Watchtower ONLINE YA LIBRARYA
Watchtower
ONLINE YA LIBRARYA
Pangasinan
  • BIBLIA
  • PUBLIKASYON
  • ARAL
  • w93 6/15 p. 8-13
  • Ibabaga na Palsa, “Angapo so Baraan Da”

Anggapoy available ya video ed pinilim.

Pasensya la, walay error na video.

  • Ibabaga na Palsa, “Angapo so Baraan Da”
  • Say Panag-bantayan Mangipapalapag na Panarian nen Jehova—1993
  • Subheading
  • Miparan Topic
  • Say Makapakelkelaw a Sikulo na Danum
  • Sakey a Nanlapuan na Kakabatan nen Solomon
  • Andiay Balikas Odino Saray Salita Odino Boses, Sikaray Makapansalita!
  • Say “Manamalsa” a Pipilien na Saray Ebolusyonista
  • Misalamat Lapud Uran
    Say Panag-bantayan Mangipapalapag na Panarian nen Jehova—2009
  • Saray Makapakelkelaw ed Palsa so Mangitatandoro ed si Jehova
    Say Panag-bantayan Mangipapalapag na Panarian nen Jehova—2005
  • Saray Pabitar ed Libro na Job
    Say Panag-bantayan Mangipapalapag na Panarian nen Jehova—2006
  • Say Tumang nen Job—Panlalapuan na Ilalo
    Say Panag-bantayan Mangipapalapag na Panarian nen Jehova—1994
Mannengneng ni
Say Panag-bantayan Mangipapalapag na Panarian nen Jehova—1993
w93 6/15 p. 8-13

Ibabaga na Palsa, “Angapo so Baraan Da”

“Ta saray bengatla ya ag nanengneng a kien to, say andi angaan a pakayari to tan inkadivino to nanengneng a manlapu ed inkapalsa’y mundo, natalosan ira onong ed saray bengatla ya agawa, pian angapo so baraan da.”​—ROMA 1:20.

1, 2.(a) Anto so inreklamon tuloy nen Job ed si Jehova? (b) Anton pananguman so ginawan tampol nen Job?

SI Job, sakey a too ed inmuna iran panaon a walaan na agnabuyak a katooran ed si Jehova a Dios so inyan nen Satanas ed makapasinagem a subok. Say Diablo so angibalang ed amin a materyal a kayamanan nen Job, angitarok na ipapatey ed ananak ton lalaki tan bibii, tan amairap ed sikato na makapadimlan sakit. Inisip nen Job a say Dios so angitarok ed sarayan kalamidad ed sikato, tan sikatoy nanreklamon tuloy ed si Jehova: “Maong ta ed sika a mangapos ka, . . . pian opapeten mo so unong na inkauges ko, tan osisaen mo so onong ed kasalanan ko, angan amtam ya agak marelmeng?”​—Job 1:12-19; 2:5-8; 10:3, 6, 7.

2 Kayari na saya, saray salita nen Job ed Dios so angipanengneng na sigpot a kasuniyan: “Kanian binitlak so agko atalosan, bengabengatla a makapakelaw a toloy ed siak, ya agko naamtaan. Nadngel ko so nipaakar ed sika lapu ed panamegley na pakadngel na layag; balet natan say matak nanengneng to ka. Kanian kagulak so inkasiak, tan magbabawi ak ed dabok tan dapodapol.” (Job 42:3, 5, 6) Anto so agawa ya anguman ed kanonotan nen Job?

