Panamagalang ed Maedad Laran Atateng Tayo

1. Panon a nibagan walay otang a linawa tayo ed atateng tayo, tan diad ontan et antoy kaukolan a liknaan tan ikiwas tayo ed sikara?

“TALINENG moy amam a nanilalak ed sika, tan agmo babalawen so inam lapud sikato lay inmakulaw,” insimbawa itan na makabat a laki nen saman. (Uliran 23:22) ‘Agkon balot gawaen itan!’ nayarin ikuanmo. Imbes a balawen so kainaan tayo​—odino kaamaan tayo—​liknaen na maslak ed sikatayo so aralem ya aro parad sikara. Bidbiren tayon baleg so otang a linawa tayo ed atateng tayo. Manuna ed amin, inikdan itayo na atateng tayo na bilay. Anggaman si Jehova so Subol na bilay, no anggaporay atateng tayo agtayo basta niwala. Anggapoy niiter tayo ed atateng tayo a singa kamabli na bilay mismo. Insan, isipen pay dilin-sakripisyo, mapagan panangasikaso, gastos, tan maaron panangimanon nasasaglawi diad panulong ed sakey ya ugaw ed basbas manlapud inkaugaw ya anggad inkawala-la’d-edad. Kanian, agaylan makatunongan ya isisimbawa na Salita na Dios: “Igalang moy amam tan inam . . . ta pian nalaeman moy maong tan makapansungdo ka ed andukey a panaon diad dalin”!​—Efeso 6:2, 3.

PANAMIDBIR ED EMOSYONAL A PANKAUKOLAN

2. Panon a makabayar so binmaleg ya ananak na “kanepegan a babayaran” ed atateng da?

² Oniay insulat nen apostol Pablo ed saray Kristiano: “Abuloyan ya aralen da [ananak odino saray apo] nin unona so pangagamil na maridios a debosyon ed dili ran sankaabungan tan itultuloy dan bayaran so kanepegan a babayaran ed atateng tan saray laki/bai ra, ta saya so naawat ed imaton na Dios.” (1 Timoteo 5:4) Niiter na binmaleg ya ananak iyan “kanepegan a babayaran” diad pangipanengneng na apresasyon lapud saray taon na impangaro, impankimey, tan impangasikaso ed sikara na atateng tan laki/bai ra. Say sakey a dalan a nagawaan iya na ananak et diad pamidbir a singa met ed arum, saray matatken la so mankakaukolan na aro tan panamaseguro​—mabetbet et pirmin maniilalo. Singa met ed sikatayon amin, kaukolan a nalikna ran sikaray papablien. Kaukolan dan naliknan saray bilay da so makanakanan tuloy.

3. Panon tayon napagalangan so atateng tan laki/bai tayo?

³ Kanian napagalangan tayoray atateng tan laki/bai tayo diad pangipaamta ed sikaran inaro tayo ira. (1 Corinto 16:14) No agtayo kaamong iray atateng tayo, kaukolan tayon tandaan a say pitatalosan ed sikara so mankabaliksan na baleg a tuloy ed sikara. Say sakey a makapaligsan sulat, sakey a tawag ed telepono, odino sakey ya ibibisita so abalbaleg a mamawala na gayaga ra. Si Miyo, a manaayam diad Japan, so nansulat sanen manedad na 82: “Say ana’ko [a say masiken to et sakey a managbiahen ministro] so mangibabaga ed siak: ‘Nay, ipangasi yon miulop kayo ed “panbiahe” mi.’ Ipapawit to ed siak so iskedyul na rota ra tan saray numeroy telepono ed kada simba. Nayarian kon ilukas so mapak tan ibagan: ‘Ay. Natan et wadia la ra!’ Lawas kon pisasalamatan si Jehova lapud bendisyon ed impakawalaan na ontan ya anak.”

