Pibabakal ed Panagkurakot Panamegley na Kampilan na Espiritu

“Isulong so balon personalidad ya apalsa unong ed linawa na dios diad tuan inkatunong tan katooran.”​—Efeso 4:24, NW.

DIAD kapanpantokan na Empiryoy Roma, satan so sankatalonggaringan ya administrasyon na too a niwala ed mundo ed kapiganman. Saray ley na Roma so epektibon tuloy a satan so siansian basiyan na legal code na dakel a bansa. Balet, anggaman ed saray agawaan na Roma et ag-ayarian na saray armada to a taloen so sakey a masilib a kalaban: say panagkurakot. Kaunoran, say panagkurakot so amapeles ed inkagba na Roma.

Si apostol Pablo so sakey a nanirap ed silong na kurakot ya opisyales na Roma. Si Felix, say Romanon gobernador ya angimbistiga ed sikato, so mapatnag ya akatebek ed inkainosenti nen Pablo. Balet si Felix, sakey ed saray gobernador a sankakurakotan ed panaon to, so angibayanbayan ed kausay nen Pablo, ya iilaloan ton sikatoy ikdan nen Pablo na kuarta pian nibulos.​—Gawa 24:22-26.

Imbes a pasuksokan to si Felix, diretsaan a nansalita si Pablo ed sikato nipaakar ed ‘inkatunong tan dangka.’ Ag-inuman nen Felix iray paraan to, tan nansiansia’d prisoan si Pablo imbes a salien toy onkasipa ed legal a proseso tekep na pasuksok. Impulong toy mensahe na katuaan tan inkamatua, tan nambilay unong ed satan. “Wala so maabig a konsiensia mi,” insulat to ed saray Judion Kristiano, “a pampirawatan mi so manbilay a sigagalang [“simamatua,” NW] dia ed saray amin a bengatla.”​—Hebreos 13:18.

Satan a talindeg so midumaan a maong ed saray moralidad ed saman a panaon. Say agi nen Felix a si Pallas et sakey ed saray sankayamanan a totoo nensaman, tan say kayamanan to​—ya akalkulan $45 milyon​—so atipon lawarin amin diad panamegley na pasuksok tan panagkikil. Balet, say kayamanan to so melmelag no ikompara ed binilyon a dolyar ya inyamot na pigaran kurakot iran manuley ed koma-20 siglo diad sekreto iran bank account. Mapatnag, saraman labat so ignoranti so manisian saray gobierno natan so ontatalona’d pamabakal ed panagkurakot.

Lapud say panagkurakot et abayag lan aagamilen, nepeg kasin ipasen tayo a kabiangan labat itan na inkatoo? Odino wala ni so nagawaan pian napaer so panagkurakot?

No Panon a Napaer so Panagkurakot?

Say mabitar ya unonan kundang pian napaer so panagkurakot et say pamidbir a talagan makaderal tan mauges itan, lapud gunggunaan na satan so anggapoy prinsipyo bangta kaapektoan na arum. Arum ya inyaligwas so andi-duaruwan agawa ed satan a paraan. Onia so inkuan nen James Foley, katangbayan a sekretaryo na estado na E.U.: “Natebek tayon amin a baleg so epekto na pasuksok. Deralen na saray pasuksok so maong a gobierno, apektoan toy inka-epektibo tan iyaaligwas na ekonomya, deralen toy negosyo, tan managmak iray mibabaley ed sankamundoan.” Dakel so onabobon ed sikato. Nen Disyembre 17, 1997, 34 ya angkakabaleg a bansa so nampirma ed “inkalapagan a paknaan nipaakar ed manuna iran prinsipyo nipaakar ed panagpasuksok” a pian “nawalaan na baleg ya epekto ed sankagloboan a pamabakal ed panagkurakot.” Say inkalapagan a paknaan nipaakar ed manuna iran prinsipyo et “pagmamaliwen ton sakey a krimen so mangiyopresi, mangisipan odino mangiter na pasuksok ed sakey a sankailin opisyal ed publiko ta pian nagamoran odino napansiansia iray paknaan nipaakar ed internasyonal a negosyo.”

