Kapitulo 32

Nasumpal la so Sanok na Dios

1. Antoy nagawa la’d satan sano nikalbo lan amin so pitoran yaong, tan antoran tepet so onlelesa natan nipaakar ed saray yaong?

IMPARUNGTAL la nen Juan iray anghel a nibakin mangikalbo ed pitoran kopa odino yaong. Ibabaga to ed sikatayo a ‘sikaraya so kaunoran, ta dia ed sikara nasumpal la so sanok na Dios.’ (Apocalipsis 15:1; 16:1) Sarayan salot, a mangipaparungtal na saray pananusa nen Jehova ed karelmengan ed dalin, so nepeg a nikalbo lan amin. Sano nasumpal la iratan, nipaakseb la ed satan iray panangukom na Dios. Naandi la ed satan so mundo nen Satanas! Antoy kabaliksan na sarayan salot parad katooan tan saray manuley ed kaplesan a mauges a sistema? Panon a napaliisan na saray Kristiano so pakalanor ed pakasalot na sayan naukom lan mundo? Makana irayan tepet, tan natan et nakaukolan irayan naebatan. Amin a manpipilalek ed pananalo na inkatunong so interesadon tuloy ed no antoy ontumbok a nanengneng nen Juan.

Say Sanok nen Jehova Sumpad “Dalin”

2. Antoy resulta na impangikalbo na unonan anghel ed yaong to ed dalin, tan antoy isisimbolo na say “dalin”?

² Onkikiwas lay unonan anghel! “Et linma so unaan, tan inibung to so kopa to dia ed dalin; tan sinmabi sakey a sugat a mauges tan makaderal ed saray totoo a wala ed sikara so tanda na ayep, tan dia ed saray mangigalgalang ed talintao to.” (Apocalipsis 16:2) Singa ed unonan tanol na trumpeta, say “dalin” dia so mangisisimbolo ed singa-maligen a mapolitikan sistema ya impaalagey nen Satanas dia ed dalin sanen panaon ni nen Nimrod, masulok lan 4,000 taon so apalabas.​—Apocalipsis 8:7.

3. (a) Panon ya oobligaen na dakel a gobierno iray uuleyan da a mangipatnag na kasimbangan la na panagdayew? (b) Anto so pinawala na saray nasyon bilang kasalat na Panarian na Dios, tan anto so epekto to ed saramay mandadayew ed satan?

³ Diad sarayan kaunoran ya agew, oobligaen na dakel a gobierno iray uuleyan da a mangipatnag na kasimbangan la na panagdayew, a mangipipilit a say Estado so nepeg a nitandoro a nagkalalo nen say Dios odino dinanman nin arum a panmamatooran. (2 Timoteo 3:1; ikompara so Lucas 20:25; Juan 19:15.) Nanlapula’d 1914 et kaslakan lan pansusundaloen na saray nasyon iray kalangweran da pian mibakal, odino pian akaparaan a mibakal ed samay klase na pirmin pambabakal a nanresulta ed marala a modernon awaran. Legan na agew na Katawan, saray nasyon so amawala met na talintao na ayep​—say Liga na Nasyones tan say sinmublay ed satan, say Nasyones Unidas, bilang kasandi na Panarian na Dios. Agaylan agpanagrespeto ed Dios so pangiyabawag, unong ya agano nin ginawa na saray papa, a sayan ginaway-too a muyong so mogmon ilalo na saray nasyon parad kareenan! Satan so pirmin onsusumpa ed Panarian na Dios. Saramay mandadayew ed satan so magmaliw a marutak, nasugat-sugat ed espiritual, no panon a saramay Ehipsio a sinmumpa ed si Jehova ed panaon nen Moises so asalot na literal a suga-sugat tan pelpelsa.​—Exodo 9:10, 11.

4. (a) Anto so pirmin idadanet na saray karga na unonan yaong na sanok na Dios? (b) Panon so pangipapasen nen Jehova ed saramay mangawat na tanda na atap ya ayep?

⁴ Pirmin idadanet na saray karga na sayan yaong so pampili a gawaen na katooan. Sagmaken da so balanglan agpangabobon na mundo odino sanok nen Jehova. Say katooan so papaskaren a mangawat ed tanda na atap ya ayep, a say gagala et pian “anggapo so makayari a manaliw tan manlako, noag say wala so tanda to, salanti say ngaran na ayep o say bilang na ngaran to.” (Apocalipsis 13:16, 17) Balet walay kasalat na saya! Ipapasen nen Jehova iramay mangaawat ed tanda bilang asalot na “sugat a mauges tan makaderal.” Nanlapula’d 1922 et sikara lay amarkaan ed publiko bilang angipulisay ed mabilay a Dios. Saray mapolitikan taktika ra so agtinmalona, tan sikaray anagmak na gonigon. Diad espiritual a paraan et sikaray marutak. Likud no magbabawi ira, sayan “makaderal” a sakit so agla onabig, lapud natan la so agew na panangukom nen Jehova. Anggapoy neutral a talindeg ed baetan na pagmaliw a kabiangan na sistema na bengabengatla na mundo tan ed panaglingkor ed si Jehova ed dapag nen Kristo to.​—Lucas 11:23; ikompara so Santiago 4:4.

Say Dayat so Nagmaliw a Dala

5. (a) Anto so agawa sanen nikalbo so komaduan yaong? (b) Panon so panmoria nen Jehova ed saramay manaayam ed simbolikon dayat?

