Panagpili ed Saray Salita

SARAY salita so mabiskeg a paraan na pitatalosan. Balet ta pian saray salita tayo so makasumpal na espesipikon gagala, kaukolan tayon pilien iratan a maalwar. Say sakey a salita a nayarin matukoy ed sakey a kipapasen so nayarin walaan na makapuy ya epekto ed duma iran sirkumstansya. No aliwa so impakausar, say makapasagyat a balikas so nayarin magmaliw a “makapasakit a salita.” Say pangusar ed ontan iran balikas so nayarin palpalaran, ya ipapatnag toy kakulangan na konsiderasyon. Arum iran termino so walaan na doblen kabaliksan, say sakey a kabaliksan so makaopende odino manleglemew. (Uli. 12:18; 15:1, NW) Diad biek a dapag, “say maong a salita”​—salitan makapaseseg—​so mamaliket ed puso na samay angibagaan. (Uli. 12:25) Say pananap na saray dugan salita so mankaukolan na sagpot, anggan ed sakey a makabat a too. Ibabaga ed sikatayo na Biblia a si Solomon so sikakabat ed pankaukolan na pansukimat ed “makapaliket a salsalita” tan “salsalita a matua.”​—Ecl. 12:10.

Diad arum a lenguahe, walaray nauusar a balikas a matukoy sano mitotongtong ed saray matatakken odino ed sakey a walaay autoridad, bangta nauusar so miduman balikas sano mitotongtong ed kaedaran na sakey odino ed mas malangwer. Say pangibaliwala ed ontan iran kortesiya so ipapasen a mabanday. Aliwa met a matukoy ya iyaplika na sakey ed inkasikato iray balikas na panamagalang ya unong ed lokal a kustombre et para ed arum. Diad pamaakaran na panangipanengneng ed galang, indatak na Biblia so atagtagey ya estandarte nen say nayarin kakaukolanen na ganggan odino lokal a kustombre. Papasesegen toray Kristiano ya ‘igalang so amin a totoo.’ (1 Ped. 2:17) Saramay mangipapapuso ed saya so mitotongtong ed totoo ed amin ya edad diad paraan a marespeto.

Siempre, dakel a totoon aliwan tuan Kristiano so manguusar ed lenguahen mabanday. Nayarin liknaen dan say lenguahen garambasal so lalon mangidanet ed ibaga ra. Odino say panguusar da ed satan et pakapatnagan lambengat a limitadon tuloy so bokabularyo ra. No niyugali la na sakey so ontan a panagsalita sakbay a naaralan toray dalan nen Jehova, nayarin sikatoy nairapan a mangekal ed satan ya ugali. Ingen, satan so posible. Natulongan na espiritu na Dios so sakey a toon manguman ed saray paraan na panagsalita to. Anggaman ontan, nepeg met a mabulos so sakey a manugyop na bokabularyon napno na maabig iran salita​—salsalitan mangipasabi na makapaliket, salsalitan makapabiskeg—​insan usaren iraya a maparanay.​—Roma 12:2; Efe. 4:29; Col. 3:8.

Lenguahen Mainomay a Natalosan. Sakey a manunan kakaukolanen ed maong a panagsalita et samay mainomay a natalosan. (1 Cor. 14:9) No saray salitan usaren mo so agnatalosan a tampol na saray dumerengel mo, singa ka samay toon mansasalita na duman lenguahe.

Walaray salitan nikaduma so kabaliksan ed totoo na partikular a propesyon. Nayarin inagew-agew dan uusaren iratan a termino. Balet say pangusar mo ed saratan ed agmatukoy a konteksto so nayarin mangamper ed abilidad mon mitalosan. Niarum ni, anggaman inagew-agew a bokabularyo so uusaren mo, no napankakanat moray detalye, nayarin onarawi lay kanonotan na saray dumerengel mo.