PANANGASISTI ED MATERYAL IRAN PANKAUKOLAN

4. Panon a pinaseseg na Judion relihyoson tradisyon so inkaandiay-liknaan ed maedad laran atateng?

⁴ Posibli ta a say panamagalang ed atateng na sakey et sasaglawien to met so pangasikaso ed saray materyal a pankaukolan da? On. Mabetbet ya ontan. Diad agew nen Jesus saray relihyoson pangulo so manusuporta ed tradisyon a no inyabawag na sakey a too a say kuarta odino kayarian to et “sakey a regalon nidedika ed Dios,” sikatoy bulos ed responsabilidad ya usaren itan ed pangasikaso ed atateng to. (Mateo 15:3-6) Agaylan andiay-liknaan! Diad tua et saraman a relihyoson papangulo so amaseseg ed totoon agmamagalang ed atateng da noagta tratoen ira tekep na agpangingalngalep diad sinisiblet ya agpangiter ed saray pankaukolan da. Agtayon balot labay a gawaen itan!​—Deuteronomio 27:16.

5. Anggaman walaray probisyon ya iiter na saray gobierno ed pigaran daldalin, akin a say panamagalang ed atateng na sakey et no maminsan et mangilaktip ed pangiter na pinansyal a tulong?

⁵ Diad dakel a daldalin natan, saray suportadoy-gobiernon programa parad sosyedad so mangiiter ed arum na materyal iran pankaukolan na saray maedad la a singa say tagano, kawesen, tan siroman. Niarum ed satan, saray maedad lan mismo so akapangisimpen na pigaran probisyon parad itatatken da. Balet no saray probisyon so makisir odino napapaneknekan a kulang, napagalangan na ananak so atateng da diad panggawa na nayarian da pian kapeten iray pankaukolan na atateng. Diad tua, say panangasikaso ed matatken lan atateng so sakey ya ebidensya na maridios a debosyon, salanti, say debosyon na sakey ed si Jehova a Dios, say Manangigapo na uksoyan na pamilya.

ARO TAN DILIN-SAKRIPISYO

6. Antoran uksoyan ed panayaman so ginawa na arum ta pian naasikaso iray pankaukolan na atateng da?

⁶ Dakel a wala-la’d-edad ya ananak so kinmiwas ed saray pankaukolan na mabeblay ya atateng da tekep na aro tan dilin-sakripisyo. Arum so angala ed atateng da ed dilin ayaman da odino inmalis pian asingger ed sikara. Say arum met so akiamong ed atateng da. Mabetbet a saratan ya areglo so napapaneknekan a namparan bendisyon ed atateng tan ananak.

7. Akin a maong so agpagmaliw a manapurasta no manggagaway desisyon nipaakar ed maedad laran atateng?

⁷ Anggaman, no maminsan, saratan a kiwas et agmarakep so pawayan da. Akin? Anganko lapud manapurasta so impandesisyon odino nibase labat ed emosyon. “Iimanoen na sakey a marunong so kundang to,” so sikakabat ya ipapasakbay na Biblia. (Uliran 14:15) Alimbawa, no bilang ta say maedad lan inam so naiirapan a manbilay a bukbukor tan isipen mon sikatoy nagunggunaan diad piamong to ed sika. Anggaman sidudunong a kinonsideram iray kundang mo, nayarin isipen mo iray onggendan: Antoray aktual a kaukolan to? Wala ta so pribado odino gagastosay-estadon serbisyo a mangiyoopresi kasandin solusyon? Labay to ta so onalis? No labay to, diad antoran dalan a say bilay to et naapektoan? Kaukolan ta a taynan toray kaaro to? Panon iyan mangapekta ed emosyon to? Kasin nitongtong mo la irayan bengatla ed sikato? Panon ya apektoan ka na ontan a kiwas, say asawam, saray dilin ananak mo? No nakakaukolan na inam so panangasikaso, siopa so mangitarya ed satan? Kasin napannanabangan so responsabilidad? Nisingbat mo ta la iyan pamaakaran ed arum a membro na pamilyan direktan nalalanor?