⁵ Nepeg lan ikalbo so komaduan yaong na sanok na Dios. Anto so kabaliksan na saya ed katooan? Ibabaga nen Juan ed sikatayo: “Tan say komadua inibung [odino inkalbo] to so kopa to dia ed dayat; tan nagmaliw a dala a singa dala na sakey ya inatey a too; tan amin a kamarerwa a mabilay inatey, unong na saray bengatla a walara ed dayat.” (Apocalipsis 16:3) Singa say komaduan tanol na trumpeta, sayan yaong so nipaarap ed “dayat”​—say magulo, rebelyoson karaklan na katooan a sian ed si Jehova. (Isaias 57:20, 21; Apocalipsis 8:8, 9) Diad imaton nen Jehova, sayan “dayat” so singa dala, ya agnayarin panayaman na saray pinalsa. Satan so rason no akin a saray Kristiano so nepeg ya agkabiangan na mundo. (Juan 17:14) Ipaparungtal na panangikalbo ed komaduan yaong na sanok na Dios ya amin a katooan a manaayam ed sayan dayat so inatey ed imaton nen Jehova. Lapud responsabilidad ed komunidad, say katooan so nankasalanan na graben impamaagus ed dala na saray inosente. Sano onsabi agew na sanok nen Jehova, sikaray literal a pateyen na manamatey iran puersa to.​—Apocalipsis 19:17, 18; ikompara so Efeso 2:1; Colosas 2:13.

Pangiter ed Sikara na Dala ya Inumen

6. Antoy agawa sanen nikalbo so komatlon yaong, tan antoran salita so nadngel ed sakey ya anghel tan ed altar?

⁶ Walaan na epekto ed saray subol na danum so komatlon yaong na sanok na Dios, a singa say komatlon tanol na trumpeta. “Tan say komatlo inibung to so kopa to ed saray ilog tan ed saray subol na saray danum; tan nagmaliw ira a dala. Tan nadngel ko so anghel na saray danum a kuanto, Sika so matunong a sika natan tan sika nensaman, Sika Santo a Saksakey, ta sika inggetar mo so ontan: Ta sikara inibung da so saray dala na saray sasantos tan saray propetas, et sika pinainum mo ra met na dala: ta kanepegan da. Tan nadngel ko so altar a kuanto, On, O Katawan a Dios, Makapanyarin-amin, saray panangukom mo sikara so tua tan matunong.”​—Apocalipsis 16:4-7.

7. Antoy ililitrato na ‘saray ilog tan subol na saray danum’?

⁷ Sarayan ‘ilog tan subol na saray danum’ so mangililitrato ed tariwa, kuno, a lapuan na panangigiya tan kakabatan ya inawat na sayan mundo, a singa saray pilosopiya ed politika, ekonomya, siensia, edukasyon, sosyal, tan relihyon a mangigigiya ed saray kiwas tan desisyon na too. Imbes a manilalo ed si Jehova, say Subol na bilay, parad manangiter na bilay a katuaan, saray totoo so ‘angotkot na letak-letak iran bobon’ tan sigpot ya inminum na “karunongan na sayan mundo [a] kakulangkulangan ed Dios.”​—Jeremias 2:13; 1 Corinto 1:19; 2:6; 3:19; Salmo 36:9.

8. Diad antoran dalan a nankasalanan ed dala so katooan?

⁸ Say ontan a makilot a ‘danudanum’ so angitonton ed impankasalanan na totoo ed dala, alimbawa, diad pamapaseseg ed sikaran mamaagus ed teriblin karakel a dala diad saray bakal, a diad imbeneg a siglo et anigway na masulok a sanlasus milyon a bilay. Nagkalautla ed Kakristianoan, no iner a duaran guerra mundial so tinmerak, a saray totoo so ‘maganat a mangibung na dala na saray andiay kasalanan,’ tan kabiangan ed saya so dala na saray mismon tasi na Dios. (Isaias 59:7; Jeremias 2:34) Say katooan met so nankasalanan ed dala diad lingon panguusar to na dakel a dala ed saray panagpasaksak, a pananumlang ed matunong iran ganggan nen Jehova. (Genesis 9:3-5; Levitico 17:14; Gawa 15:28, 29) Lapud saya, inani da la so kaermenan diad ikakayat na AIDS, hepatitis, tan arum niran sakisakit lapud panagpasaksak na dala. Magano la so sigpot a panangibales ed amin ya impankasalanan ed dala sano saray managkasalanan so manbayar na sankabelatan a dusa, diad kigatin-gatin da ed “baleg a darapilan na alak na sanok na Dios.”​—Apocalipsis 14:19, 20.

9. Antoy lalanoren na pangikalbo ed komatlon yaong?

⁹ Nen panaon nen Moises, sanen say Ilog Nilo so nagmaliw a dala, saray Ehipsio so nansiansian mabilay diad impananap da na arum a subol na danum. (Exodo 7:24) Balet natan, legan na espiritual a salot, anggapoy pakaromogan na totoo ed manangiter na bilay a danum diad mundo nen Satanas. Say pangikalbo ed sayan komatlon yaong so mangilalanor ed pangiyabawag a ‘saray ilog tan subol na saray danum’ na mundo et singa dala, a mangitatarok na espiritual ya ipapatey ed amin ya oninum ed saratan. No ag-ondapag ed si Jehova iray totoo, sikaray manani na pirmin panangukom to.​—Ikompara so Ezequiel 33:11.