Pipilien na makonsideran managpaliwawa iray salitan natalosan na anggan saramay abeba so aral da. Diad pangalig ed si Jehova, ipapanengneng to so konsiderasyon ed “duka.” (Job 34:19) No nakaukolan na managpaliwawa ya usaren so sakey a salitan agkabisado, sirin nepeg ton usaren itan a misiglaotan ed saray simplin balikas a mamalinew ed kabaliksan.

Saray simplin salita ya apilin maong so mapuersan mangipasabi ed ideya. Saray antikey ya estansa tan simplin balbalikas so mainomay a natalosan. Saratan so nayarin isalet-salet ed arum a medyo andukdukey iran estansa ta pian marlas so pangipaliwawa. Balet para ed saray punton labay mon natandaan a manuna na saray dumerengel mo, pilien iray salitan simple tan estansan antirikey.

Panduruma tan Inkasusto ed Balikas. Dakerakel iray maabig a salita. Imbes ya usaren so parehon balikas ed kada kipapasen, usaren so panduruma na salita. Diad ontan say panagpaliwawam so makapasagyat tan makabaliksan. Panon mon napalaknab so bokabularyom?

Sano manbabasa, markaan so antokaman a salitan agmo tanton natalosan, tan saraya so nengnengen ed diksionaryo no wala ed lenguahem. Pilien so pigara ed saratan ya agkabisadon salita, tan panggunaetan ya usaren iratan sano matukoy. Saratan so ibalikas a duga tan usaren ed kontekston mainomay a natalosan tan aliwan basta managyat na imano. Say pamalaknab mo ed bokabularyom so mangarum na panduruma ed panagsalitam. Balet nakaukolan so panag-alwar​—sano aliwa so pakapangibalikas odino pakapangusar na sakey a too ed saray salita, nayarin ipasen na arum ya agton talaga amta so totongtongen to.

Say gagala tayo ed pamalaknab na bokabularyo et say pangiter na impormasyon, aliwan pian pandinayewen tayo iray dumerengel tayo. Say komplikadon panagsalita tan andukey iran salita so nayarin mangipaarap na imano diad managpaliwawa. Nepeg a say pilalek tayo et pian manginabang na makanakanan impormasyon tan pian magmaliw itan a makapainteres parad saraman so onderengel ed satan. Nonoten so uliran ed Biblia: “Say dila na makabat bitlaen to so pikakabat a maptek.” (Uli. 15:2) Say pangusar ed maabig tan matukoy iran salita a mainomay a natalosan, so manggawa ed panagsalita tayo a makarepresko tan makapasagyat imbes a matabtabang tan agmakapainteres.

Legan a papalaknaben moy bokabularyom, imanoen a maong so pangusar ed dugan salita. Nayarin walay panpareho na duaran salita balet ta mandumaan na daiset ed kabaliksan no usaren diad mandumaan a sirkumstansya. No saya so naimanom, nayarian mon paaligwasen so inkalinew na panagsalitam tan napaliisan so pakaopende ed saray dumerengel mo. Ontalineng a maong ed totoon maong a mansalita. Ililista na arum a diksionaryo ed leksab na kada salita iray synonym (saray salitan manulibayan, balet ta agmanpara, ed kabaliksan) tan saray antonym (saray salitan mansumlangan ed kabaliksan) na satan. Sirin naromog so aliwa labat a nanduruman balikas a para ed parehon ideya noag pati say nanduruma met a kabaliksan. Saya so makatulong a maong sano aanapen mo so dugan salita a para ed partikular a sirkumstansya. Sakbay ya iyarum so sakey a salita ed bokabularyom, seguroen ya antam so kabaliksan to, no panon ya ibalikas, tan no kapigan so nepeg a pangusar ed satan.

