenyon Uley nen Kristo ed dalin. Pinikewet toy espiritual a kabaliksan na Apocalipsis kapitulo 20.
Onia so ibabaga na The Catholic Encyclopedia: “Diad kaunoran et impasen nen Augustine ya anggapo so milenyo. . . . Ibabaga to ed sikatayo, a say unonan kioli, a nasisingbat ed sayan kapitulo, so ontutukoy ed espiritual a kianak lamet diad pampabautismo; say intiron magnayon a bilay et say sabaton na sanlibon taon kayari anem libon taon na awaran.” Ibabaga na The New Encyclopædia Britannica: “Say espiritual panangikabaliksan nen Augustine ed sisiaen nipaakar ed milenyo so nagmaliw ya opisyal a doktrina na relihyon . . . Saray Protestant Reformer na Lutheran, Calvinista, tan Anglikano iran tradisyon . . . so nansiansian malet a nisiglaot ed saray panmoria nen Augustine.” Kanian, saray membro na relihyon na Kakristianoan so asibletan ed ilalon nipaakar ed milenyo.
Sakey ni, unong ed Swiss a teologon si Frédéric de Rougemont, “diad impangipulisay to ed inmunan pananisia to ed sanlibon-taon ya uley, [si Augustine] so nansengegan na balbaleg a deral ed Iglesia. Lapud baleg ya impluensia na ngaran to, inabobonan to so lingo ya aniblet [ed Iglesia] nipaakar ed mangaraldalin a kalat.” Inabobonan na teologon Aleman a si Adolf Harnack a say agpangawat ed sisiaen nipaakar ed Milenyo so akasibletan na kabanyakan a totoo ed “relihyon ya atalosan da,” ya asalatan so “daan a pananisia tan daan iran ilalo” na “pananisian agda natalosan.” Saray abakantian a simbaan natan ed dakel a daldalin so mabitar a paneknek a nakaukolan na totoo so pananisia tan ilalo a natalosan da.
Diad libro ton Highlights of the Book of Revelation, onia so insulat nen iskolar na Biblia a si George Beasley-Murray: “Nankakasakey iray Katoliko tan Protestanti ed ag-impangawat ed satan makasengeg ed pirmin impluensia nen Augustine ed sakey a dapag tan ed sakey met a dapag et say impangawat na saray sekta ed sisiaen nipaakar ed milenyo. Sano natepetan no antoy nisandi ran ilalo parad too ed sayan mundo, say kaslakan ya ebat et: Anggapon balot. Say mundo so naderal diad isabi nen Kristo pian palugaran so magnayon a tawen tan impierno a ditan et nalingwanan la so awaran. . . . Abalang na iglesia so mensahe to nipaakar ed ilalo.”
Siansia ni so Alay Abig ya Ilalo ed Apocalipsis!
Diad biang da, kombinsido iray Tastasi nen Jehova a nasumpal iray alay abig a sipan nipaakar ed Milenyo. Nainterbio ed sakey a Pranses a programa ed telebisyon nipaakar ed teman “Taon 2000: Takot ed Apocalipsis,” onia so inkuan na Pranses a managawaran a si Jean Delumeau: “Eksakton tutumboken na Tastasi nen Jehova so ideya a panisia ed milenyo, lapud ibabaga ran agla mabayag . . . onloob itayo ed 1,000 taon na panliket—on, kayari na saray desyang.”
Eksakton onia so anengneng nen Juan ed sakey a pasingawey tan adeskribe ed libro ton Apocalipsis, odino Puyan. Insulat to: “Akanengneng ak na sakey a tawen a balo tan sakey a dalin a balo . . . Tan nadngel ko so sakey a baleg a bosis ed tawen, a kuanto, Nia, so tabernakulo na Dios wala ed saray totoo, tan sikato so manayam naani ed sikara, tan sikara naani baley to, tan say Dios met lanlamang so wala naani ed sikara tan Dios da: Tan punasen to so amin a lua ed kamataan da; tan anggapo la naani ipatey; tan anggapo la naani onnangis o dageyem, o ot-ot: ta saray una a bengatla sikara so linmabas la.”—Apocalipsis 21:1, 3, 4.
Mibibiang iray Tastasi nen Jehova ed sankamundoan ya edukasyonal a kimey nipaakar ed Biblia pian natulongan so dakel nin totoo no nayadyari a mangabrasa ed sayan ilalo. Sikaray maliket ya ontulong ed sika a manaral na nagkalalo ni nipaakar ed satan.
[Litrato ed pahina 6]
Inkuan nen Papias a naawat toy doktrinan nipaakar ed Milenyo a direktan nanlapud saray kapanaonan na saray apostol
[Litrato ed pahina 7]
Panisiaan nen Tertullian so Milenyon Uley nen Kristo
[Credit Line]
© Cliché Bibliothèque Nationale de France, Paris
[Litrato ed pahina 7]
“Diad impangipulisay to ed inmunan pananisia to ed sanlibon-taon ya uley, [si Augustine] so nansengegan na balbaleg a deral ed Iglesia”
[Litrato ed pahina 8]
Say Paraison dalin a nisipan ed Apocalipsis so bengatlan magunaet ya ilaloan