10. Antoy ipapakabat na “anghel [a walad tapew na] saray danum,” tan anton testimonya so iyaarum na “altar”?

¹⁰ Say “anghel [a walad tapew na] saray danum,” salanti, say anghel ya angikalbo ed sayan yaong ed saray danum, so mangitatandoro ed si Jehova bilang say Sankatalbaan ya Ukom, a nagnap iray matunong a desisyon To. Kanian, inkuan to nipaakar ed sayan panangukom: “Kanepegan da [itan].” Agpanduaruwaan a personal ya atasian na anghel so dakel a panagpaagus na dala tan karuksaan ya agawa ed masulok a nilibo lan taon lapud saray palson bangabangat tan saray pilosopiya na sayan marelmeng a mundo. Kanian, amta to a maptek so panangukom nen Jehova. Anggan say “altar” na Dios so mansasalita. Diad Apocalipsis 6:9, 10, saray kamarerwa na saramay nagmaliw a martir so inkuan a walad leksab na altar. Kanian say “altar” so mangaarum na biskeg ed testimonya no nipaakar ed maptek tan matunong iran desisyon nen Jehova.a Peteg, matukotukoy a saramay amaagus na dala tan lingon angusar na dakel a dala et napaskar a mismo ya oninum na dala, bilang simbolo na sentensia nen Jehova ed sikara a patey.

Pansinit ed Totoo Panamegley na Apoy

11. Anto so puntirya na komapat a yaong na sanok na Dios, tan antoy nagawa sano nikalbo itan?

¹¹ Puntirya na komapat a sanok na Dios so banwa. Ibabaga nen Juan ed sikatayo: “Et say komapat inibung to so kopa to dia ed banwa; tan niiter ed sikato so pamool [odino pansinit] ed saray totoo na apoy. Et saray totoo apoolan ira ed baleg a petang: tan inayew da so ngaran na Dios, a wala so pakauley to ed sarayan bakbak; tan ag-ira nampataoli pian sikato so ikdan da komon na panangigalang.”​—Apocalipsis 16:8, 9.

12. Anto so “banwa” na sayan mundo, tan anto so niyabuloy ed sayan simbolikon banwa a gawaen?

¹² Natan, diad anggaan na sayan sistema na bengabengatla, saray espiritual ya agagi nen Jesus so “onsinag . . . a singa say banwa ed panarian nen Ama ra.” (Mateo 13:40, 43) Si Jesus a mismo so “banwa na inkatunong.” (Malaquias 4:2) Anggaman kuan, say katooan so walaan na dilin “banwa” to, saray dilin manuley to a manasalin onsinag sumpad Panarian na Dios. Inyabawag na komapat a tanol na trumpeta a say ‘banwa, bulan, tan bibitewen’ diad katawenan na Kakristianoan so peteg a lapuan na kabilungetan, aliwan liwawa. (Apocalipsis 8:12) Say komapat a yaong na sanok na Dios natan so mangipapanengneng a say “banwa” na mundo et magmaliw ya ampetapetang. Saramay lider ya ipapasen a singa banwa so ‘mamool’ odino mansinit ed katooan. Niyabuloy ed simbolikon banwa a gawaen iya. Diad arum a panangibaga, abuloyan nen Jehova iya bilang kabiangan na mangapuy-apoy a panangukom to ed katooan. Diad anton dalan a nagagawa iyan pansinit?

13. Diad anton dalan a saray singa banwa a manuley na sayan mundo so ‘amool’ odino nansinit ed katooan?

¹³ Kayari na inmunan guerra mundial, saray manuley na sayan mundo so amorma ed Liga na Nasyones diad gunaet dan nasolbar so problema na mundo nipaakar ed kaligenan, balet ta sinmaew iya. Kanian sinali so arum iran eksperimenton pananguley, a singa say Pasismo tan Nazismo. Nantultuloy a linmaknab so komunismo. Imbes a paaligwasen so kabibilay na katooan, saray singa banwa a manuley ed sarayan sistema so ginmapon ‘mamool [odino mansinit] ed katooan ed baleg a petang.’ Saray lokal a bakabakal ed España, Etiopia, tan Manchuria so nanresulta ed komaduan guerra mundial. Inrekord na modernon awaran a si Mussolini, Hitler, tan Stalin, bilang diktador, so direkta tan aliwan direktan nagmaliw a responsable ed impatey na minilmilyon, pati dakel iran kanasyonan dan dili. Diad mas agano ni, say internasyonal odino sibil a balingaan so ‘amool’ odino nansinit ed totoo diad saray bansa a singa say Vietnam, Kampuchea, Iran, Lebanon, tan Ireland, tan ontan met ed saray bansa ed Latin Amerika tan Aprika. Niarum ni ed saya et say peles a nagagawan laslasan ed baetan na mabiskeg iran pakapanyari, a saray makapataktakot a nuklear ya armas da so makayarin manektek ed amin a katooan. Diad sarayan kaunoran ya agew, saray katooan so talagan akaparungtal ed mansasnit a “banwa,” saray agmatunong a manuley to. Say pangikakalbo ed komapat a yaong na sanok na Dios so angipabitar ed sarayan maawaran a katuaan, tan saray totoo na Dios so angiyabawag ed saratan ed interon dalin.

