TEPET NA SARAY KABATAAN
No Panon so Magmaliw a Balanse ed Panangan
Seguradon antam ya makapuy ed laman so aliwan balanse ya panangan. No say sakey et apasal ya mangan na aliwan masustansia manlapud inkaugaw to, seguradon awi-awit to itan anggad itatken to. Kanian natan ni labat, importante ya napasal ka lan mangan na duga.
Anto so balansin panangan?
Ibabaga na Biblia ya importantin “balanse” tayo, kaiba la ditan so panangan tayo. (1 Timoteo 3:11) Kanian importantin naamtaan mo ya . . .
Kaiba ed balansin panangan so amin a grupo na panangan. Kaiba ed limaran grupo na panangan so protina, prutas, pising, belas, tan produkto ya nanlapu ed gatas. Say arum ya totoo et agda ipipila ed kakanen da so sakey odino duaran grupo na panangan lapud labay day onebeng. Balet diad tua, kulang na sustansia so laman da.
Salien iya: Man-research odino onkonsulta ed doktor mo pian naamtaan mo no anto ran sustansia so naala ed saray panangan. Singa bilang:
Say carbohydrates et mangiter na biskeg. Say protina et ontulong ed laman mo pian nalabanan toy impeksion, tan makabuo tan mangapiger na tissue. Wala ray klase na fats ya no dugaruga so karakel na kanen mo et ontulong pian naiwasan moy sakit ed puso tan pabiskegen to ka.
“Sasalien kon kanen so amin ya grupo na panangan tan magmaliw a balanse. Parad siak, agmet makapuy no sagpaminsan et mangan ka na sitsirya odino diad fast food. Pero aliwan duga no atan met lan lanang so kakanen mo. Mas maabig no lanang kan balanse.”—Brenda.
Say panangan ya kulang na sustansia et singa yurongan ya kulang na sali
Say balansin panangan et aliwan sobsobra, aliwa met ya dagdaiset. Kanian aliwa no maumit kan maong, manpalipas ka na panangan insan mangan kay imbunton, odino iwasan moy sakey a panangan anggano labalabay mo.
Salien iya: Diad loob na sakey bulan, bantayan moy panangan mo. Maminpiga ya nagagawaan mo may abitla ed tagey? Anto ray nayarin umanen mo pian magmaliw kan balanse ed panangan mo?
“No maminsan, sobsobra so calorie na saray kakanen ko, no arum balet kulang ya maong. Pero naisip ko ya mas maabig no agko la bibilangen so calorie na kakanen ko, basta agak la mamangan na sobsobra tan agak la manbugno no naksel ak la. Abayag insan ko agawaan, pero natan balanse lay panangan ko.”—Hailey.
Panon kon napasalan so pangan na duga?
Manplano. Ibabaga na Biblia: “Saray plano na makuli et seguradon ontalona” o nagawa. (Proverbio 21:5) Kaukolan moy manplano no labay mon napasalan so mangan na duga.
“Kaukolan moy manplano pian makapangan kay masustansia, tan mas maong no sikan mismo so manparaan na kanen mo. Sulit so panggawa ed saya tan makatipid ka ni.”—Thomas.
Salatan na masustansia iray kakanen mo. Ibabaga na Biblia: “Alwaran mo so makanan karunongan tan say abilidad a mannonot.” (Proverbio 3:21) Usar moy karunongan tan abilidad mon mannonot pian makaisip ka na nanduruman paraan pian napasalan moy mangan na duga.
“Sinalik ya kada agew, salatan ko iray aliwan masustansian kakanen ko na masustansian naakan. Singa bilang, imbes ya mangan ak na tsokolate, mangan ak na mansanas. Natan et maminpigak lan nagagawaan kada agew.”—Kia.
Magmaliw ya realistiko ed labay mon nagawa. Ibabaga na Biblia: “Mangan ka a malikeliket.” (Eclesiastes 9:7) Ompan lapud pansasagpot mon magmaliw a balanse ed panangan mo et agka la maliket, odino sobra lay panaalwar mod panangan. No labay moy manpaebeng, seguradoen ya healthy ka nin siansia. Importante ya realistiko ka ed labay mon nagawa ed sarilim.
“Aya labat, inmebeng ak na masulok ya 13 kilo. Balet agak balot nampalipas na panangan o sinibletan koy sarilik ya agmangan na dessert. Atanggap ko ya aliwan mainomay so manbawas na timbang tan kaukolan kon umanen so lifestyle ko.”—Melanie.