3. Anton balon punto de bista so agamoran nen Job nipaakar ed palsa?

3 Kabekta, si Jehova so akiebatan ed si Job manlapu ed aloboob. (Job 38:1) Sikato so angitepet na saray tepet ed si Job. ‘Iner so kawalaan mo sanen inletneg ko sa dalin? Siopa so angikapot ed saray dayat na pinto tan angigetar na panlapuan na saray daluyon? Kasin napapelag mo so uran ed dalin? Kasin napatubom so dika? Kasin naberber mon mankakasakey iray ulop na bitewen tan niwanwan mo ra ed saray pasen da?’ Diad interon kapitulo na 38 ya anggad 41 ed libro na Job, si Jehova so angitepet ed si Job na dakerakel a tepet tan dakel nira nipaakar ed palsa To. Impaimano to ed si Job so baleg a baetan na Dios tan too, a mabiskeg ya angipanonot ed si Job na kakabatan tan pakayarin nipanengneng ed palsa na Dios, bengabengatlan agnayarian nen Job a gawaen odino anggan talosan. Diad pankelaw a tuloy ed agaylan pakayari tan makapakelkelaw a kakabatan na makapanyarin-amin a Dios a singa nipatnag ed saray palsa To, si Job so akebbiew ed impakanonot a sikatoy makpel ya akisangsangan ed si Jehova. Kanian inkuanto: “Nadngel ko so nipaakar ed sika lapu ed panamegley na pakadngel na layag; balet natan say matak nanengneng to ka.”​—Job 42:5.

4. Anto so natebek tayo manlapud saray palsa nen Jehova, tan anto so kipapasen na saramay onsaew a makaimano ed satan?

4 Dakel a siglo ed saginonor, sakey ya apuyanan a managsulat na Biblia so amekder a saray kalidad nen Jehova so nanengneng diad panamegley na saray palsa to. Insulat nen apostol Pablo diad Roma 1:19, 20: “Ta say akabatan nipaakar ed Dios nipatnag ed sikara; ta say Dios inpatnag to ed sikara. Ta saray bengatla ya ag nanengneng a kien to, say andi angaan a pakayari to tan inkadivino to nanengneng a manlapu ed inkapalsa’y mundo, natalosan ira onong ed saray bengatla ya agawa, pian angapo so baraan da.”

5. (a) Anton natural a pankaukolan so niwala’d katooan, tan panon ya aliwan susto so impanggawa na arum? (b) Anto so inrekomenda nen Pablo ed saray Griego diad Atenas?

5 Apalsa so too a walaan na natural a pankaukolan na pandayew ed atagtagey a pakauley. Diad libro nen Dr. C. G. Jung a The Undiscovered Self, tinukoy to iyan pankaukolan a bilang say “nisipor ya awawey a nikabkabiig ed too, tan saray pakapatnagan so nanengneng ed interon awaran na too.” Sinalita nen apostol Pablo so natural a pilalek na too a mandayew, a nipaliwawa no akin a saray Griego ed Atenas so nanggawa na saray imahen tan altar parad dakel a dirios, a kabat tan agkabat. Impabidbir met nen Pablo ed sikara so tuan Dios tan insalaysay ton nepeg dan peneken a susto iyan sipor a pilalek diad pananap ed tuan Dios a Jehova, “dia ed pankarkarapas da, sikato so naromog da, angan wala ed ag arawi ed sinansakey ed sikatayo.” (Gawa 17:22-30) Unong a sikatayo so asingger ed saray palsa to, ontan kinaasingger so pakaimano tayo ed saray kalidad tan atributos to.

Say Makapakelkelaw a Sikulo na Danum

6. Antoran kalidad nen Jehova so naimano tayo diad sikulo na danum?

6 Antoran kalidad nen Jehova so naimano tayo, alimbawa, diad abilidad na saray lurem a mankarga na toneladan danum? Naimano tayo so aro tan kakabatan to, lapud itatarya toray uran ed kabendisyonan na dalin. Saya so gagawaen to diad panamegley na makapakelkelaw a desinyo a manasaglawi’d sikulo na danum ya asalambit diad Eclesiastes 1:7: “Amin iray ilog ombatik ira ya onla ed dayat, angan ontan say dayat sikato so ag napano; ed pasen a nanlapuan na saray ilog, diman onla ra lamet.” Say libro na Biblia a Job so espisipiko ed no panon a satan so nagawa.

