ISTORYAY BILAY
Inmaligwas Ak Lapud Mablin Espiritual ya Tawir Ko
DIAD pegley-labi, kaibak so sakey a brother diad gilig na Ilog Niger. Maawa-awang itan ya ilog, ya ngalngali 1.6 kilometro, tan mapmaples so agus. Kaplesan na civil war ed saman diad Nigeria, kanian mapeligro so ombaliw ed Ilog Niger. Balet kaukolan min gawaen itan, ya aminpiga ni ingen. Akin ya nipaarap ak ed ontan ya situasyon? Pawilen tayo imay panaon antis ak ya niyanak.
Nen 1913, abautismoan si tatay ko ya si John Mills diad New York City nen 25 so taon to. Si Brother Russell so nampaliwawa parad bautismo. Ag-abayag kayari na satan, linma si Tatay diad Trinidad, ya ditan to akabat si Constance Farmer, sakey ya maseseg ya Estudyante na Biblia, insan ira nankasal. Tinulongan nen Tatay so kaaro ton si William R. Brown ya ipalabas so “Photo-Drama of Creation.” Ginawa da itan anggad niyasain so sanasawan Brown diad West Africa nen 1923. Si Tatay tan Nanay, a parehon diad tawen so ilalo ra, et nantultuloy ya nanlingkor ed si Jehova diad Trinidad.
INAR-ARO KAMI NA ATATENG MI
Siamera kamin sanaagi, tan say panguloan mi ya si kuya Rutherford et inngaran na atateng mi ed presidente na Watch Tower Bible and Tract Society ed saman a panaon. Nen inyanak ak nen Disyembre 30, 1922, inngaran da ak ed si Clayton J. Woodworth, say editor na The Golden Age (natan et Onliing!). Amin mi et impanaral na atateng mi ed eskuelaan, balet say talagan impurek dad sikami et saray espiritual ya kalat. Si Nanay et walay nikaduman abilidad to ya mankatunongan manlapud Kasulatan. Tan si Tatay et labalabay ton istoryaen ed sikami iray walad Biblia, ya kunwari et sikato imay karakter pian mabilabilay so salaysay.
Balibali iray resulta na saray sagpot da. Talora ed sikamin limaran lalaki so nanaral ed Gilead School. Talora ed saray agagik ya bibii so nampayunir na dakel ya taon diad Trinidad tan Tobago. Panamegley na panagbangat tan alimbawa na atateng mi, sikami ran ananak da et ‘nitanem diad abung nen Jehova.’ Tan lapud panamaseseg da, akapansiansia kami ditan tan ‘binmulaslas kami diad saray sular na templo na Dios tayo.’—Sal. 92:13.
Say panagpulong a kimey et oorganisaen diad abung mi. Mantitipon ditan iray payunir tan lanang dan paniistoryaan si Brother George Young, misioneron taga Canada ya binmisita ed Trinidad. Malikeliket ya iistoryaen na atateng mi iray datin partner da ed panagpulong, say sanasawan Brown, ya diad saman et wala rad West Africa. Amin iratan so amakiwas ed siak ya onggapon manpulong nen samplora so taon ko.
SARAY AKAUNAN KIMEY YA AKIBIANGAN KO
Saray magasin tayo nensaman et diretsaan, ya nabasa ditan iray aliwan kagagawa tan bangat na palson relihyon, say inkaagum ed komersyo, tan karutakan ed politika. Kanian nen 1936, sinugsogan na saray pari so gobernador na Trinidad ya isebel so amin ya publikasyon na Watch Tower. Inyamot mi iray literatura balet intultuloy min inusar iratan anggad naupot so suplay. Nampulong kami ya akasabit ed takeb mi iray placard tan manbubunog kami na saray handbill legan kamin manaakar tan akabisikleta. Nampulong kami met ed saray nisulinek ya lugar ed Trinidad, kaiba mi iray agagin nanlapud baley na Tunapuna ya de-trumpa so luluganan da. Makapalikliket iman! Lapud saratan ya kimey, apaseseg ak ya manpabautismo nen 16 so taon ko.
Grupo na agagi ed Tunapuna ya de-trumpa so luluganan da
Lapud espiritual ya tawir na pamilya mi tan saratan ya naeksperiensyak, labalabay koy magmaliw ya misionero. Ontan nin siansiay pirawat ko nen linma ak ed Aruba nen 1944 tan inibaan koy Brother Edmund W. Cummings. Malikeliket kami ya walay samploran inmatendi ed Memoryal nen 1945. Diad tinmumbok ya taon, aporma so sankaunaan ya kongregasyon ed satan ya isla.