Balet, saray pasuksok pian makala na saray kontrata ed negosyo ed arum a bansa et melag labat a kabiangan na panagkurakot. Pian naekal so lapag a panagkurakot et kakaukolanen so komadua, mas mairap a kundang: pananguman ed puso odino, pananguman ed dakel a kapusoan. Nepeg a naaralan na totoo ed inerman a pasen a gulaen so panagpasuksok tan panagkurakot. Diad satan labat a paraan a naandi so panagsaol. Pian nagawaan itan, inkuan na Newsweek a magasin ya isipen na arum a saray gobierno so nepeg a “mangipaseseg na inkalapagan a pakatalos ed moralidad na sibil.” Say Transparency International, sakey a grupon kontra ed panagkurakot a mangiimpluensia ed saray managgaway ley, so angirekomenda met a saray mananuporta ed satan “so mangipaskar na ‘bukel na integridad’” ed saray pantratrabahoan.

Say pibabakal sumpad panagkurakot et sakey a moral ya agnadaeg ed panamegley na panaggaway ley labat odino “kampilan” na legal iran multa. (Roma 13:4, 5) Saray bukel na moralidad tan integridad so kaukolan a nitanem ed kapusoan na totoo. Saya so sankaabigan a nagawaan diad pangusar ed deneskribe nen apostol Pablo bilang “say kampilan na espiritu,” say Salita na Dios, say Biblia.​—Efeso 6:17.

Kokondenaen na Biblia so Panagkurakot

Akin ya agkinonsenti nen Pablo so panagkurakot? Lapud labay ton gawaen so linawa na Dios, “ya anggapo so iduduma to a too, nisay mangawat na tumang [“pasuksok,” NW].” (Deuteronomio 10:17) Sakey ni, andi-duaruwan anonotan nen Pablo so espisipikon instruksion a naromog ed Ganggan nen Moises: “Agmo pipikeweten naani katunongan: agmo pandurumaen so inkatoo: agmo nepeg so mangawat na suksok; ta say suksok bulagen to so mata na saray marurunong, et pikeweten to so salita na saray matunong.” (Deuteronomio 16:19) Atalosan met nen Arin David a kagula nen Jehova so panagkurakot, tan kinerew ton sikatoy ag-ibilang na Dios ed saray managkasalanan, a “say lima ra a kawanan napno na saray pasuksok.”​—Salmo 26:10.

Saramay masimoon a mandadayew ed Dios so walaan na kaaruman iran rason pian ipulisay da so panagkurakot. “Diad panamegley na inkahustisya say ari et papabiskegen to so bansa,” so insulat nen Solomon, “balet say maagum ed saray pasuksok et igeba to itan.” (Uliran 29:4, New International Version) Say inkahustisya​—nagkalalo la no agamilen itan na sankatageyan ya opisyal anggad sankaabebaan ya opisyal​—so mangitarok na inkabiskeg, bangta say panagkurakot et pairapen toy sakey a bansa. Makapainteres, onia so impabitar na Newsweek: “Diad sakey a sistema a no iner et kaliktan na balang sakey so makapinabang ed panagkurakot tan amta to no panon a naala itan, saray ekonomya so basta labat nakusbo.”

Anggano ag-intiramintin nakusbo so ekonomya, nadismaya iray manangaro na inkahustisya no agnaamper so ikakasmak na panagkurakot. (Salmo 73:3, 13) Say Manamalsa tayo, say angiter ed sikatayo na kasiporan a pilalek parad inkahustisya et apektado met. Diad apalabas, sinmalet si Jehova pian sigpot a panganggaen so parungtalan a panagkurakot. Alimbawa, diretsaan ya imbaga to ed saray manaayam ed Jerusalem no akin a paulyanan tora ed saray kabusol da.

Diad panamegley na propeta ton si Miqueas, inkuan na Dios: “Dengel yo so saya, kerewen ko ed sikayo, sikayo uloen ira na abung nen Jacob, tan mananguley ira ed abung na Israel, a kagula yo so inkatunong, tan deralen yo so amin a kanepegan. Saray uloen to mangukom ira lapu ed tumang, tan saray saserdote to mangibangat ira lapu ed upa, tan saray propeta ra lapu ed pilak . . . Kanian say Sion naani lapu ed kakanaan yo nabaka naani a singa sakey ya uma, tan say Jerusalem magmaliw naani a luslusbo.” Say panagkurakot so aneral ed sosyedad ed Israel, a singa ed impaneral na satan ed Roma kalabas na pigaran siglo. Unong ed pasakbay na Dios, ngalngalin sakey a siglo ed saginonor kayarin insulat nen Miqueas iratan a salita, aderal so Jerusalem tan kinaindanan.​—Miqueas 3:9, 11, 12.

