Panagpool na Insenso—Kasin Uusaren Ni Itan ed Tuan Panagdayew?
“LABALABAY na dirios iray pabalingit.” Satan so kaslakan a diparan na saray Ehipsio nensaman. Parad sikara, say panagpool na insenso so makanan kabiangan na panagdayew da. Lapud sisiaen da a walad asingger labat iray dirios, inagew-agew a manpopool na insenso iray Ehipsio diad saray templo tan diad saray altar ed kaabungan da, tan anggan diad pannenegosyoan da. Ontan met so kustombre ed arum a nasyones.
Anto so insenso? Satan a termino so nayarin ontukoy ed asewek odino ed bengatlan ipapasob. Gawa itan ed ambalingit iran tutot tan yaket, a singa say olibanum (frankincense) tan balsamo. Saratan so minekmek a maong tan mabetbet ya ilalaok ed saray rekado, ukis na kiew, tan saray rosas, pian mamawala na balingit parad espesipiko iran pangusaran.
Say insenso so makapaingganyon tuloy tan mablin sasaliwen ed kadaanan iran panaon kanian saray ikakana ed satan so nagmaliw ya importantin sasaliwen. Saray grupo na managtagilako ya ondadalan ed saray rota na negosyo so angawit ed saraya manlapud arawin daldalin. Nayarin nanonotan yo so inkilako nen malangwer nin Jose, ya ilalak nen Jacob, diad saray Ismaelitan managtagilako a “nanlapu ed Galaad, tan saray kamkamelyo ra sankakarga ra so saray especias tan balsamo tan mirra, onla a yakar da ed Ehipto.” (Genesis 37:25) Nagmaliw a masalisaliw so insenso, kanian say rota na saliwan ed olibanum, ya andi-duaruwa ya inggapo na saray managlako na insenso, so angitonton ed pakapambiahe ed Asia tan Europa.
Say insenso so siansia nin uusaren ed saray seremonya tan ritual na dakel a relihyon natan. Niarum ni, ondarakel so totoo a malabay a manpool na insenso diad saray kaabungan da pian panliketan labat so ambalingit ya angob. Panon so panmoria na saray Kristiano ed panagpool na insenso? Kasin aabobonan na Dios itan ed panagdayew? Usisaen tayo no anto so imbaga na Biblia ed satan a pamaakaran.
‘Bengatlan Masantos ed Kinen Jehova’
Diad limog na saray Israelita nensaman, say panagpool na insenso so importantin kabiangan ed saray obligasyon na saray saserdote diad tabernakulo. Oniay kuan na Cyclopedia nen McClintock tan Strong: “On, ompatnag a say panagpool na insenso so importantin tuloy ed limog na saray Hebreo ya anggapoy nabasa tayon panguusaran da ni ed insenso noagta diad panagdayew odino sagradon panangiyapay labat.”
Indalatdat nen Jehova a Dios so apatiran bengatla a panlaoken tan poolan diad tabernakulo: “Alam ed biang mo so saray ambalingit ya especias, ya estakte, onicha, tan galbanum; ambalingit ira ya especias a pati puro ya olibanum; dia ed balang sakey manpapara so simbang da; et gawaen mo naani ya insenso, sakey a pabalingit a singa ginawa na gumagawa na pabalingit, ya atimplaan na asin, maralus tan masantos: Et temeken mo naani a sandaraiset a tuloy so arum ed sikara tan mangyan ka ed satan ed arap na Panamintuaan diman ed loob na tolda na duypo.” (Exodo 30:34-36) Insuheri na saray iskolar a say arum ya ilalaok so inyarum la na saray rabinikon Judio ed saginonor parad uusaren ed templo.
Sagrado so insenso a pinoolan ed tabernakulo, ya inusar labat itan parad panagdayew ed Dios. Oniay ingganggan nen Jehova: “Say insenso a gawaen yo naani, nitukoy ed panlalaok to, agkayo manggagawa na onkana ed sikayo lanlamang: sikato naani masantos ed sika ya onkana ed kinen Jehova. Say siopaman a manggawa na kapara to pian singsingoben to, napalis naani ed baley to.” (Exodo 30:37, 38) Dia ed nidesignan altar, saray saserdote so mamiduan manpool na insenso ed kada agew. (2 Awaran 13:11) Tan diad Agew na Pananakbong, poolan na atagey a saserdote so insenso ed Sankasantosan.—Levitico 16:12, 13.
Aliwan amin ya iyaapay ya insenso et aabobonan na Dios. Dinusa to iray aliwan saserdote a mapalakbat ya angiyapay ed satan a singano ira saserdote. (Numeros 16:16-18, 35-40; 2 Awaran 26:16-20) Kainglit nen Jehova so insenso ya iyaapay na Judion nasyon sanen aagamilen da met so palson panagdayew tan napnoy dala so kalimaan da. Lapud pansimpisimpitan da, oniay inyabawag nen Jehova: “Say insenso sikato so makapadimla ed siak.” (Isaias 1:13, 15) Imbaliwala la na saray Israelita so nidatak a paraan na pandayew ed si Jehova, ya insara da la so templo tan nampool ira na insenso ed arum ya altar. (2 Awaran 28:24, 25) Kayari na pigaran taon, say masanton insenso so inusar ni ingen ed mabanday a panagdayew ed palson dirios. Saray ontan ya agamil so panagrebeldi ed si Jehova.—Ezequiel 16:2, 17, 18.