Nen kaibak lay Oris, duman liket so aliknak
Ag-abayag, apulongan ko so katrabahok ya si Oris Williams. Talagan mikakatunongan si Oris pian nidepensa to iray doktrina ya nibangat ed sikato. Balet nen nanaral na Biblia, naamtaan to so tuan ibabangat na Salita na Dios tan nampabautismo nen Enero 5, 1947. Asabi panaon, akapan-gustoan kami insan kami nankasal. Sikatoy ginmapon nampayunir nen Nobyembre 1950. Duman liket so aliknak nen kaibak lay Oris.
MAKAPALIKET YA IMPANLINGKOR ED NIGERIA
Nen 1955, naimbitaan kamin manaral ed Gilead School. Pian makapanparaan kami parad satan ya pribilehyo, nan-resign kami nen Oris ed trabaho mi, inlako mi abung mi tan arum ya kaykayarian mi, tan tinaynan mi lay Aruba. Nen Hulyo 29, 1956, nan-graduate kami ed koma-27 ya klase na Gilead tan niyasain kami ed Nigeria.
Kaiba mi so pamilyan Bethel diad Lagos, Nigeria, nen 1957
No pawiley apalabas, oniay nanonotan nen Oris: “Natulongan na espiritu nen Jehova so sakey ya too pian nasarag to iray subok ed panlingkor bilang misionero. Aliwan singa si asawak, agkon balot pinirawat so magmaliw ya misionero. Mas labay kon walay sarilik ya abung tan manpamilya. Anguman so nonot ko nen anengneng ko ya talagan apuraan la so pangipulong ed maong a balita. Nen nan-graduate kami ed Gilead, akaparaan ak lan maong ya manpulong bilang misionero. Nen onlugan kami lad barko ya Queen Mary, pinasipot kami nen Worth Thornton ya mantratrabaho ed opisina nen Brother Knorr, tan imbaga ton ‘Bon voyage!’ Imbaga to ya diad Bethel so asainmin mi. Medyo adismaya ak. Balet akapan-adjust ak ya tampol tan naarok lanlamang so Bethel, ya ditan et asalik so nanduruman asainmin. Say talagan labalabay ko et nen nantrabaho ak ya receptionist. Labalabay koy onarap ed totoo, tan lapud sayan trabaho et nakakabat ko ray agagid Nigeria. Dakel ed sikara so onsasabin marabok, naksawan, makakainum, tan narasan. Panliliketan ko so pangasikaso ed saray nakaukolan da pian narepreskoan tan nainawaan ira. Amin iratan et sagradon panaglingkor ed si Jehova, tan akapangiter ed siak na tuan liket.” On, akatulong so kada asainmin mi pian onaligwas kami.
Nen walay get-together na pamilya mi diad Trinidad nen 1961, inistorya nen Brother Brown iray makapalikliket ya eksperiensya ra diad Africa. Insan ko met inistorya so iyaaligwas na kimey ed Nigeria. Inakbayan to ak nen Brother Brown insan imbaga tod si Tatay: “Johnny, agkan balot akakar ed Africa, balet akakar si Woodworth!” Say kuan nen Tatay: “Itultuloy mo, Worth! Itultuloy mo!” Lapud ontan iran panamaseseg na saray abaybayag lan lingkor nen Jehova, lalo ak ya apakiwas ya sigpot ya sumpalen so ministeryok.
Si William “Bible” Brown tan say asawa to, si Antonia, so amaseseg ya maong ed sikami
Nen 1962, apribilehyoan ak ya nipasal lamet diad koma-37 a klase na Gilead diad loob na samploran bulan. Si Brother Wilfred Gooch, say branch overseer ed Nigeria diad saman, et nanaral ed koma-38 ya klase tan niyasain ed England. Kanian siak so sinmalat ya branch overseer ed Nigeria. Inalig koy alimbawa nen Brother Brown, ya lanang ak ya manbiabiahe pian nakabat ko ray agagi ed Nigeria tan naar-arok ira. Anggano daiset so kaykayarian da aliwan singa saray totoo ed mas maaligwas ya bansa, nanengneng ed liket tan inkakontento ra ya say makabaliksan ya bilay et ag-akadepende ed kuarta odino kaykayarian. Anggano onman so kipapasen na bilay da, makapadinayew ya no miaral ira et malinis, maayos, tan presentabli so itsura da. No mikombension ira, dakel ed sikara so onsasabi ya akalugan ed trak tan bolekajasa (saray bus ya anggapoy sanib tod diking). Mabetbet ya diad saratan ya bus et wala ray makapainteres ya akasulat. Say sakey et: “Say sandaraiset ya tedter na danum et makapawala na baleg ya dayat.”