Balet, anggapoy too odino nasyon a kaukolan a mangagamil na panagkurakot. Papasesegen na Dios iray marelmeng ya ikaindan day paraan na panagbilay da tan umanen da so panag-isip da. (Isaias 55:7) Kaliktan to a balang sakey ed sikatayo et salatan toy agum na andi-siblet tan say panagkurakot et salatan na inkatunong. “Say mangapos ed duka mudmoraen to so Manamalsa to; balet say maptek walaan na panangasi ed naukolan sikato so idayew To,” so ipapanonot nen Jehova ed sikatayo.​—Uliran 14:31.

Matalonan Pamakal ed Panagkurakot Tekep na Katuaan na Biblia

Antoy mamakiwas ed sakey a too a manggawa na ontan a pananguman? Parehon puersa so amakiwas ed si Pablo ya ikaindan so kabibilay na Fariseo pian magmaliw a maseseg a patumbok nen Jesu-Kristo. “Say salita na Dios sikatoy mabilay tan mabiskeg,” so insulat to. (Hebreos 4:12) Natan, siansian iyaalibansa na Makasulatan a katuaan so inkamatua, anggan diad limog na saramay alanor a maong ed panagkurakot. Konsideraen so sakey ya alimbawa.

Ag-abayag kayari ton asumpal so serbisyo to ed militar, si Alexander, a nanlapud Mamabukig a Europa, so aki-membro ed sakey a pangkat ya angagamil na panagraket, panagkikil, tan panagpasuksok.a “Say misyon ko et say pankikil na kuarta parad kaproteksionan na saray mayayaman a negosyanti,” so insalaysay to. “Bektan agamoran ko lay kompiyansa na sakey a negosyanti, sikatoy taktakoten na arum a membro na grupo mi tekep na karawalan. Insan ko’d satan iyopresin siak so makauley​—parad baleg a kantidad. Akisalamat ed siak ‘iray kliyentik’ ed panutulong ko’d pangareglo ed saray problema ra, anta siak a mismo so sengegan na saratan. Ompatnag a nikaduma itan, balet onia so aspekto na trabaho a nilabay ko.

“Nanggayagaan ko met so kuarta tan say liket ya agamoran ko lapud onian istilo na bilay. Mabmablin kotsi so inusar ko, nanayam ak ed marakdakep ya apartment, tan walay kuartak pian nasaliw so antokaman a labay ko. Tinakotan ak na totoo, a sengeg na impangipasen kon makapanyari ak. Aliknak met ya anggapoy makatalo ed siak tan anggapo ak ed silong na ley. Dinanman iran problema nipaakar ed polis et nasolbar balanglan diad sakey ya eksperton abogado, a walaan na saray paraan a makalusot ed sistema na hustisya, odino diad panamegley na pasuksok ed matukoy a too.

“Balet, mataltalag a niwala so inkamatoor ed limog na saramay mandedependi ed panagkurakot. Siak so binusol na sakey a kaiba mi ed pangkat, tan siak so agpinaboran. Bigbigla, naandi ed siak so sileng-sileng a kotsik, kuartak, tan say magasgastos ya inarok. Pirmi ni ingen ya apairap ak. Lapud sayan asagmakan ko et seryoson inisip koy nipaakar ed gagala na bilay.

“Pigaran bulan ed asasakbay, si inak so nagmaliw a sakey ed saray Tastasi nen Jehova, tan ginapoan kon binasa iray literatura ra. Say teksto diad Uliran 4:14, 15 so talagan amakiwas ed siak a manisip: ‘Agka onloob ed basbas na marelmeng, tan agka manakar dia ed dalan na mauges a totoo. Sikato so paliisan mo, agka onlabas ed abay to; onsipa ka a manlapu ed sikato, tan onlabas ka.’ Saray teksto a singa saraya so akakombinsian kon saramay malabay a manbilay a kriminal et andian na peteg ya arapen. Nampikasi ak ed si Jehova tan kinerew ko ed sikaton igiya toak ed dugan dalan. Nanaral ak na Biblia kaiba iray Tastasi nen Jehova, tan diad kaunoran et indedikak so bilay ko ed Dios. Nanlapula’d saman et manbibilay ak a matua.

