Inggetar ta la na Dios so Pansumpalan Tayo?
“ONTANLAN kinarakel na is-isipen iran problema so napaliisan komon no agla usaren so terminon kapalaran a mabetbet-ya-agnatatalosan.” Nayarin umamengen mo, no inusar mo lay salitan “kapalaran” odino nadngelan mo lan inusar.
Unong ed agano nin Pranses a Katolikon ensayklopidya a Théo, maabig no agtayo usaren so salitan “kapalaran.” Onia so ibabaga na sananey nin libro: “Natan, say kapalaran so singano aliwa lan sentro na saray debati ed teolohya, anggan ed maslak iran Protestanti.”
Anggaman kuan, say tepet nipaakar ed kapalaran so mangaapekta ed dakel a totoo ed interon awaran. Satan so sentro na sangsangan ya angimpluensya ed Repormasyon, tan anggan ed limog na Iglesia Katolika, satan so tema na saray ampetang a debati ed loob na saray siglo. Anggaman agtanton pandedebatian natan, siansian satan so problema. Siopa ta so agmalabay a mangamta no kasin inmuna lan nigetar so pansumpalan to?
Kapalaran—Kabaliksan na Salita
Anto so kabaliksan na salitan “kapalaran” diad saray iglesia? Ipapasen itan na Dictionnaire de theólogie catholique bilang “madibinon getma ed pangitarok ed arum, a niparungtal ed panamegley na ngaran, a mamaarap ed andi-anggaan a bilay.” Inkalapagan ya inisip a saray pinili, “a niparungtal ed panamegley na ngaran” et saramay tutukoyen nen apostol Pablo diad sulat to ed saray taga Roma, diad onggendan iran balikas: “Say Dios so mankikimey parad pankaabigan na saramay mangaaro ed sikato, ya atawag unong ed gagala to. Lapud saramay kabat to la ed inmuna so inikdan to na kapalaran a magmaliw a kapara na indengan na Anak to . . . Tan saramay inikdan to na kapalaran so tinawag to met; tan saramay tinawag to so inikday-inkatunong; tan saramay inikday-inkatunong so inggloria to met.”—Roma 8:28-30, Revised Standard Version.
Anggan sakbay na kiyanak da, arum a totoo so impasen a pinili na Dios tekep na ilalon makapinabang ed gloria nen Kristo diad katawenan. Saya so angipaarap ed abayag-lan-pandedebatian a tepet: Kasin pipilien na Dios lambengat no siopa so labay ton iliktar unong ed panlabayan to, odino kasin say totoo so walaan na kawayangan tan walaay betang a nepeg a gawaen ed pangamor tan pakala na pabor na Dios?
Augustine, say Ama na Salitan Kapalaran
Anggaman arum niran Ama na saray Iglesia so angisulat la nipaakar ed kapalaran, si Augustine (354-430 K.P.) so inkalapagan ya ipapasen ya angiletneg ed saray pundasyon na doktrina a namparan parad saray iglesian Katoliko tan Protestanti. Unong ed si Augustine, abayag lan inggetar na Dios a saray matunong so makaawat na magnayon iran bendisyon. Diad biek a dapag, saray agmatunong, anggaman ag-inggetar na Dios diad pihon kabaliksan na salita, so makaawat na makanepegan a dusa parad saray kasalanan da, kondemnasyon. Say salaysay nen Augustine so angiter na melag a palungkit parad kawayangan, diad ontan et mangilulukas na dalan parad dakel a sangsangan.
Saray Mananawir nen Augustine
Say debati nipaakar ed kapalaran tan kawayangan so maparanay a tinmubat legan na Kapegleyan Iran Panaon, tan sinmabi’d punton nakaukolan a resolbien itan legan na Repormasyon. Sisiaen nen Luther a say kapalaran na balang sakey so bulos a pili na Dios, ya ag To ni inmunan ninengneng so arapen iran merito odino maabig iran kimey na saray pinili. Si Calvin so sinmabi ed lalon biglan konklusyon ed ideya ton nankaduan kapalaran: Say arum so walaay kapalaran a maandon kilalaban, tan say arum et maandon kondemnasyon. Anggaman ontan, impasen met nen Calvin so desisyon na Dios bilang agmakatunongan, agni ingen natalosan.
Say isyu nipaakar ed kapalaran tan say maapit a misiglaotan a tepet nipaakar ed “grasya”—salitan inusar na saray simbaan pian tukoyen so kiwas ed pangilaban na Dios tan pangiyabawag a matunong ed totoo—so nagmaliw ya ontanlan baleg a nen 1611 et insebel so pangipalapag na antokaman nipaakar ed kapalaran ya anggapoy panangiyabuloy na Katolikon Masanton Papa. Diad loob mismo na Iglesia Katolika, saray bangat nen Augustine so akaawat na mabiskeg a suporta manlapud Pranses iran Jansenista ed koma-17 tan koma-18 iran siglo. Indalangirang da so agaylan mapeget tan pinilin pormay Inkakristiano tan awalaan ni ingen na saray patumbok ed limog na saray aristokrata. Ingen, agkinmepay sangsangan nipaakar ed saman. Inganggan nen Arin Louis XIV so kaderal na monasteryo na Port-Royal, a nanlapuay Jansenista a kanonotan.
Diad loob na saray simbaan na Areporman Protestanti, arawin nasumpal so pantataloan. Niarum ed arum a relihyoson grupo, saray Remonstrante, ya anumbok ed si Jacobus Arminius, so manisian say too et walaan na betang ed dilin kililiktar to. Temporaryon niresolbi na Protestant Synod of Dordrecht (1618-19) so isyu sanen inadapta to so mapeget a pormay Calvinistan ortudoksya. Unong ed libron L’Aventure de la Réforme—Le monde de Jean Calvin, diad Alemanya et sayan gutgutan nipaakar ed kapalaran tan kawayangan so angigapo na andukey a panat na “agmatalona iran impanalin panpulangan, ontan met ed saray panangabuso, panangipangaw, tan panamagit ed saray teologo.”
Kapalaran Odino Kawayangan?
Manlapud gapo, sarayan duaran sigpot a mansumlangan ya ideya, say kapalaran tan kawayangan, so amalesa ni na dakel ya ampetang iran gutgutan. Diad biang nen Augustine et agto ayarian ya isalaysay iyan agpanpaknaan. Sisiaen met nen Calvin itan bilang balikas na soberanon linawa na Dios tan diad ontan et agnisalaysay.
Balet kasin say panangiparungtal na Biblia nipaakar ed saray kualidad tan personalidad na Dios so ontutulong ed sikatayon mas natalosan irayan tepet? Say onggendan ya artikulo so detalyadon mangusisa ed sarayan punto.
[Saray litrato ed pahina 4]
Calvin
Luther
Jansen
[Credit Line]
Saray retrato: Bibliothèque Nationale, Paris