14. Anto so mantutultuloy ya ibabangat na saray Tasi nen Jehova a mogmon solusyon ed saray problema na katooan, tan anto so kiwas na katooan ed satan bilang interamenti?

¹⁴ Itutultuloy ya ibabangat na saray Tasi nen Jehova a say mogmon solusyon ed makawetwet iran problema na katooan et say Panarian na Dios, a diad panamegley na satan et gagala nen Jehova a napasantos so ngaran to. (Salmo 83:4, 17, 18; Mateo 6:9, 10) Anggaman ontan, say katooan, bilang interamenti so angipulisay ed sayan solusyon. Dakel a mangipupulisay ed Panarian so mangaayew odino agmamapagalang met ed ngaran na Dios, a singa ed ginawa nen Faraon sanen agto binidbir so inkasoberano nen Jehova. (Exodo 1:8-10; 5:2) Lapud andian na interes ed Mesianikon Panarian, pinili na sarayan sumusumpa so manirap ed dili ran ampetapetang a “banwa,” salanti, say manamairap ya uley na too.

Say Trono na Atap ya Ayep

15. (a) Anto so angikalboan na komaliman yaong? (b) Anto so “trono na atap ya ayep” tan anto so nalalanor ed pangikalbo na yaong ed satan?

¹⁵ Siopa so angikalboan na ontumbok ya anghel ed yaong to? “Et say komalima ya anghel inibung to so kopa to ed yurongan na ayep [“trono na atap ya ayep,” NW].” (Apocalipsis 16:10a) Say “atap ya ayep” so sistema na gobierno nen Satanas. Sikatoy andian na literal a trono, a singa say atap ya ayep et aliwa met a literal. Balet, say impanaglawi ed sakey a yurongan odino trono so mangipapanengneng a say atap ya ayep so walaan na pakauley ed katooan; mitunosan iya ed katuaan a kada saklor na ayep so walaan na maarin balanget odino diadema. Diad tua, say “trono na atap ya ayep” so letnegan, odino lapuan, na satan a pakauley.b Ipaparungtal na Biblia so tuan kipapasen na maarin pakauley na atap ya ayep sanen ibabaga na satan a “say dragon inter to ed [ayep] so pakapanyari to, tan say trono to, tan say baleg a pakauley.” (Apocalipsis 13:1, 2; 1 Juan 5:19) Kanian, say pangikalbo na yaong ed trono na atap ya ayep so mangilalanor ed panangiyabawag a mangiparungtal ed tuan betang nen Satanas nensaman tan angga ni’d natan diad panusuporta tan pangiyaalibansa ed atap ya ayep.

16. (a) Siopa so panlilingkoran na saray nasyon, kabat da man itan odino andi? Ipaliwawa. (b) Panon ya ipapatnag na mundo so personalidad nen Satanas? (c) Kapigan deralen so trono na atap ya ayep?

¹⁶ Panon a napansiasiansia iyan siglaotan ed baetan nen Satanas tan saray nasyon? Sanen tinukso nen Satanas si Jesus, impanengneng to ed sikato so amin a panarian na mundo ed sakey a pasingawey tan inyopresi toy “amin a pakauley, tan say gloria ra.” Ingen walay kondisyon​—kaukolan nin manggawa si Jesus na sakey a gawa na panagdayew ed si Satanas. (Lucas 4:5-7) Kasin diad padesir tayo et mas abeba ni so kakaukolanen ed saray gobierno na mundo bilang kasalat ed naawat dan pakauley? Andin balot. Unong ed Biblia, si Satanas so dios na sayan sistema na bengabengatla, kanian, mikabat man iray nasyon et satan odino andi, sikaray manlilingkor ed sikato. (2 Corinto 4:3, 4)c Sayan kipapasen so niparungtal ed inkatugyop na peles a sistema na mundo, a niletneg ed managlabin nasyonalismo, gulaan, tan inkamakasarili. Satan so naorganisa unong ed paraan a labay nen Satanas​—pian pansiansiaen so katooan ed panangontrol to. Say inkakurakot ed gobierno, say inkabitil ed pakapanyari, say mapalikdon diplomasya, say laslasan ed armas​—saraya so pakapatnagan ed mabanbanday a personalidad nen Satanas. Say mundo so onaabobon ed agmatunong iran estandarte nen Satanas, diad ontan et ipapasen na satan a sikatoy dios to. Say trono na atap ya ayep so deralen sano satan ya ayep so naandi tan say Bini na bii a pinagka-asawa na Dios so diad kaunoran et mangibasileng ed si Satanas a mismo diad kaaralman.​—Genesis 3:15; Apocalipsis 19:20, 21; 20:1-3.

Kabilungetan tan Pirmin Ot-ot

17. (a) Panon a say pangikalbo na komaliman yaong so misiglaotan ed espiritual a kabilungetan a lawas manliliktob ed panarian na atap ya ayep? (b) Panon so ikikiwas na totoo ed impangikalbo ed komaliman yaong na sanok na Dios?