“Siempre, say pambilay a mitunosan ed matua iran estandarte et mankabaliksay pakawalaan na daiset a kuarta. Balet natan et liknaen kon walaan ak la na arapen, a say bilay ko so walaan la na kabaliksan. Amoriak a say datin istilo na bilay ko pati lay amin a mabli iran agamil et aliling toy sakey ya abung-abung a nipis a manaalagar a natuang ed antokaman a bekta. Dati, say konsiensiak et aliwan sensitibo. Natan, diad tulong na impanaral koy Biblia, satan so manigsok ed siak sano natukso ak a magmaliw ya agmatua​—anggan diad angkelag a pamaakaran. Panggugunaetan koy manbilay a mitunosan ed Salmo 37:3 a kuanto: “Manmatalek ka ed Jehova tan manggawa ka na maong; manayam ka dia ed dalin, tan tuatua a natagano ka.”

“Sikato a Manggula ed Pasuksok et Manbilay”

Unong a nalmoan nen Alexander, say katuaan na Biblia so mamakiwas ed sakey a too pian talonaan so panagkurakot. Sikatoy nanggawa na pananguman a mitunosan ed ibabaga nen apostol Pablo ed sulat to ed saray taga-Efeso: “Ipulisay yo komon so nipaakar ed abangonan a panagbilay yo, say toon daan, a sikato so manderal unong ed saray panamalingo na kagletan na laman; . . . napasimbalo kayo komon ed espiritu na kalakal yo, tan ikawes yo so too a balo, a sikato so pinalsay Dios ed loob na kaptekan tan matuan kasantosan. Kanian ipaliis yo so katilaan, salitaen yo so tua, balang sakey ed kapara ton too: ta sikatayon arum kabiangan da itayo na saray arum. Saman so nantatakew nensaman agkomon la mantakew: noag mansagpot, a gawaen na saray lima-lima to so bengatla a makapaabig, pian wala so niiter to ed satay walay pankaukolan to.” (Efeso 4:22-25, 28) Say mismon arapen na katooan so mandedependi ed ontan iran panamasimbalo.

No agnaimano, say agum tan panagkurakot et maneral ed dalin, a singa impaneral na saratan ed Empiryo na Roma. Balet, makapaliket ta say Manamalsa na katooan et agmannononot a paulyanan la iratan a pamaakaran. Sikatoy determinadon ‘mamagbag ed saray mamagbag ed dalin.’ (Apocalipsis 11:18) Tan insipan nen Jehova ed saramay manpipirawat ed mundo a bulos manlapud panagkurakot ya agla mabayag et niwala so “tawen a balo tan dalin a balo, a sikara so panayaman na katunongan.”​—2 Pedro 3:13.

Tua, aliwan mainomay so manbilay unong ed saray estandarte na inkamatua natan. Anggaman kuan, papaseguroan itayo nen Jehova a diad pambayag, “say maagum a too so mangitarok na problema ed pamilya to, balet sikato a manggula ed pasuksok et manbilay.”b (Uliran 15:27, NIV) Diad pangipulisay ed panagkurakot natan, nipanengneng tayoy inkasimoon tayo sano manpikasi itayo ed Dios: “Onsabi komon so panarian mo. Nagawa komon so linawam, unong ed tawen, ontan met ed dalin.”​—Mateo 6:10.

Bangta aalagaren tayo so Panarian ya onkiwas, balang sakey ed sikatayo so ‘mangitanem na bukel na inkatunong’ diad agpangonsenti odino agpangagamil na panagkurakot. (Oseas 10:12) No ontan so gawaen tayo, say kabibilay tayo met so mamaneknek ed pakayari na apuyanan a Salitay Dios. Say kampilan na espiritu et taloen toy panagkurakot.

[Saray paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 7]

Diad tulong na Biblia, nabayuboan tayo so “balon personalidad” tan nipulisay tayo so panagkurakot