7. Panon a nitarok so danum ed saray lurem manlapu ed dayat, tan panon a saray lurem so mankarga na tolenadan danum?

7 Sano onagos iray ilog ed dayat, sikaray agmansiansia ditan. Si Jehova so “mamatagey ed saray tedter na danum a manlapu ed dayat tan mamaimey na uran a manlapu ed sengaw a ginawa to.” Lapud say danum so wala ed porma na sengaw na danum tan diad kaunoran et magmaliw a linaew, “saray lurem so nibitin ed atagtagey, sakey a makapakelaw a kimey na agaylan dunong to.” (Job 36:27; 37:16; The New English Bible) Manletletaw iray lurem anggad sikaray sengaw: “Sikatoy mamapano na danudanum ed saray lurem to​—agnasiyan iray sengaw lapu ed belat da.” Odino unong ed impangikuan na sananey a patalos: “Popokpokan to’y danudanum ed makapal a lure-lurem, tan agnapelag iray lurem lapud belat da.”​—Job 28:8, The Jerusalem Bible; NE.

8. Diad anton nandurumaan a kundang a “saray poronggo na tawen” so nikalbo tan mangumpleto ed sikulo na danum?

8 “Siopa so makapangibung na saray poronggo na tawen” a sengegan na ipelag na uran ed dalin? (Job 38:37) Samay “agaylan dunong” to so angipasen ed sikara diman ya ununa, a “mamaimey na uran a manlapu ed sengaw a ginawa to.” Tan anto so nakaukolan pian napaimey iray tedter na uran manlapud saray sengaw? Nepeg a wala so mikroskopikon solidon bengatla (solid matter), a singa saray butil na dabok odino asin​—manlapud nilibo ya anggad nilasus nilibo ed sikara diad kada sintemetro na dagem—​pian onkanan manunan kabiangan ed katibukel na saray tedter. Akalkula a mankakaukolan na minilyon iran melanting a tedter na lurem pian natugyop so tedter na uran. Diad kayari lambengat na sayan pakatibukel insan nitedter na saray lurem iray danum da ed dalin pian unagos ya ompawil ed dayat. Sirin say sikulo na danum so mantultuloy. Kasin amin na saya so agawa ya andian na panangiwanwan? Peteg ya “agnabaraanan!”

Sakey a Nanlapuan na Kakabatan nen Solomon

9. Anto so makatantandan nalmoan nen Solomon nipaakar ed sakey a grupo na gilata?

9 Diad kadaanan a mundo, say kakabatan nen Solomon so agnaparaan. Dakel ed satan a kakabatan so nipaakar ed palsa nen Jehova: “Et nansalita [si Solomon] nipaakar ed saray kiew, manlapu ed cedro ya wala ed Libano anga ed hisopo ya ontobo ed bakor: sikatoy nansalita met nipaakar ed saray monanakap, tan saray manok ed tagey, tan saray bigis, tan saray sira.” (1 Arari 4:33) Parehon si Ari Solomon so nansulat: “Onla ka ed gilata, sika a mangiras; isipen mo so saray dalan to, tan onkabat ka. Sikato ya andian na manunaan, managimaton, odino makauley, itadia to so tinapay to ed tiagew, tan tiponen to so kanen to ed panagani.”​—Uliran 6:6-8.

10. Panon a say ilustrasyon nen Solomon nipaakar ed saray managtipon a gilata so apaneknekan?

10 Siopa so angibangat ed saray gilata a mansimpen na tagano ed tiagew ta pian natagano ira legan na panao’y ambetel? Diad loob na saray siglo, say inkasusto na salaysay nen Solomon ed sarayan gilata a nantipon tan nansimpen na saray bukel parad panao’y ambetel so nanduaruwaan. Anggapo so anggan sakey ya akaromog na anggan dinan a kaletan na kiwawala da. Anggaman ontan, nen 1871, sakey a biologo na Britanya so akadiskobre ed saray kamalir da diad dalem na dalin, tan say inkasusto na Biblia ed pangirereport ed sikara so apaneknekan. Balet panon so impakagamor na sarayan gilata na pikakabat a diad tiagew et onsasabi la so panao’y ambetel tan say kakabatan ed pakaamta no anto so gawaen nipaakar ed satan? Say Biblian mismo so mangipapaliwawa a dakel a palsa nen Jehova so walaan na nisipor a kakabatan parad kiliktar da. Saray managtipon a gilata so manangawat na sayan bendisyon manlapud Manamalsa ra. Sasalitaen itan na Uliran 30:24: “Sikara so mapalalo a makabat.” Say pangibaga a satan a kakabatan et nibanbana so agmakatunongan; say isaew diad pakaimano ed makabat a Manamalsa a walad benegan na satan so agnabaraanan.