Talagan tua itan! Importante so sagpot na balang sakey; inmarum labat so sagpot mi. Kasabi na 1974, say Nigeria so sankaunaan ya bansa likud ed United States ya inmabot ed 100,000 so manangipalapag! Inmaligwas so kimey!
Legan ya onaaligwas so kimey, nagagawa met so civil war ed Nigeria manlapud 1967 anggad 1970. Diad loob na pigaran bulan, saray agagi diad Biafra ya walad biek na Ilog Niger et anggapoy kontak da ed branch office. Kaukolan mi ran iyawitan na espiritual ya naakan. Singa abitla ed gapo, aminpiga min binaliw so ilog, ya lanang kamin manpipikasi tan manmamatalek ed si Jehova.
Malinlinew nid nonot ko iraman ya imbaliw mi ed Ilog Niger, ya nipeligro so bilay mi lapud saray sundalon mapmaples so lima ran mamaltog, lapud sakit, tan arum ni. Anta mair-irap lay ondalan ed saray mainap ya sundalo na gobierno, mas makapataktakot ni ondalan diad Biafra ta ditan so kawalaan na saray rebelde. Aminsan, labi so imbaliw kod Ilog Niger, makmaksil so agus, tan baloto so niluganan ko manlapud Asaba paonlad Onitsha, insan ak tinmuloy ed Enugu pian pasesegen iray elder ditan. Diad sakey nin impanbiahek et nilak iray elder diad baley na Aba ya ditan et agnayarin walay silew na abung no labi. Diad Port Harcourt, sinumpal min tampol so miting mi panamegley na pikakasi nen akaloob la ray sundalo na gobierno ed teritorya na saray rebelde ya asingger ed kawalaan mi.
Baleg so nitulong na saraman ya miting pian napaseguroan iray pinabli tayon agagi ed maaron panangasikaso nen Jehova tan niiter ed sikara so kakkaukolan dan bilin nipaakar ed neutralidad tan pankakasakey. Asungdoan na saray agagi ed Nigeria iman ya makapataktakot ya guerra. Impanengneng da ya say panangaro da ed sakey tan sakey et mas mabiskeg nen say pambubusolan na tribu, tan apansiansia day pankakasakey da bilang Kristiano. Talagan baleg a pribilehyok ya nakaiba ira diad saman ya panaon na subok!
Nen 1969, si Brother Milton G. Henschel so chairman na “Peace on Earth” ya Internasyonal ya Asemblea diad Yankee Stadium, New York, tan dakel so naaralan ko bilang katulongan to. Dugaruga itan ta nen 1970 et agawa so “Men of Goodwill” ya Internasyonal ya Asemblea diad Lagos, Nigeria. Kakkayari na guerra ed saman, kanian nagmaliw labat ya matalona iman ya asemblea lapud panamendisyon nen Jehova. Makatantanda iman ta 17 so lenguahen inusar tan 121,128 so inmatendi. Anengneng nen Brother Knorr tan Brother Henschel tan arum nin bisita ya nanlapud United States tan England so sankarakelan ya abautismoan manlapu la nen Pentecostes—3,775 so nagmaliw ya balon disipulo! Nibagak ya say impan-organisa mi ed saman ya asemblea so sankaokupadoan lan panaon ed bilay ko. Talagan mapmaples so indakel na saray manangipalapag!
“Men of Goodwill” ya Internasyonal ya Asemblea ya inatendian na 121,128 a totoo, ya mansasalitay 17 lenguahe, kaibay lenguahen Ibo
Diad masulok ya 30 taon ko ed Nigeria, nanliketan koy manlingkor sagpaminsan bilang ombiabiahen manangasikaso tan bilang zone overseer ed West Africa. Naapresyan maong na saray misionero so atension tan panamaseseg ed kada sakey ed sikara! Makapaliket ya ipaseguro ed sikara ya ag-ira nalilingwanan! Naaralan kod sayan asainmin ya say pangipanengneng na personal ya interes ed totoo et importante pian natulongan iran onaligwas tan pian say organisasyon nen Jehova et mansiansian mabiskeg tan nankakasakey.