8. Siopa so nayarin tuplegan mo sano dedesidien no panon a tulongan so maedad laran atateng mo?

⁸ Lapud say responsabilidad parad pangasikaso et lalanoren ton amin so ananak ed loob na pamilya, makabat so pandaragup a pantotongtong na pamilya ta pian amin so minabang ed panagdesisyon. Say pitongtong ed saray mamatatken diad loob na kongregasyon odino ed kakaaron akasali la ed mipadparan situasyon so makatulong met. “Niwala so isasaew na saray plano no ditan et anggapo so kompidensyal a tongtongan,” ipapasakbay na Biblia, “balet diad karaklan na managsimbawa niwala so kasumpalan.”​—Uliran 15:22.

MAGMALIW A MILILIKNA TAN MAKATALOS

9, 10. (a) Anggaman ed onaabantin edad da, anton panangonsidera so nepeg ya iter ed saray maedad la? (b) Antokaman iray kundang a laen na binmaleg lan anak ed biang na atateng to, anto so lawas kaukolan ton iter ed sikara?

⁹ Kakaukolanen na pamagalang ed maedad laran atateng tayo so pagmaliw a mililikna tan makatalos. Legay pangitatarok na itatatken na seryoso iran pansumpalan, naromog na saray matatken la a mandenden lay irap na panakar, pangan, tan pakatanda. Nayarin kaukolan day tulong. Mabetbet a saray anak et magmaliw a mapeget tan salien dan mangitarya na panangigiya. Balet saray maedad la so wala-la’d-edad a walaay legay-bilay ya atipon a kakabatan tan eksperiensia, legay-bilay a pangaasikaso ed sarili ra tan panaggaway dilin desisyon. Say pakabidbiran tan dilin-respeto ed sikara so nayarin nisentro ed betang da bilang atateng tan wala-la’d-edad. Saray atateng a liknaen dan napapaskar ed pangokontrol na ananak da ed bilay da so nayarin magmaliw a nagonigon odino onsanok. Arum so oningongot tan resistian daray sagpot ya ipasen dan mamakesay ed independensya ra.

¹⁰ Anggaporay mainomay a solusyon ed saratan a problema, balet sakey a kaabigan so pangiyabuloy ed maedad laran atateng ya asikasoen day inkasikara tan manggawa na dili ran desisyon ya anggad posibli. Agmakabat so panggawa na saray desisyon no antoy sankaabigan parad atateng mo ya agni intongtong ed sikara ya unona. Nayarin dakel so abalang da lapud itatatken. Abuloyan moran magmaliw ya independenti no posibli. Nayarin naimanom a no samet so panasalim a pangontrol ed bilay na atateng mo et magmaong so relasyon mo ed sikara. Sikaray magmaliw a mas maliket, tan ontan mo met. Anggano kapilitan so pangipilit ed pigaran bengatla parad pankaabigan da, say pamagalang ed atateng mo et kakaukolanen toy pangiter ed sikara na dignidad tan respeton kanepegan da. Oniay ikokonseho na Salitay Dios: “Nepeg mo so onalagey ed arap na ubanan a buek tan kaukolan mon igalang so inkatoo na masiken.”​—Levitico 19:32.

PANAMANTINI ED SUSTON AWAWEY

11-13. No say relasyon na wala-la’d-edad ya anak ed atateng to so aliwan marakep ed apalabas, panon to nin nabenbenan so angat ed pangumponi parad sikara ed saray taon na inkatatken da?

¹¹ No maminsan say probleman kidudungetan na wala-la’d-edad ya ananak ed pamagalang ed maedad laran atateng da et lalanoren toy siglaotan da ed atateng da sanen ugugaw nira. Anganko say amam so ambetel tan agmaaro, say inam so dominante tan masebeg. Nayarin wala ni liknaan mon sinmaew, masanok, odino sakit na linawa lapud agda nengneng so atateng ya iilaloan mon pagmaliwan da. Kasin natalonaan mo iratan a liknaan?a

¹² Oniay salaysay nen Basse, a binmaleg ed Finland: “Say sioman ko et datin opiser na SS diad Nazin Alemanya. Magmainomay toy onsanok, tan insan sikatoy mapeligro. Aminpigan pinekpek toy inak ed imaton ko. Aminsan sanen sikato so sinmanok ed siak, inwasiwas toy balkes to tan nikena so bakel ed lupak. Maksil a nikena ed siak kanian atumba ak ed katre.”