Insenso tan Saray Akadkaunan Kristiano
Say Ganggan a sipanan, pati say ganggan ed saray saserdote a mangiyapay na masanton insenso, so anampot sanen inletneg la nen Kristo so balon sipanan nen 33 K.P. (Colosas 2:14) Anggapo so rekord a nampool na insenso iray akadkaunan Kristiano parad relihyoson gagala. Oniay kuan na Cyclopedia nen McClintock tan Strong nipaakar ed saya: “Maseguro a say insenso et ag-inusar [na saray akadkaunan Kristiano]. Say pangusar ed satan so pakabidbiran na paganismo . . . Say sankapirit labat ya insenso ya imbuntok na sakey a debotado diad paganon altar et gawa la na panagdayew.”
Saray akadkaunan Kristiano so agnampool na insenso pian bidbiren so “inkadibino” na Romanon emperador, anggaman satan so pansengegan na katigway da. (Lucas 4:8; 1 Corinto 10:14, 20) Nipaakar ed idolatroson impangusar na insenso ed saraman ya agew, agla makapakelaw no akin ya agni ingen akibiang iray akadkaunan Kristiano ed negosyo ed insenso.
Say Panagpool na Insenso Natan
Panon so kauusar na insenso natan? Diad dakel iran simbaan na Kakristianoan, say insenso so iyaapay legan na saray seremonya tan ritual da. Diad saray taga-Asia, dakel a pamilya so manpopool na insenso diad saray templo odino diad arap na saray altar ed abung da pian pagalangan iray dirios da tan salimbengan so inatey. Diad saray relihyoson pantitipon da, inusar so insenso ed pampasob, pantambal, panlinis, tan pansalimbeng.
Say insenso so agano nin binmantog lamet anggan diad limog na saramay mankuan ya anggapoy relihyon da. Arum so manpopool na insenso legan a mandadalepdep. Isusuheri na sakey a libron-panontonan ya usaren so insenso pian nasabi so “misteryoso iran kipapasen na kanonotan” tan “saray pakayari” pian napabulaslas so liknaan na sakey ed singa pagmaliw ya aliwan pisikal. Pian naromog iray solusyon ed saray problema ed bilay, irerekomenda met na satan iray ritual a panagpool na insenso a mangilalanor ed pakapitongtong ed “saramay personan mas mabiskeg nen say too.” Kasin saratan ya agamil et parad saray Kristiano?
Si Jehova so mapuersan angondena ed saramay mangisasamok na palso iran relihyoson agamil diad puron panagdayew. Inaon nen apostol Pablo so propesiya nen Isaias tan inyaplika to itan ed saray Kristiano, a papasesegen to ira ya onarawi ed marutak ya impluensya na palson relihyon. Oniay insulat to: “Ekal kayo ed leet da, tan onsian kayo, kuan na Katawan, tan agyo diwiten so marutak; tan akoen takayo.” (2 Corinto 6:17; Isaias 52:11) Seseguroen na saray tuan Kristiano a paliisan da so antokaman a misiglaotan ed palson panagdayew odino okultismo.—Juan 4:24.
Kasin makapuy so amin a klase na panagpool na insenso lapud uusaren itan ed saray seremonya na relihyon tan diad espiritismo? Aliwa met ya ontan. Nayarin labay na sakey a too so manpool na insenso bilang pabalingit ed abung to pian panliketan so ambalingit ya angob. (Uliran 27:9) Anggaman ontan, diad pandeside no kasin manpool na insenso odino andi, say Kristiano so nepeg a mangikonsidera ed pigaran bengatla. Kasin isisiglaot na arum ed lugar yo so panag-usar na insenso diad palson relihyoson agamil? Diad komunidad yo, kasin say insenso so mabetbet ya isiglaot ed saray espiritistikon ritual? Odino kaslakan itan ya uusaren parad aliwan relihyoson gagala?
No labay na sakey a too so manpool na insenso, nepeg ton ikonsidera ed desisyon to so konsiensia to tan say liknaan na arum. (1 Corinto 10:29) Onaplika iray salita nen apostol Pablo ed saray taga-Roma. Oniay insulat to: “Tumboken tayo so saray bengatla a manggawa na kareenan, tan saray bengatla a kipaalageyan na sakey tan sakey ed sikatayo. Agmo gebaen so gawa na Dios a nisesengeg ed kanen. Ganagana, no dia ed tua, malinis ya amin: bangbalet mauges ed too [a] mangan a sumpa ed pananisia. Maong so agpangan na asalian, tan agyinum na alak, o manggawa na antokaman a tiroran na agim.”—Roma 14:19-21.
Saray Pikakasi a “Singa Insenso”
Say panangiyapay na insenso ed limog na saray Israelita so matukoy a simbolo na saray pikakasi a dedengelen na Dios. Kanian oniay inkanta nen salmistan David ed si Jehova: “Pasabien mo so pikakasik ed arap mo a singa insenso.”—Salmo 141:2.
Agminoria na matoor iran Israelita so panangiyapay na insenso bilang agmakabaliksan a ritual. Maalwar dan tinumbok so panagparaan tan panagpool na insenso unong ed paraan ya indatak nen Jehova. Imbes ya usaren so literal ya insenso, saray Kristiano natan so mangiyaapay na saray pikakasi a pakapatnagan na aralem ya apresasyon tan respeto ed mangatatawen ya Ama tayo. Singa say ambalbalingit ya insenso ya inyapay na saray saserdote ed templo, oniay ipapaseguro ed sikatayo na Salitay Dios: “Say pikakasi na maptek sikato so kalikliket to.”—Uliran 15:8.