Saray balikas ya espesipiko so mangipasabi na mas malinew a retrato nen saramay mabetbet a nauusar. Nayarin ibaga na sakey a managpaliwawa: “Diad saman a panaon, dakel a totoo so nansakit.” Odino nayarian ton ibaga: “Kayari Guera Mundial I, diad loob na pigaran bulan, ngalngalin 21,000,000 a totoo so inatey lapud trangkaso Espanyol.” Agaylan miduma a tuloy sano ibagan malinew na managpaliwawa no anto so labay ton ibaga ed “diad saman a panaon,” “dakel a totoo,” tan “nansakit”! Say pangibalikas mo ed onian paraan so mankakaukolan na pikakabat ed saray inkagawa a misiglaot ed temam ontan met na maalwar a panagpili ed saray salita.

Say panangusar ed dugan salita so makatulong met ed sika a nadirekta so punto ed daiset a salita. Diad biek a dapag, nayarin nabalang iray punto lapud dakel a salita. Say inkasimple so mamainomay ed arum a natebek tan natandaan iray importantin katuaan. Ontulong itan pian nipasabi so suston pikakabat. Say bangat nen Jesu-Kristo so matalonggaring lapud inkasimple na lenguahe to. Manaral manlapud sikato. (Nengnengen iray alimbawan nikurit ed Mateo 5:3-12 tan Marcos 10:17-21.) Ipasal moy manbalikas na antikey ed saray pinilin maong a salita.

Salsalitan Mangipasabi na Biskeg, Liknaan, Inkabitar. Legan mon palalaknabey bokabularyom, aglabat la nonoten iray balon salita noagta ontan met iray salitan walaan na partikular a tutukoyen. Singa bilang, imanoen iray verb a mangipapatnag na biskeg; saray adjective a mangipapasabi na inkabitar; tan saray balikas a mangipanengneng na petang, walaay tonada na panangasi, odino mangipapasabi na inkasimoon.

Napno so Biblia na saray alimbawa na ontan a makabaliksan a lenguahe. Diad panamegley nen propeta Amos, impaseseg nen Jehova: “Anap yo so maong, ya aliwa a say mauges . . . Gulaen yo so mauges, tan aroen yo so maong.” (Amos 5:14, 15) Diad kinen Arin Saul, inyabawag nen propeta Samuel: “Si Jehova pinilat to so panarian na Israel manlapu ed sika ed sayan agew.” (1 Sam. 15:28) Sanen mansasalita ed si Ezequiel, inusar nen Jehova so lenguahen mairap a nalingwanan, a kuanto: “Amin ya abung na Israel anawet so moling da tan anawet so puso ra.” (Eze. 3:7) Diad impangidanet ed inkabelat na gawan-mauges na Israel, intepet nen Jehova: “Say sakey a too takewan to ta so Dios? Anggan ontan sikayo takewan yo ak.” (Mal. 3:8) Diad impaneskribe ed subok na pananisia ed Babilonia, malinlinew ya inreport nen Daniel a “si Nabucodonosor napno na sanok” lapud si Sidrac, Misac, tan Abdenago so agnandayew ed talintao to, kanian ingganggan to a sikara so baloren tan ibuntok ed “palbaan a mandarlang ed apoy.” Pian natulongan itayon makamoria ed inkapirmi na petang, inkurit nen Daniel ya ingganggan na ari ed saray lalaki to a “papetangen da so palbaan a maminpito a nagkalalo nen say iluam da a pamapetang”​—ampetapetang a sanen akaasingger ira ed palbaan et inatey iray bataan na ari. (Dan. 3:19-22) Diad pansasalita to ed saray totoo ed Jerusalem pigaran agew sakbay na impatey to, inkuan nen Jesus tekep na aralem a liknaan: “Aminpigapigan nilabay ko komon a tinipon ya impandaragup iray anak mo, a singa sakey a nganak a tiponen to’ray siwsiw to ed silong na saray payak to, et agmo nilabay! Nia, say abung yo nataynan ed sikayo ya andi lugan.”​—Mat. 23:37, 38.