¹⁷ Say panarian na sayan atap ya ayep so walad espiritual a kabilungetan nanlapula’d inggapo na satan. (Ikompara so Mateo 8:12; Efeso 6:11, 12.) Say komaliman yaong so mangitatarok na lalon pinapetang a mapublikon panangiyabawag ed sayan kabilungetan. Pinaloor ni ingen iya, lapud sayan yaong na sanok na Dios et nikalbo ed mismon trono na simbolikon atap ya ayep. “Tan say nanarian to agawan ambilunget; tan saray totoo kinetket da so dila ra lapu ed ot-ot, tan inayew da so Dios na tawen lapu ed saray ot-ot da tan lapu ed saray sugasugat da; et ag-ira nagbabawi ed saray gawa ra.”​—Apocalipsis 16:10b, 11.

18. Anto so pamparaan na komaliman tanol na trumpeta tan say komaliman yaong na sanok na Dios?

¹⁸ Say komaliman tanol na trumpeta so aliwan eksakton kapara na komaliman yaong na sanok na Dios, lapud say tanol na trumpeta so angiyabawag ed salot na duroduron. Balet imanoen a diad pangibulos ed satan a salot na duroduron, ombilunget so agew tan say dagem. (Apocalipsis 9:2-5) Tan diad Exodo 10:14, 15, nabasa tayo so nipaakar ed saray duron ya inusar nen Jehova ed Ehipto: “Makapataktakot iran tuloy; anggapo ni onman a duroduron ya apalabas, odino anggan dia ed arapen anggapo la so onman. Ta minakmakan da so tapew na amin a dalin a pinareket da so dalin.” On, kabilungetan! Natan, et mabitabitar la so espiritual a kabilungetan na mundo bilang resulta na pangipapaknol ed komaliman trumpeta tan say pangikakalbo ed komaliman yaong na sanok na Dios. Say ansakit a mensahen iyaabawag na dakerakel a modernon-agew a duroduron so mamapairap tan mamapaot-ot ed saramay mauges a ‘mangaaro ed kabilungetan imbes a say silew.’​—Juan 3:19.

19. Mitunosan ed Apocalipsis 16:10, 11, antoy itarok na mapublikon panangiwalwal ed si Satanas bilang dios na sayan sistema na bengabengatla?

¹⁹ Bilang manuley na mundo, si Satanas so sengegan na agaylan kaermenan tan irap. Say eras, bakabakal, karawalan, krimen, panangabuso ed druga, imoralidad, makaalis ed pisesekso iran sakit, ag-inkamatua, relihyoson pansimpisimpitan​—saraya tan dakel ni so tantanda na sistema na bengabengatla nen Satanas. (Ikompara so Galacia 5:19-21.) Diad biek a dapag, say mapublikon panangiwalwal ed si Satanas bilang dios na sayan sistema na bengabengatla so angitarok na ot-ot tan kababaingan ed saramay manbibilay unong ed saray estandarte to. “Kinetket da so dila ra lapu ed ot-ot,” nagkalautla ed Kakristianoan. Pansyodotan na dakel so pangiwalwal na katuaan ed estilo na panagbilay da. Momoriaen na arum a makapagonigon itan, tan papasegsegangen da iraman so mangipapalapag ed satan. Ipupulisay da so Panarian na Dios tan papabandayen da so masanton ngaran nen Jehova. Say relihyoson sakit da, say singa asugat-sugat a kipapasen da so niwalwal, kanian inayew da so Dios na tawen. Andi, “ag-ira nagbabawi ed saray gawa ra.” Kanian agtayo nailaloan so dakelan a kakomberte antis na anggaan na sayan sistema na bengabengatla.​—Isaias 32:6.

Nakatan so Ilog Eufrates

20. Panon a lalanoren na komanem a tanol na trumpeta tan say pangikalbo ed komanem a yaong so ilog Eufrates?

²⁰ Say komanem a tanol na trumpeta so angiyabawag ed panangibulos ed “apatira ya anghel a wala ra ya abalor dia ed baleg ya ilog na Eufrates.” (Apocalipsis 9:14) Unong ed awaran, say Babilonia et baleg a syudad ya apaliberan na ilog Eufrates. Tan nen 1919 say inkibulos na simbolikon apatiran anghel so binansagan na makatantandan inkagba na Babilonian Baleg. (Apocalipsis 14:8) Makapainteres sirin a say komanem a yaong na sanok na Dios so mangilalanor met ed ilog na Eufrates: “Et say komanem inibung to so kopa to ed baleg ya ilog, say ilog na Eufrates; et say danum to amagaan, pian niparaan so dalan na saray ari a manlapu ed letakan [na banwa].” (Apocalipsis 16:12) Saya met so mauges a balita parad Babilonia a Baleg!

21, 22. (a) Panon a nakatan so salimbeng na Babilonia a danudanum na ilog Eufrates nen 539 B.C.E.? (b) Anto ‘iray danum’ a panyuyurongan na Babilonia a Baleg, tan panon ya anggan sarayan simbolikon danudanum so naeekatan la natan?

²¹ Sanen kabanbantogan na kadaanan a Babilonia, say inkadaakan na danudanum na Eufrates et manunan kabiangan na sistema na depensa to. Nen 539 B.C.E. saraman a danudanum so amagaan odino nakatan sanen inyiwas na Persianon lider a si Ciro so agus na saratan. Kanian, say dalan so alukasan parad si Ciro a Persiano tan si Dario a Medo, saray arari a manlapud ‘letakan [na banwa]’ (salanti, say bukig), pian onloob ed Babilonia tan sakopen itan. Diad oras na krisis, say ilog na Eufrates so sinmaew a mangidepensa ed satan a baleg a syudad. (Isaias 44:27–45:7; Jeremias 51:36) Walay mipadparan asingger lan nagawa ed modernon Babilonia, say sankamundoan a sistema na palson relihyon.

