Say Panliknan Maligen Natan—Pagmaliw a Maligen ed Ando lan Ando
AKIN a mabetbet a mairap a naromog so kaligenan tan, no aromogan et temporaryo labat? Nayari kasin ibase so liknaan tayo ed kaligenan diad imahinasyon—dia ed iilaloan tayon nadampot imbes a dia ed sarag a nadampot? Say ontan a pankugkugip so nayarin tukoyen bilang pambibilay ed aliwan peteg a mundo.
Say imahinasyon so mangiyaabuloy ed isip a lingwanan so kapetegan ed bilay pati saray ag-inkaligen na satan tan mannonot ed marakep tan maligen a kipapasen, ya ibabaliwala so antokaman a bengatlan makaderal ed kugkugipen. Balet, mabetbet a saray problema ed peteg a mundo so biglan onsalet ed sayan aliwan peteg a mundo tan bengat-bengat a maneral ed liknaan na inkatoo, a liingen to so mankukugip pian naimasmasan ed kapetegan.
Imanoen tayo so sakey ya aspekto a panaanapan na totoo na kaligenan—heograpikon lugar. Alimbawa, say baleg a syudad so nayarin ompatnag a makapailalo tan mamapawala na liket, baleg iran sueldo, tan alay dakep iran ayaman. On, singa itan mangiyoopresi na abayag lan pipirawaten a kaligenan. Balet kasin realistiko iyan kukugkugipen?
Lugar—Baleg a Syudad Odino Baleg a Kugkugip?
Diad onaaligwas iran bansa et niyaalibansa so pakasagyatan ed baleg a syudad panamegley na patalastas a nayarin managyat na pirmi iran imahinasyon. Saray organisasyon a wala’d benegan na satan a patalastas et agtalagan interesado ed kaligenan mo noag, imbes, diad pakalako ra. Sikaray manasakbong ed saray problema na peteg a mundo panamegley na saray eksena nipaakar ed itatalona a mangililitrato ed kaligenan. Kanian, say kaligenan so nisisiglaot ed ipapatalastas a produkto ra tan ed baleg a syudad.
Konsideraen so onggendan ya alimbawa. Saray opisyal ed sakey a syudad diad Sagur Aprika so angipasen na saray billboard a mabitar a mangiyiilustra a diad tua et anggapoy pidumaan na panagsigarilyo ed panagpool ed nanirapan-ya-inanap a kuarta. Kabiangan itan na say kampanya pian pasakbayan iray ombaley sumpad panagsigarilyo. Kinontra itan na saray pabrika tan managlako na sigarilyo diad impangipasen na denisinyon maong iran billboard a mangipaparungtal ed saray managsigarilyo diad makapasagyat iran eksenan nipaakar ed liket tan itatalona. Niarum ni, pinansulong na sakey a kompanya na sigarilyo iray empleyado to na maarte iran unipormi tan saray uson gura pian mangitunog na saray sigarilyo ed saray kalangweran diad karsada, a papasesegen day balang sakey a “salien itan.” Dakel ed sarayan kalangweran a nanlalapud saray baryo tan, kulang ni na kakabatan pian ipulisay irayan propaganda, so naingganyo ed sayan opresi. Nagmaliw iran adik a managsigarilyo. Saray kalangweran a taga-baryo so linma ed baleg a syudad pian mananap na kaligenan ta pian suportaan so pamilya ra tan pian onaligwas ed pinansyal. Imbes, sikaray nampopool na dakel a kuarta a nausar da komon parad mas maabig iran gagala.
Saray patalastas a mangililitrato ed maaligwas a bilay diad baleg a syudad so aglawas manlalapu ed saray negosyante. Nayarin manlapu met iratan ed bibil na totoon inmalis ed baleg a syudad tan nababaingan lan ompawil ed binalegan dan baryo. Lapud agda labay so ompatnag a sinmaew, ilalastog da so nipaakar ed kuan iran kayamanan tan agawaan ya aromogan da ed syudad. Balet, ipaparungtal na say maapit a panangusisa ed ibabaga ran kipapasen da a say peles a panagbilay da et pareho lanlamang ed datin kabibilay da diad baryo; sikaray maniirap ed pinansyal a singa maslak ed arum a manaayam ed syudad.