¹³ Ingen, walaray aspeto na karakter to. Intuloy nen Basse: “Diad biek a dapag, impasyan nantrabaho tan agto impueray sarili to ed panangasikaso’d pamilya diad materyal a paraan. Agton balot impanengneng so inaaman panamabli ed siak, balet amtak ya asugatan so emosyon to. Sikatoy pinataynan na ina to sanen sikatoy ugaw ni. Binmaleg a misesebeg tan linmoob ed bakal bilang sakey a balolaki. Anggan panon et natalosan ko no akin a sikatoy onman tan agko tinetel. Sanen tinmatken ak la tan say amak so naninagem, labay kon tulongan na anggaay nayarian ko anggad impatey to. Aliwan mainomay itan, balet ginawak so nayarian ko. Nanggunaetan koy magmaliw a maong ya anak anggad impatey to, tan diad padesir ko et inawat toak bilang ontan.”

14. Anton kasulatan so onaaplika ed amin a situasyon, pati saramay onlesa diad pangumponi na maedad laran atateng?

¹⁴ Diad saray situasyon ed loob na pamilya, a singa met ed arum a pamaakaran, onaaplika so konseho na Biblia: “Kawesan yo so inkasikayo tekep na matamoy a panangaro na panangabagey, panangasi, kaabebaan na nonot, inkaulimek, tan andukey a panagtepel. Itultuloy yo so mantetepelan ed sinansakey tan manpeperdonaan ed sinansakey no siopaman so walay pangidaleman to sumpad sananey. Singa say sibubulos a panamerdona nen Jehova ed sikayo, ontan met so gawaen yo.”​—Colosas 3:12, 13.

MANKAKAUKOLAY PANANGASIKASO MET IRAY MANAGKUMPONI

15. Akin a say panangumponi ed atateng so makapasesga no maminsan?

¹⁵ Say panagkumponi’d mabeblay ya ateng so mairap a kimey, ta lalanoren toy dakel a kimey, abalbaleg a responsabilidad, tan andukey a panaon. Balet mabebet a say sankairapan a parti et say emosyonal a pamaakaran. Makapasesga so pakaimano’d atateng mon onkekesay ed bunigas, memorya, tan independensya ra. Si Sandy, a nanlapud Puerto Rico, oniay salaysay to: “Say inak so sentro na pamilya mi. Makapaot-ot so pangumponi ed sikato. Diad inmuna sikatoy mankitley; insan kaukolan toy baston, insan walker, insan wheelchair. Kayari na satan et linmoor so kipapasen to ya anggad impatey to. Awalaan na kanser ed pukel tan lawas mankakaukolan na panangumponi​—agew tan labi. Amesen mi tan pakanen mi tan ibasaan mi. Pirmi irap​—nagkalalo ed emosyon. Sanen amoriak a say inak so manpapanabos la, nanakis ak lapud inararok a tuloy.”

16, 17. Anton simbawa so makatulong ed managkumponi a napansiansiay inkabalansi na panmoria ed bengabengatla?

¹⁶ No naromog moy inkasikan walad mipadparan situasyon, antoy nagawaan mo pian ontalona? Say italineng ed si Jehova diad panbasa na Biblia tan pitongtong ed sikato diad panamegley na pikakasi so abalbaleg ya ontulong ed sika. (Filipos 4:6, 7) Diad praktikal a dalan, seguroen mon mangan na masustansyan panangan tan panggunaetay suston ugip. Diad panggawa na saya, wala ka’d magmaong a kondisyon, namparan diad emosyon tan pisikal a paraan, pian naasikaso so inad-arom a sakey. Anganko et niyuksoy mo so tunggal paminsan a panpainawa ed inagew-agew a rotinam. Anggano agposibli panbakasyon, siansian makabat so pangiyeskedyul na pigaran panaon parad panrelaks. Pian makaalis a magano manlapud maniinagem ya ateng, nayarin makapangiyuksoy kay sakey a manbantay ed maniinagem ya ateng mo.