²² Say Babilonia a Baleg so ‘akayurong ed dakerakel a danum.’ Unong ed Apocalipsis 17:1, 15, saraya so mangisisimbolo ed “baley, tan karaklan, tan nasyones, tan salita”​—ulo-ulop na saray papatumbok ya impasen ton salimbeng. Balet “saray danum” so naeekatan! Diad Mamasagur a Europa, a dati et sikatoy walaan na baleg ya impluensya, nilasus milyon so parungtalan ya angibaliwala ed relihyon. Walaray daldalin a diad loob na dakel lan taon et wala so nideklaran totontonen ed panasalin paneral ed impluensya na relihyon. Saray karaklan a katooan ed saratan a daldalin so agtinmalindeg pian sikatoy idepensa ra. Mipadpara, sano onsabi panaon parad kaderal na Babilonia a Baleg, say ondaraiset a bilang na papatumbok to so napaneknekan ya aliwan salimbeng. (Apocalipsis 17:16) Anggaman ibabaga to a nilibon milyon iray membro to, nasukayan na Babilonia a Baleg a sikatoy andian manaya na depensa sumpad “saray ari a manlapu ed letakan.”

23. (a) Sioparay arari a manlapu ed “letakan” nen 539 B.C.E.? (b) Siopa ‘iray ari a manlapu ed letakan’ legan na agew na Katawan, tan panon dan deralen so Babilonia a Baleg?

²³ Siopa irayan arari? Nen 539 B.C.E. sikaraya di Dario a Medo tan Ciro a Persiano, ya inusar nen Jehova a manakop ed daan a syudad a Babilonia. Diad sayan agew na Katawan, say palson relihyoson sistema na Babilonia a Baleg so deralen met na saray totoon manuley. Balet singa ed inmuna, saya so madibinon panangukom. Si Jehova a Dios tan si Jesu-Kristo, “saray ari a manlapu ed letakan,” so mangiyan na ‘pankaliktan’ ed kapusoan na saray totoon manuley a mangataki ed Babilonia a Baleg tan sigpot a maneral ed satan. (Apocalipsis 17:16, 17) Say pangikalbo ed komanem a yaong so mapublikon mangiyaabawag a sayan panangukom et ngalngali la nagawa!

24. (a) Panon a niyabawag iray karga na unonan anemiran yaong na sanok nen Jehova, tan antoy resulta? (b) Sakbay ya ibaga ed sikatayo so nipaakar ed nakekeraan nin yaong na sanok na Dios, anto so ipaparungtal na Apocalipsis?

²⁴ Karga na sarayan unonan anemiran yaong na sanok nen Jehova so seryoson mensahe. Saray lingkor na Dios ed dalin, a susuportaan na saray anghel, so okupadon mangiyaabawag na saray karga na saratan ed interon dalin. Diad sayan paraan, niiter so manepeg a pasakbay ed amin a kabiangan na sistema na mundo nen Satanas, tan inikdan nen Jehova iray indibidual na pankanawnawa ya ondapag ed inkatunong tan mansiansian manbilay. (Ezequiel 33:14-16) Anggaman ontan, wala ni nakekeraan a sakey a yaong na sanok na Dios. Balet sakbay ya ibaga ed sikatayo so nipaakar ed satan, ipaparungtal na Apocalipsis no panon a si Satanas tan say mangaraldalin ya ahensia to so manggugunaet a mangontra ed panangiyabawag ed saray panangukom nen Jehova.

Say Panipon a Mamaarap ed Armagedon

25. (a) Antoy ibabaga nen Juan ed sikatayo nipaakar ed marutak, singa-patang ya “impuyan iran balikas”? (b) Panon a niwala so makapadimlan idaragsa na saray singa-patang a “marutak ya impuyan iran balikas” ed agew na Katawan, tan anto so resulta na satan?

²⁵ Ibabaga nen Juan ed sikatayo: “Tan anengneng ko a pinmaway ed sangi na dragon, tan dia ed sangi na ayep, tan dia ed sangi na aliwan tua a propeta, so talora ya espiritu a marutak [“marutak ya impuyan iran balikas,” NW], a singa ra patang. Ta sikara so espiritu na saray demonyo, a manggagawa na tanda; pian onla ra ed saray arari na amin a mundo, pian tiponen da ra ya iparaan ed bakal na baleg ya agew na Dios, a Makapanyarin-amin.” (Apocalipsis 16:13, 14) Nen panaon nen Moises, intarok nen Jehova so makapadimlan salot na saray patang ed si Faraon na Ehipto, kanian say ‘dalin so binmanget.’ (Exodo 8:5-15) Legan na agew na Katawan, wala met so makapadimlan idaragsa na saray singa-patang, anggaman manlalapud duman lapuan. Satan so manugyop ed “marutak ya impuyan iran balikas” nen Satanas, a malinlinew a mangisisimbolo ed propaganda a denesinyo a mangimaneobra ed amin a manuley a totoo, “saray arari,” pian onsumpad si Jehova a Dios. Kanian seseguroen nen Satanas ya ag-ira natangguyor ed pangikalbo na saray yaong na sanok na Dios noagta mapekder ed dapag to sano onggapo so “bakal na baleg ya agew na Dios, a Makapanyarin-amin.”