Diad angkakabaleg a syudad et saray balon sabin manaanap na kaligenan so nagkalautlan nabibiktima na saray andian na prinsipyo. Akin? Diad inkalapagan et ag-ira awalaan na panaon pian bayuboan so maapit iran pikakaaro tan arawi ira’d saray kapamilyaan da. Kanian andian ira na manimbawa a makatulong ed sikara pian napaliisan iray kalot na materyalistikon panagbilay diad syudad.
Si Josué so ag-akalotan ed panagsigarilyo. Niarum ni, amoria ton agto nagawaan a matalona iray kakaukolanen na bilay ed syudad. Diad biang to, diad sankaabigan a kipapasen, say mogmon bengatla a talagan niyopresi ed sikato na syudad et baleg tan agnakapet a pirpirawat. Binidbir ton sikatoy andian na puron kaligenan diad syudad; sikato so aliwan para diman. Anaeg ed sikato so liknaan ya ag-inkamakana, inkiyabeba, tan insaew, balet diad kaunoran et inakmon toy inkamapaatagey to tan pinmawil diad baryo.
Sikatoy tinmakot ompan sikato so naludlurey. Imbes, sikatoy maaron inabrasa na pamilya tan peteg a kakaaro to. Lapud panangaro na pamilya to, kabkabat ton kaliberliber diad baryo, tan panamabli na kakaaro to diad loob na Kristianon kongregasyon, ag-abayag et alikna ton sikatoy mas lalon maligen nen say diad baleg a syudad, a ditan et saray kugip na dakel so mansusumpal ed bangungot. Agto inilaloan a diad panseseet ton mankimey a kaibay ama to diad alog so peteg ya amawala ed sikato tan ed pamilya to na mas baleg a naaalmoan nen say natutubo to diad syudad.
Kuarta—Anto so Talagan Problema?
Kasin say kuarta so mangiter ed sika na maligen a liknaan? Onia so insalaysay nen Liz, a taga-Canada: “Bilang sakey a kalangweran, manisia ak a say kuarta so mangitarok na kawayangan manlapud pakaaburidoan.” Sikatoy inmibeg ed sakey a lakin maasenso’d pinansyal. Ag-abayag et nankasal ira. Kasin maligen lay liknaan to? Intuloy nen Liz: “Sanen akiasawa ak, awalaan kami na marakep ya abung tan duaran kotsi, tan say kipapasen mi ed pinansyal so angiyabuloy ed sikami na kawayangan pian panggayagaan so amin lawarin bengatla a nipaakar ed materyal, pambiahe, tan panagligliwa. Makapakelaw ta manaaburido ak nin siansia nipaakar ed kuarta.” Impaliwawa to no akin: “Dakel so kakawananen mi. Mapatnag a no dakel mo, lalon agmaligen so liknaan mo. Say kuarta so ag-angitarok na kawayangan manlapud pakaaburidoan odino kapagaan.”
No liknaen mon andian ka na magenap a kuarta pian magmaliw a maligen, tepetan moy inkasika, ‘Anto so talagan problema? Talaga kasin say kakulangan na kuarta, odino kasin say agmakabat a panagbadyet ed kuarta?’ Diad panmomolimoli nen Liz ed apalabas to, oniay inkuanto: “Amoriak la natan a say lapuan na saray problema na pamilyak sanen ugaw ak ni et say makapuy a panagbadyet ed kuarta. Nansasaliw kami a puro otang, kanian walaan kami lawas na otang ya akabitin ed ulo mi. Saya so angitarok na kapagaan.”