11. (a) Akin a say baleg a kiew a sequoia so makapakelkelaw a tuloy? (b) Anto so makapakelaw a tuloy nipaakar ed ununan reaksyon na photosynthesis?

11 Say sakey a toon wala ed sengeg na baleg a kiew a sequoia, so mankelaw ed kinabaleg ton tuloy, a liknaen ton singa melag a gilata. Say sukat na kiew so makapakelkelaw a tuloy: 90 a metro so katagey, 11 a metro ed kalapar, 0.6 a metro so kakapal na obak to, saray lamot to so ompanat ed masulok a 1.2 ya anggad 1.6 ya ektarya. Ingen, say lalo nin makapakelaw et say kimika (chemistry) tan pisika (physics) a nasasaglawi ed ibabaleg to. Saray bulong to so manepsep na danum manlapud saray lamot, carbon dioxide manlapud dagem, tan enerhyan manlapud banwa pian mamawala na saray masamit tan mangipaway na oksihena (oxygen)​—satan ya andar so atawag a photosynthesis a manasaglawi ed ngalngali 70 a kimikal reaksyon (chemical reactions), aliwan amin ed saratan so atalosan. Makapakelaw, say ununan reaksyon so mandedependi ed sinag a manlapud banwa a satan so suston kolor, suston distansya; tano andi satan so agnasepsep na saray molikolan chlorophyll pian nigapo so andar na photosynthesis.

12. (a) Anto so makatantanda nipaakar ed panangusar na kiew a sequoia ed danum? (b) Akin a say nitrohena so nakakaukolan ed ibaleg na tanaman, tan panon a nakumpleto so sikulo to?

12 Ontan met a makapakelaw so katuaan a satan a kiew so makasepsep na dakel a danum manlapud saray lamot ya anggad toktok na sayan 90 a metron katagey. Dakel nin tuloy a danum so niyatagey nen say nakakaukolan para ed photosynthesis. Tan say sulok so napawala ed panamegley na saray bulong diad pangipasengaw ed dagem. Gawaen ton say kiew so ambasa, a singa say pakapriskoan tayo diad panlinget tayo. Pian mamawala na protina parad ibaleg, nakaukolan a niyarum so nitrohena ed saray masamit, odino carbohydrates. Say bulong so agmakausar na nitrohenan gas a naala manlapud dagem, balet saray organismo na dalin et napagmaliw to’y nitrohenan gas a walad dalin a magmaliw a nitrates tan nitrites a natunaw ed danum, kayari to et saratan so manbiahe manlapud saray lamot ya onla ed saray bulong. Sano saray tanaman tan ayep a manguusar ed sayan nitrohena diad saray protina ran mangangga tan nabulok, say nitrohena so nibulos, a mangumpleto ed sikulo na nitrohena. Diad amin na saya, say nasasaglawin inkakomplikado so makawetwet, mairap a nagawaan no anggapo so desinyo odino direksyon.

Andiay Balikas Odino Saray Salita Odino Boses, Sikaray Makapansalita!

13. Anto so iyaabawag na mabitewen a katawenan ed si David, tan anto so mantultuloy ya ibaga da ed sikatayo?

13 Agaylan satan so makapakelkelaw a panangipanengneng na Manamalsa a naimano ed mabitewen a tawen a sengegay panrespeto na saray onnenengneng! Diad Salmo 8:3, 4, imbalikas nen David so aralem a panagrespeton nalilikna to: “No omamengen ko so saray tawen mo, kimey na saray gamegamet mo, say bulan tan saray bitewen, a inganam; anto ta so too a manonot ka ed sikato? Tan say anak na too, a sikato so dalawen mo?” Diad saraman so walaan na saray mata a makanengneng, layalayag a makarengel, tan puson makalikna, sarayan mabitewen a katawenan so mansalita, a singa ginawa da ed si David: “Saray tawen ipaliwawa ra so gloria na Dios.”​—Salmo 19:1-4.