26. (a) Antoran taloran lapuan so nanlapuan na satanikon propaganda? (b) Anto so “aliwan tua a propeta,” tan panoy pakaamta tayo ed satan?

²⁶ Say propaganda so manlalapud “dragon” (si Satanas) tan ‘say [atap ya] ayep’ (say mapolitikan uksoyan nen Satanas ed dalin), saray pinalsa a naaralan tayo la ed Apocalipsis. Balet, anto so “aliwan tua a propeta”? Balo iya ed ngaran lambengat. Nipanengneng lan akauna ed sikatayo so atap ya atep a walaan na duaran saklor a singa kordero a manggagaway baleg iran tanda ed arap na atap ya ayep a walaan na pitoran ulo. Sayan manamalikdon pinalsa so onkikiwas a singa propeta parad satan ya atap ya ayep. Iyaalibansa na saya so panagdayew ed atap ya ayep, a nampagawa ni ingen na sakey ya imahen na satan. (Apocalipsis 13:11-14) Sayan atap ya ayep a walaan na duaran saklor a singa sakey a kordero et seguradon sikato’ya met imay “aliwan tua a propeta” ya asalambit dia. Diad pamekder ed saya, nabasa tayo ed saginonor a sayan palson propeta, a singa say simbolikon atap ya ayep a walaan na duaran saklor, so “nanggagawa’y milagro ed arap to imay [atap ya] ayep [a walaan na pitoran ulo]. Sarayan milagro so impamalikdo to’d saray walay marka na ayep, tan saray angigagalang ed talintao’y ayep.”​—Apocalipsis 19:20, Maung a Balita.

27. (a) Anton nipanpanaon a pasakbay so inter a mismo nen Jesu-Kristo? (b) Anton pasakbay so inter nen Jesus sanen sikatoy wadia ed dalin? (c) Panon ya inulit nen apostol Pablo so pasakbay nen Jesus?

²⁷ Diad karakel na satanikon propaganda a walad kaliberliber, peteg a nipanpanaon iray ontumbok a salitan inrekord nen Juan: “Nia, siak ondago ak a singa matakew. Mapalar so manpuyat, tan isinop to so saray [“akinpaway a,” NW] kawes to, ompan manakar a labos-lakseb, tan nanengneng da so kababaingan to.” (Apocalipsis 16:15) Siopa so onsasabin “singa matakew”? Si Jesus a mismo, ya onsabi ed agniyabawag a panaon bilang Manamatey ya usaren nen Jehova. (Apocalipsis 3:3; 2 Pedro 3:10) Legan a wadia ni ed dalin, inyaliling met nen Jesus so isabi to ed sakey a matakew, a kuan to: “Manpuyat kayo sirin; ta agyo amta no anton agew so isabi Katawan yo. Kanian manparaan kayo met komon; ta dia ed oras ya agyo isisipen onsabi’ Anak na too.” (Mateo 24:42, 44; Lucas 12:37, 40) Diad panguulit ed sayan pasakbay, inkuan nen apostol Pablo: “Say agew na Katawan onsabin singa matakew ed labi. Sano ibabaga ray, Kareenan tan andi paga, insan biglan kaderal so onsabi ed sikara.” Si Satanas so walad benegan na dinanman a palson panangiyabawag na “Kareenan tan andi paga.”—1 Tesalonica 5:2, 3.

28. Anton pasakbay so inter nen Jesus nipaakar ed panresisti ed saray minumundon desdes, tan anto ‘itan ya agew’ ya aglabay na saray Kristiano ya onsabi ed sikara a “singa sakey a patit”?

²⁸ Amasakbay met si Jesus nipaakar ed klase na saray desdes sumpad saray Kristiano a palesaen na sayan mundo ya atatek na propaganda. Inkuanto: “Manlikas kayo ed inkasikayo ompan saray puso yo napano ed inkasiba, tan panagbuek, tan saray kapagaan ed sayan bilay, et onsabi ed sikayo ed kasanlilikna so saman ya agew a singa sakey a patit. . . . Balet manbantay kayo ed amin a panaon, a mikasi kayo, pian ontalona kayo a nilaban ed sarayan amin a bengatlan nagawa, tan makaalagey kayo ed arap na Anak na too.” (Lucas 21:34-36) ‘Satan ya agew’ et “say baleg ya agew na Dios, a Makapanyarin-amin.” (Apocalipsis 16:14) Legan a manasingger ‘itan ya agew’ na panangiyalangon na inkasoberano nen Jehova, lalon onirap so panalona ed saray kapagaan ed bilay. Kaukolan na saray Kristiano so manalerto tan manbantay, a mansiansian aliing ya anggad isabi na satan ya agew.

29, 30. (a) Anto so isusuheri na pasakbay nen Jesus a saramay nasabian a nauugip so nabaingan diad pakabalang da ed “saray akinpaway a kawes” da? (b) Say akinpaway iran kawes so mangipapabidbir ed samay akasulong bilang anto? (c) Panon a nayarin nabalang na sakey a too so simbolikon akinpaway a kawes to, tan anto so resulta na satan?

²⁹ Anto, balet, so isusuheri na pasakbay a saramay aromog a nauugip et nabaingan diad pakabalang da ed “saray akinpaway a kawes” da? Diad Israel nensaman, siopaman a saserdote odino Levitan manbabantay ed templo so walaan na ambelat a responsabilidad. Ibabaga ed sikatayo na saray Judion komentarista a siopaman a nasabian a nauugip legan na turno to et lakseben ed sikato iray kawes to tan poolan iratan, pian sikatoy mapublikon nabaingan.