Ayarian mi labat iray kairapan ya resulta na guerra tan sakit lapud tulong nen Jehova. Sankanengneng min lanang so panamendisyon nen Jehova. Oniay imbaga nen Oris:
“Aminpiga kamin apeketan na malaria. Aminsan et nalmay si Worth kanian imbatik mid ospital diad Lagos. Imbaga dad siak ya ompan agto nilabas, balet maong labat ta nilabas to! Nen wala lay pakalikna to, samay nars ya mangaasikaso ed sikato et pinulongan to nipaakar ed Panarian na Dios. Ag-abayag, binisita mi nen Worth iman ya nars, si Mr. Nwambiwe, pian mantultuloy so interes to ed Biblia. Inawat to so katuaan tan kalabas na panaon et nagmaliw ya elder ed Aba. Maliket ak met ta akatulong ak ed dakel a totoo ya magmaliw a matoor ya lingkor nen Jehova, anggan saray inmawet ya Muslim. Say sakey ya panliliketan min maong et akabat tan naaro mi iray totoo ed Nigeria, pati say kultura, kustombre, tan lenguahe ra.”
Nia ni sakey ya naaralan mi: Pian onaligwas kami ed asainmin mi ed arum ya bansa, kaukolan min aralen ya aroen iray agagi anggano duman maong so kultura da ed sikami.
BALO IRAN ASAINMIN
Kayari min nanlingkor ed Bethel diad Nigeria, akaawat kami na balon asainmin bilang misionero nen 1987 diad marakdakep ya isla na St. Lucia diad Caribbean. Balibali iman ya asainmin, balet wala ray balon subok. Aliwan singa diad Africa ya say sakey ya laki et dakel so asawa to, say problema diad St. Lucia et manaamong so laki tan bii anggano ag-ira kasal. Say makapanyarin Salita na Dios so amakiwas ed dakel ya iyaaralan mi na Biblia ya manggawa na saray pananguman.
Agbalot anguman so panangarok ed si Oris diad loob na 68 taon ya impaniba mi
Nen onkakapuy lay laman mi lapud ontatatken kami la, maar-aro so Mananguley ya Ulop ta inyalis da kami ed world headquarters ed Brooklyn, New York, U.S.A., nen 2005. Anggad natan et agew-agew ak nin misasalamat ed si Jehova lapud inter tod siak si Oris. Sikatoy atalo na kabusol ya patey nen 2015, tan agko nadeskribe so ermen ya aliknak. Sankamaongan tan maar-aron asawa si Oris, tan inar-arok ya maong. Agbalot anguman so panangarok ed sikato diad loob na 68 taon ya impaniba mi. Apaneknekan mi ya say sekreto pian magmaliw ya maliket so sanasawa tan say kongregasyon et say panrespeto ed inkaulo, mabulos a pamerdona, pansiansian mapaabeba, tan pangipanengneng na bunga na espiritu.
No nadidismaya odino onkakapuy so liknaan mi, kekerewen mi ed si Jehova ya tulongan to kamin makapantultuloy ya manlingkor ed sikato. Lapud lanang min aawaten so panangipetek, anengneng mi so tuloytuloy ya iyaaligwas—tan say sankaabigan et nagawa diad arapen!—Isa. 60:17; 2 Cor. 13:11.
Diad Trinidad tan Tobago, benendisyonan nen Jehova so kimey na saray ateng ko tan arum nin agagi, ta base ed sankabaloan ya report et 9,892 la so mibibiang ed dugan panagdayew. Diad Aruba, dakel so tinmulong pian pabiskegen so datin kawalaan kon kongregasyon. Natan et wala lay 14 a maaligwas ya kongregasyon diad satan ya isla. Diad Nigeria, dinmakel so bilang na manangipalapag ya inmabot lad 381,398. Tan diad isla na St. Lucia, 783 so onsusuporta ed Panarian nen Jehova.
Natan et masulok lan 90 so taon ko. Oniay ibabaga na Salmo 92:14 nipaakar ed saramay akatanem ed abung nen Jehova: “Anggano matatken la ra et onaligwas ni ran siansia; mansiansia ran mabiskeg tan tariwa.” Malikeliket ak ya inusar koy bilay ko diad panaglingkor ed si Jehova. Say mablin espiritual ya tawir ko so amaseseg ed siak pian sigpot kon panlingkoran si Jehova. Lapud matoor ya panangaro nen Jehova, inabuloyan to ya ‘ombulaslas ak diad saray sular na templo na Dios ko.’—Sal. 92:13.
a Nengnengen so Awake! ya Marso 8, 1972, p. 24-26.