Saray pinilin maong a salita so makapangipasabi na mabitar a kipaslep ed nonot na saray dumerengel mo. No usaren moray salita a makasagyat ed liknaan, “nanengneng” tan “nariwit” na saray dumerengel mo iray bengatlan sasalitaen mo, “natawayan” tan “naangob” daray taganon tutukoyen mo, tan “narengel” daray tanol a dedeskribien mo tan say totoon tinukoy mo. Saray dumerengel so nainteresan ed ibabagam lapud gagawaen mon mabilay iray bengatla ed sikara.

Saray salitan mabitar a mangipasabi ed saray ideya so mamaelek odino mamaakis ed totoo. Saratan so makapangiter na ilalo, managyat ed toon dismayado a pilaleken to so manbilay tan ontubo ed sikato so panangaro ed Manamalsa to. Saray totoo ed sankadalinan so naiimpluensyaan a tuloy ed ilalon pinawala na saray salita ed Biblia a singa saray balikas ed Salmo 37:10, 11, 34; Juan 3:16; tan Apocalipsis 21:4, 5.

Legan a babasaen mo so Biblia tan saray publikasyon na “matoor tan makabat ya aripen,” naimanom so dakel a panduruma na salsalita tan balbalikas. (Mat. 24:45) Aglabat basaen iratan insan lingwanan la. Pilien iraman so managyat ed sika, tan ilaktip iratan ed agew-agew a bokabularyom.

Panagsalitan Matukoy ed Saray Totontonen na Gramatika. Namoria na arum a totoo a say panagsalita ra so nayarin aliwan naynay a mitukoyan ed saray totontonen na gramatika. Balet anto so nagawaan da nipaakar ed satan?

No maneeskuela ka ni, anamoten so pankanawnawa natan ya aralen so maong a gramatika tan say maalwar a panagpili ed saray salita. No agka segurado ed rason nipaakar ed partikular a totontonen ed gramatika, tepet mo ed maestrom. Aglabat la basta aralen so gramatika pian walay nisumpal. Walaan ka na getma a nayarin anggapo ed arum ya estudyante. Labay mo so magmaliw ya epektibon ministro na maong a balita.

Anto no sika lay tinmakken tan binmaleg a mansasalita na sakey a lenguahen duma ed uusaren mo natan? Odino nayarin sikay ag-awalaan na pankanawnawa parad pormal ya edukasyon nipaakar ed dilin lenguahem. Agka nadidismaya. Imbes, manggunaet kan maong pian sikay onaligwas, a gawaen itan nisesengeg ed maong a balita. Say dakel a kabat tayo nipaakar ed gramatika so naaralan tayo diad itatalineng ed panagsalita na arum. Sirin ontalineng a maong sano manpapaliwawa iray atalitalin managpaliwawa. Sano basaen mo so Biblia tan saray nibase’d Biblia a publikasyon, imanoen so inkaalasir na estansa, saray salitan inusar a nankasakey, tan say kontekston akausaran da. Iyalig moy dilin panagsalitam ed sarayan maabig ya alimbawa.

Saray popular ya entertainer tan managkansion so nayarin mangusar na balbalikas tan paraan na panagsalita a duma ed gramatikon panangusar. Labay na totoon aligen so ontan iran indibidual. Saray managlako na druga tan arum nira a kriminal odino imoral so interon paraan na kabibilay da et mabetbet a walaan na dilin bokabularyo, ya usaren daray kabaliksan na salitan duman tuloy ed gendat a kabaliksan. Aliwan makabat parad saray Kristiano ya aligen so dinanman ed sarayan totoo. Say panggawa na ontan so mangipabidbir a kapara itayo na ontan iran totoo na mundo tan say dalan na bilay da.​—Juan 17:16.

Iyugali so pangusar na maabig a panagsalita ed kada agew. No anggapoy alwar so panagsalitam ed inagew-agew a pitotongtong, agmo iilaloan a nayarian mo so mansalitan maabig ed saray espisyal ya okasyon. Balet no say uusaren mo a panagsalita so maong a kalidad diad saray ordinaryon kipapasen ed bilay, satan so ompaway a marmarlas tan natural ed sika sano walad plataporma odino sano manpupulong ed arum nipaakar ed katuaan.