14. Akin a say dinamikon enerhya na sakey ed saray bitewen so makanan tuloy ed sikatayo?

14 No lalon malaknab so kabat tayo nipaakar ed saray bitewen, lalon maksil so pansalita ra ed sikatayo. Diad Isaias 40:26, sikatayo so naimbitaan a mangimano ed kinabaleg na enerhya ra: “Itangay yo so saray mata yo ed tagey, tan nengnengen yo no siopa so amalsa ed saraya, a sikato alaen to so saray ejercito ra ed bilang; sikato tawagen to ra ya amin ed ngaran; lapu ed kabaleg a toloy na biskeg to ed pakapanyari, tan lapu ed mabiskeg ed pakayari, angapo so kulang angan sakey.” Say biskeg na gravity tan say dinamikon enerhya na sakey ed sikara, say banwa tayo, so mamapasiansia ed tetelekan na dalin, mamapabaleg ed saray tanaman, mamapapetang ed sikatayo, tan manggawad amin a bilay a posibli dia ed dalin. Inkuan nen apostol Pablo diad panamegley na panangipuyan: “Sakey a bitewen miduma ed sakey a bitewen dia ed gloria.” (1 Corinto 15:41) Kabat na siensia iray duyaw a bitewen a singa say banwa tayo, ontan met ed saray blue star, red giant, white dwarf, neutron stars, tan onsasabog iran supernova a mangibulos na agnatalosan a biskeg.

15. Anto so naaralan tan sinalin aligen na dakel iran imbentor manlapud palsa?

15 Dakel ya imbentor so makakaaral manlapud palsa tan analin mangalig ed saray abilidad na mabilay iran pinalsa. (Job 12:7-10) Imanoen so pigara lambengat a matalonggaring iran nengneng na pinalsa. Saray seabird a walaan na kolokolong a mamatabang ed danum na dayat; saray sira tan igat a mamawala na koryente; saray sira, alumbayar, tan bigibigis a mamawala na liwawa; saray kolalatnit tan dolphin a mangusar na sonar; saray ampingilan a manggawa na papel; saray gilata a mamaalagey na saray taytay; saray beaver a mamaalagey na saray prinsa; saray uleg a walaan na nisipor iran termometro; saray ankelag a bigis a mangusar na saray snorkel tan diving bells; saray pusit a manguusar na jet propulsion; saray genggeng a makagawa na pitoran klase na abung na genggeng tan trapdoors, iket, tan saray lasso a walaan na saray anak na genggeng a balloonists, a manbiahe na nilibo iran kilometro diad sankapelesan, saray sira tan crustacean a manguusar na saray onletaw a tanke a singa saray submarino; tan saray manok, bigis, bakukol ed dayat, sira, tan saray ayayep a manggawa na makapakelkelaw iran dunong na iyaalis​—saray abilidad ya agnipaliwawa na siensia.

16. Antoran sientipikon katuaan so inrekord na Biblia ed nilibon taon sakbay a saratan so naamtaan na siensia?

16 Say Biblia so angirekord na sientipiko iran katuaan ed nilibo iran taon sakbay a saratan so akabatan na siensia. Say Mosaikon Ganggan (koma-16 siglo K.K.P.) so angipanengneng na kakabatan ed sakit ed nilibo iran taon sakbay nen Pasteur. (Levitico, kapitulo 13, 14) Diad koma-17 siglo K.K.P., imbaga nen Job: “Ibitin to so dalin ed tapew na angapo.”(Job 26:7) Sanlibon taon sakbay nen Kristo, insulat nen Solomon so nipaakar ed andar na dala; say siensia na medikal so nanalagar anggad koma-17 siglo K.P. pian aralen so nipaakar ed satan. (Eclesiastes 12:6) Sakbay na satan, say Salmo 139:16 so angipanengneng na kakabatan ed genetic code: “Saray matam anengneng da so laman ko ya aliwa ni a nagnap; tan dia ed librom akasulat ya amin ira ya, angan saray agew na nigeter a nipaakar ed siak, nen angapo ni a balot ed sikara.” Diad koma-7 siglo K.K.P., sakbay a naamtaan na saray biologo so nipaakar ed iyaalis, insulat nen Jeremias, unong a nirekord diad Jeremias 8:7: “Saray gikgik ed liwang amta ra so panaon na iyalis; et saray malapati tan saray mangalimpana tan saray dolakak et amta ray panaon na ipawil.”​—NE.