¹⁷ Inkalapagan parad wala-la’d-edad a managkumponi a nawalaan na agmakatunongan iran iilaloan ed sikaran dili. Balet agliknaen a sikay mankakasalanan ed bengatlan agmo nagawaan. Diad pigaran sirkumstansya nayarin kaukolan mon ipalima so pangumponi ed inad-arom diad nursing home. No sika so sakey a managkumponi, mangiletneg na makatunongan iran iilaloan parad inkasika. Nepeg mon balansien iray pankaukolan na aliwa labat ya atateng mo noagta ed ananak mo, ed asawam, tan ed inkasika.

BISKEG ED LABAS NA NORMAL

18, 19. Antoy insipan nen Jehova a pananuporta, tan anton eksperiensia so mangipapanengneng a totooren to iyan sipan?

¹⁸ Diad panamegley na Salita to, say Biblia, simamaaron itatarya nen Jehova so panangigiyan abalbaleg a makatulong ed sakey a too diad pangumponi parad ontatatken ya atateng, balet aliwan satan lambengat so tulong ya itatarya to. “Asingger si Jehova ed saraman so ontatawag ed sikato,” insulat na salmista ed silong na impangipuyan. “Dengelen to so akis da parad tulong, tan isalba to ira.” Isalba, odino ipreserba, nen Jehova iray matoor to anggaman ed sankairapan iran situasyon.​—Salmo 145:18, 19.

¹⁹ Naaralan iya nen Myrna, taga Pilipinas, sanen kukomponien toy nanay to, ya agmakayari lapud impakaataki. “Anggapo lay makapagonigon nen say pakanengneng mo’d inad-arom a naiirapan, agmakayarin mangibaga’d sika no iner so ansakit,” insulat nen Myrna. “Singa no nanenengneng mon kalkalnan nalelener, tan anggapoy nagawaan ko. Aminpigan danay a siak so tinmalimukor tan akitongtong ed si Jehova nipaakar ed inkakesaw ko la. Nanakis ak a singa si David, ya akikasi ed si Jehova ya ipasen iray lua to ed sakey a botilya tan sikatoy nonoten. [Salmo 56:8] Tan unong ed insipan nen Jehova, inikdan toak na biskeg a nakakaukolan ko. ‘Sinmabi si Jehova bilang suporta parad siak.’ ”​—Salmo 18:18.

20. Anton sipan ed Biblia so ontutulong ed managkumponi a mansiansian optimistiko, anggano say sakey ya aasikasoen da et ompatey ed saginonor?

²⁰ Nibagan say pangumponi ed ontatatken ya atateng so sakey ya “istoryan anggapoy maliket a pansumpalan.” Anggaman ed sankaabigan iran sagpot ed panagkumponi, nayarin ompatey iray matatatken, a singa agawa ed ina nen Myrna. Balet saramay manilalo ed si Jehova et amta ran say ipapatey so aliwan anggaan na istorya. Inkuan nen apostol Pablo: “Walaan ak na ilalo ed Dios . . . a walay nagawan kioli na namparan matunong tan agmatunong.” (Gawa 24:15) Saramay naandian na maedad laran atateng ed ipapatey so naligliwa ed ilalon kioli pati ed say sipan na marakep a balon mundo a gaway Dios a ditan et “anggapo lay patey.”​—Apocalipsis 21:4.

21. Antoray maong a resulta manlapud panamagalang na maedad laran atateng?

²¹ Walaay aralem a panangikuenta so ariripen na Dios parad atateng da, anggaman saraya so tinmatken la. (Uliran 23:22-24) Papagalangan da ra. Diad panggawa ed ontan, naeeksperiensia ra so kuan na impuyan a proverbio: “Say amam tan inam so manliket, tan say angianak ed sika so manggayaga.” (Uliran 23:25) Tan manuna ed amin, saramay mamapagalang ed maedad laran atateng da so mamapaliket tan mamapagalang met ed si Jehova a Dios.