Balet, natan, si Liz tan say asawa to so mas lalo lan maligen, anggaman daiset so kuarta ra. Sanen naaralan da so katuaan na Salitay Dios, agda la dinengel iray panag-ingganyo nipaakar ed kuarta tan dinengel da so kakabatan na Dios, a katekep irayan salita: “Balet anggan siopa ya ondengel ed siak manayam ed katalkan, tan sikato naani mareen ya andi takot ed mauges.” (Uliran 1:33) Kinaliktan dan say bilay da so nawalaan na nagkalalon kabaliksan nen say nayarin niiter na baleg a pundo ed banko. Natan, bilang misionaryo ed arawin dalin, si Liz tan say asawa to so mangibabangat ed parehon mayaman tan mairap-bilay a totoo a magano lan itarok nen Jehova a Dios so puron kaligenan ed sankadalinan. Sayan kimey so mangitatarya na pirmin inkapnek tan inkaligen a manlalapu ed atagtagey a gagala tan superyor iran estandarte, ya aliwan diad pinansyal a gunggona.
Tandaan iyan manunan katuaan: Say pagmaliw a mayaman ed imaton na Dios et nagkalalon mabli nen say pakawalaan na materyal a kaykayamanan. Say nidadanet ed interon Sagradon Kasulatan et aliwan say pangayarian na materyal a kaykayamanan, noagta say pakawalaan na maong a talindeg ed imaton nen Jehova, bengatlan napansiansia tayo diad pantultuloy a panggawa ed linawa na Dios tekep na pananisia. Papasesegen itayo nen Kristo Jesus a magmaliw a “mayaman dia ed Dios” tan mantipon na ‘kayamanan dia ed saray tawen.’—Lucas 12:21, 33.
Posisyon—Iner so Arapen Mo?
No nasagyat kan manlikna a say igamor na atagtagey a posisyon ed sosyedad so mamaarap ed kaligenan, tepetan moy inkasika: ‘Siopa so wala ed posisyon a talagan makakarateng ed tuan kaligenan? Kaunongan kaatagey ni so nepeg kon sabien pian nadampot itan?’ Say matalonan karera so nayarin mangiter ed sika na lingon liknaan nipaakar ed kaligenan, a mangitotonton ed pakadismaya odino, mas mauges, makadesyang a kapelag.
Ipapanengneng na saray aktual ya eksperiensya a say maabig a ngaran ed imaton na Dios so mamapawala na kaligenan a nagkalalon tuloy nen say maabig a ngaran diad imaton na too. Si Jehova lambengat so makapangiregalo ed too na bilay a maando. Lalanoren na satan so kisulat na ngaran tayo, aliwan diad direktoryo na totoo ed sosyedad, noagta diad libro na bilay a kien na Dios.—Exodo 32:32; Apocalipsis 3:5.
Sano ipaliis moy mapirawat a kanonotan, panon so pamablim ed peles a kipapasen mo, tan anto ta so matuan nailaloan mo ed arapen? Anggapoy siopaman a walaan na amin a bengatla. Unong ya inkuan na sakey a makabat a Kristiano, “Kaukolan kon aralen a say bilay so agbalot saya TAN satan noagta saya ODINO satan.” Ontunda pan magano tan basaen so kahon ya “Insalaysay ed Benin.”
Natan et ebatan irayan tepet: Anto so importantin destinasyon, odino kalat, ed bilay ko? Anto so sankaasinggeran a rota pian makasabi diman? Nayari kasi a wala ak ed andukey, agmaligen a dalan tan satan so peteg a labay ko tan kasin say realistikon posibilidad so nadampot diad agtanton masoliwet a rota?
Kayarin angiter na simbawa si Jesus nipaakar ed relatibon kablian na materyal iran bengatla no ikompara ed espiritual iran bengatla, inkuan to a pansiansiaen so mata a “simpli,” odino “akapokus.” (Mateo 6:22, NW, paimano’d leksab) Impalinew to a saray manunan bengatla ed bilay et say panamabli tan saray kalat ed espiritual ya akasentro ed ngaran na Dios tan ed Panarian to. (Mateo 6:9, 10) Arum a bengatla so agtanton importante odino, agpangipokusan, a singa panangibaga.