Say “Manamalsa” a Pipilien na Saray Ebolusyonista

17. (a) Anto so ibabaga na Roma 1:21-23 nipaakar ed pigaran mangipupulisay a mangimano ed sakey ya intelehentin Manamalsa a walad benegan na saray makapakelaw a pinalsa? (b) Diad pantalos, anto so pipilien na saray ebolusyonista bilang “manamalsa” ra?

17 Ibabaga na sakey a kasulatan nipaakar ed pigaran mangipupulisay ed sakey ya intelehentin Manamalsa a walad benegan na saray makapakelaw iran pinalsa: “Nagmaliw ira’n maapa ed panagkatunongan da, et say mureng a puso ra naklepan. A kuan da’n makabat ira, nagmaliw iran makulangkulang, tan sinaltan da so gloria na andi kadederal a Dios ed kaolibay na talintao na maidederal a too, tan saray manomanok, ayayep a sanepat sali, tan bengabengatla ’ran korongkorong.” Ta “sinalitan da na tila so katuaan na Dios, tan ingalang da tan nanlingkoran da so pinalsa ya ag komon say Amalsa.” (Roma 1:21-23, 25) Satan so mipara ed saray ebolusyonaryon sientista, a diad tua et mangidadalangirang ed ideyan impantutumbokan​-alombayar​-sira​-amphibians​-korongkorong​-ayayep​-“toon-bakes” bilang “manamalsa” ra. Anggaman ontan, peteg a kabat dan anggapo so basta sakey-selulan organismo a mangigapo na pansusuldongan. Say sankasimplian ya organismon akabatan so mankarga na sanlasus bilyon ya atom, tekep na nilibo iran kemikal reaksyon a nagagawan manbabansag ed loob to.

18, 19. (a) Siopa so makanepegan a Sakey a bidbiren a nanlapuan na bilay? (b) Panon karakel so nanengneng tayon palsa nen Jehova?

18 Si Jehova a Dios so Manamalsa na bilay. (Salmo 36:9) Sikato so baleg ya Inmunan Sengegan. Say ngaran to, Jehova, et kabaliksan to so “Gawaen To.” Saray pinalsa to so agtayo nabilang. Peteg a wala niray nilaksa a nagkalalo nen say kabat na too. Say Salmo 104:24, 25 so mangipapaamta ed onia: “O Jehova, agay la so kinaraklan na saray gawam! Dia ed karonongan so nangawaan mo ed saraya ya amin.” Say Job 26:14 so mangipapalinew ed saya: “Nia, saraya sikara lambengat so kabiangan a mapaway na saray dalan to: et agay la kamelag so esaes a narengel tayo ed sikato! Balet say karol na pakayari to siopa so makatalos?” Nanengneng tayo so pigaran ankekelag, narengel tayo so pigaran esaes, balet say pantalos ed sigpot a kabaliksan na makapanyari a karol to so imposiblin sigpot a natalosan.

19 Anggaman ontan, walaan tayo na magmaong a lapuan diad pangimano ed sikato nen say diad panamegley na pisikal iran pinalsa to. Satan a magmaong a lapuan et say Salita to, say Biblia. Diad satan a lapuan sikatayo natan so ombasil ed ontumbok ya artikulo.

Kasin Nanonotan Yo?

◻ Anto so naaralan nen Job sanen akitongtong si Jehova ed sikato diad aloboob?

◻ Akin ya imbaga nen Pablo ya arum so agmakapanbaraan?

◻ Panon so iyaandar na sikulo na danum?

◻ Antoran importantin bengatla so nagawaan na liwaway agew ed sikatayo?

◻ Antoran sientipikon katuaan so ipaparungtal na Biblia sakbay a naamtaan na siensia?

    Publikasyon a Pangasinan (1988-2026)
    Man-Log Out
    Man-Log In
    • Pangasinan
    • Share
    • Setting Mo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisyon ed Pangusar
    • Totontonen ed Privacy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Man-Log In
    Share