Maslak a kamera natan so automatikon mangipokus ed saray bengatlan walad arawi tan asingger. Kasin magmamaliw kan ontan? Kasin amin lawarin bengatla a nenengnengen mo ya “akapokus”—so importante, makaroyroyo tan, tekep na pampirpirawat, a sarag a nadampot? Anggano samet labat ya ontan, say Panarian, ya importantin bengatla parad Kristianos, so mainomay a nabalang lapud amayamay a nenengnengen, a kada sakey so manasamsam na imanom. Say mabiskeg ya insimbawa nen Jesus et: “Ingen anapen yo nin unona so panarian, tan say inkatunong to; et amin iraya a bengatla niarum ira ed sikayo.”—Mateo 6:33.
Maligen Natan tan diad Ando lan Ando
Nayarin pampirawatan tayon amin so mas maabig iran bengatla parad inkasikatayo tan ed saray inad-aro tayo. Balet, say katuaan a sikatayoy ag-ayadyari, manbibilay ed ag-ayadyarin mundo, tan walaan na antiktikey a bilay so mamapaskar ed sikatayo a limitaan iray bengatla ya ilaloan tayon nadampot diad realistikon paraan. Oniay impaliwawa na sakey a managsulat na Biblia nilibon taon lay apalabas: “Pinmawil ak, tan anengneng ko ed leksab na banwa, a say lumba andi ed saray masiglat, odino say bakal ed saray mabiskeg, anggan say tinapay met ed makabat, anggan saray kayamanan met ed totoo a makatalos, anggan say pamalangkap ed totoo a matalabit; balet say panaon tan kapalaran [“ag-iilaloan a nagawa,” NW] nagawa ed sikara ya amin.”—Eclesiastes 9:11.
No maminsan et sikatayoy masyado lan okupado ed inagew-agew a rotina ed bilay a makapakesaw a nalilibangan tayo lay onnengneng ed mas importantin bengatla a siopa itayo tan no anton talaga so kaukolan tayo ta pian peteg a nalikna tayo so inkaligen. Konsideraen irayan kadaanan a salita na kakabatan: “No aroen mo so kuarta, sika so agbalot napenek; no pirawat mo so onyaman, amin a kaliktan mo so agmon balot nagamoran. Satan so kaapaan. Say toon mankikimey so nayarin nawalaan na magenap odino daiset a nakan, balet anggan panon et masamit so ugip to diad labi. Balet, say toon mayaman et dakel so walad sikato ya agmakaugip ed kapagaan.” (Eclesiastes 5:10, 12, Today’s English Version) On, iner akapapeg so kaligenan mo?
No mipadpara so kipapasen mo ed aliwan realistikon pirawat nen Josué, nayarian mo kasin umanen iray planom? Saramay peteg a mangaaro ed sika so lawas masuporta, no panon met a sinmuporta so pamilya nen Josué tan saray kakaaro to diad loob na Kristianon kongregasyon. Naromogan mo so babaleg a kaligenan diad agtanton maaligwas a kaliberliber a kaiba iramay mangaaro ed sika nen say diad syudad a wadtan so totoo a nayarin manganamot ed sika.
No maasenso ka la, a singa si Liz tan say asawa to, kasin niyarunsam so istiloy-bilay mo pian usaren so malaglaem a panaon tan biskeg mo diad panulong ed totoo, balanglan mayaman odino mairap-bilay, a makaaral nipaakar ed Panarian, say paraan ed pakagamor na tuan kaligenan?
No sasalien mon dampoten so atagtagey a posisyon ed sosyedad odino ed pantratrabahoan mo, nayarin labayen mo a matuan molimolien no anto so mamapakiwas ed sika. Tua a nayarin mangarum na liket ed bilay so pigaran personal ya inkakombiniente. Ingen, nayarian mo kasi so mansiansian akapokus ed Panarian—say tuan paraan ed pakadampot na permanentin kaligenan? Nodnonoten iray salita nen Jesus: “Lalo a mapalar so mangiter nen say mangawat.” (Gawa 20:35) No ipibalim so inkasika diad nanduruman aktibidad ed Kristianon kongregasyon, naeksperiensyam so makatumang a kaligenan.
Saramay sigpot a manmamatalek ed si Jehova tan ed Panarian to so manbilay ed makapaligsay-puson kaligenan natan tan makapanilalo ed nagnap a kaligenan diad arapen. Inkuan na salmista: “Impasen ko a naynay si Jehova ed unaan ko: lapu ed sikato et wala ed nikawanan ko, agak natenyeg. Kanian say pusok maliket, tan say galang ko manggayaga: say laman ko met mansiansia ed kaligenan.”—Salmo 16:8, 9.
[Kahon/Litrato ed pahina 6]
Insalaysay ed Benin
Sayan istorya so nilibon danay lan insalaysay tekep na dakel a pandurumaan. Agano ni et inistorya na sakey a masiken a manaayam ed baryo diad Benin, Sagur Aprika so onggendan a bersion diad pigaran kalangweran.
Sinmempet so sumisigay ed abung panamegley na melag a bangka to tan sikatoy nabet na sakey a dayon eksperto a manlilingkor ed sayan onaaligwas a bansa. Tinepetan na eksperto so sumisigay no akin a sikatoy asakbay a pinmawil. Sikatoy inmebat a nayarian to ni komon so manbayag balet ta magenap la so narel to pian nalegpet so pamilya to.
“Maya ka pa, antoy gagawaen mo sirin ed amin a panaon mo?” so intepet na eksperto.
Inmebat so sumisigay: “Bueno, siak so mansisigay a magano. Migagalaw ak ed ananak ko. Amin mi so walaan na antikey a painawa ed ngarem sano ampetang. Diad labi, maniiba kamin mangdem. Diad saginonor, milimog ak ed saray kakaarok pian ondengel na musika, tan arum ni.”
Sinmalet so eksperto: “Nia, siak so akasumpal na atagey a kurso ed unibersidad tan inaral ko irayan pamaakaran. Labay ta kan tulongan. Nepeg moy mansigay a mabayag. Dakel so naalmoan mo tan agmanbayag et makasaliw ka na babaleg a baloto nen say sayan melag bangka. Mas dakdakel so naalmoan mo panamegley na sayan baloto tan agmanbayag et makapawala ka na pangkat na baloto a panagsigay.”
“Et insan?” intepet na sumisigay.
“Insan, imbes a manlako kay sira panamegley na managpakyaw, nayarian mon ilako itan a direkta diad pabrika odino makapangiletneg ka ni ingen na dilim a planta na de-lata. Nayarian mo la ed satan so ontaynan ed baryom tan onalis diad Cotonou, odino Paris, odino New York pian mannegosyo la diman. Sarag mo ni ingen ya ikonsideran ipasen so negosyom ed stock market tan minilyon so naalmoan mo.”
“Kaunongan kabayag so amin na satan?” so intepet na sumisigay.
“Nayarin 15 anggad 20 a taon,” so inyebat na eksperto.
“Et insan?” so intuloy na sumisigay.
“Say bilay la ed satan so makapainteres,” so impaliwawa na eksperto. “Insan nayarian mo lay manretiro. Nayarian mo lan taynanan so okupadon tuloy a kimey tan onla ed nisulinek a baryo.”
“Et insan antoy nagawa?” so intepet na sumisigay.
“Diad ontan et walay panaon mo pian mansigay a magano, migalaw ed ananak mo, manpainawa ed ngarem sano ampetang, mangdem a kaibay pamilyam, tan milimog ed kakaarom pian ondengel na musika.”
[Saray litrato ed pahina 7]
Kasin say kitagey ed posisyon so mangitarok na kaligenan?
[Saray litrato ed pahina 8]
Saray kaparam a Kristiano so peteg ya interesado ed kaligenan mo