³⁰ Ipapasakbay nen Jesus dia a nayarin nagawa met so ontan natan. Irerepresenta na saray saserdote tan Levita iray alanaan ya agagi nen Jesus. (1 Pedro 2:9) Balet onaaplika met iray pasakbay nen Jesus ed baleg ya ulop. Saray akinpaway a kawes ya atukoy dia so mangipapabidbir ed sakey bilang Kristianon Tasi nen Jehova. (Ikompara so Apocalipsis 3:18; 7:14.) Saramay mangiyabuloy ed saray desdes na mundo nen Satanas a managyat ed sikara ed pakaugip odino inka-inaktibo et maseguron nabalang da irayan akinpaway a kawes​—diad arum a panangibaga, nabalang da so malinis a pakabidbiran da bilang Kristianos. Magmaliw a makapabaing so ontan a situasyon. Diad satan et say sakey so napepeligron sigpot lan nabalang.

31. (a) Panon ya idadanet na Apocalipsis 16:16 so pankaukolan na saray Kristiano a mansiansian aliing? (b) Anto so palbeng na arum a relihyoson lider nipaakar ed Armagedon?

³¹ Lalon kakkaukolan na saray Kristiano so mansiansian aliing legan a manasingger so kasumpalan na ontumbok a bersikulo na Apocalipsis: “Tan tinipon to [saray balikas ya impuyan na saray demonyo] ran pankakasakeyen [saray arari, odino manuley ed dalin] ed pasen a dia ed Hebreo manngaran na Armagedon [“Har–Magedon,” NW].” (Apocalipsis 16:16) Sayan ngaran, a kaslakan a nipatalos bilang Armagedon, so aminpinsan lambengat a pinmatnag ed Biblia. Balet niliing na satan so imahinasyon na katooan. Saray lider na mundo so mangipapasakbay ed posiblin nuklear ya Armagedon. Say Armagedon so nisiglaot met ed kadaanan a syudad na Megiddo, say pasen na dakel a pambabakal ed panaon na Biblia, tan arum a relihyoson lider so mangipapalbeng a say kaunoran a bakal ed dalin so nagawa ed satan a melag a pasen. Lapud saya et arawrawi ira ed katuaan.

32, 33. (a) Imbes a literal a pasen, antoy irerepresenta na ngaran ya Har–Magedon, odino Armagedon? (b) Antoray arum a termino ed Biblia a mipadpara ed “Armagedon” odino mitukoyan ed satan? (c) Kapigan so pangikalbo na komapiton anghel ed kaunoran a yaong na sanok na Dios?

³² Say ngaran a Har–Magedon et kabaliksan toy “Palandey na Meggido.” Balet imbes a literal a pasen, irerepresenta na satan so sankamundoan a kipapasen no iner say amin a nasyones so natipon ya onsumpa ed si Jehova a Dios tan say pasen a paneralan to ed sikara. Saya so sankagloboan. (Jeremias 25:31-33; Daniel 2:44) Mipadpara itan ed “baleg a darapilan na alak na sanok na Dios” tan “lawak na panangigeter,” odino “lawak na Josafat,” a ditan et saray nasyon so atipon pian deralen nen Jehova. (Apocalipsis 14:19; Joel 3:12, 14) Mitukoyan met itan ed “dalin na Israel” no iner saray satanikon armada nen Gog na Magog et aderal tan diad satan a pasen “ed nanleetan na dayat tan say maliga a masanto a palandey” a say ari na amianen so ‘nasumpal’ odino mangangga diad lima nen Miguel a matalonggaring a prinsipe.​—Ezequiel 38:16-18, 22, 23; Daniel 11:45–12:1.

³³ Sano nimaneobra la iray nasyon ed sayan kipapasen panamegley na propaganda nen Satanas tan saray ahente to ed dalin, panaon la pian ikalbo na komapiton anghel so kaunoran a yaong na sanok na Dios.

“Sikato so Agawa La”!

34. Iner so pangikalboan na komapiton anghel ed yaong to, tan anton proklamasyon so pinmaway ed “santuaryo a nanlapu ed trono”?

³⁴ “Tan say komapito inibung to so kopa to ed dagem. Et pinmaway so sakey a baleg a boses ed templo [“santuaryo,” NW] a nanlapu ed trono, a kuanto, Sikato so agawa la.”​—Apocalipsis 16:17.

35. (a) Anto so “dagem” ed Apocalipsis 16:17? (b) Diad pangikakalbo na komapiton anghel ed yaong to ed dagem, anto so ibabalikas to?

³⁵ Say “dagem” so unor a mananustuni-ed-bilay a makaawat na salot. Balet ta aliwa iyan literal a dagem. Anggapo met so rason pian say literal a dagem et magmaliw a makanepegan ed saray masebeg a panangukom nen Jehova, no panon a say literal a dalin, dayat, saray subol na danum, odino banwa et agmet makanepegan a managmak na saray panangukom ed lima nen Jehova. Imbes, saya imay “dagem” a sisingbaten nen Pablo sanen tinawag toy Satanas a “pangulo na pakayari dagem.” (Efeso 2:2) Satan so satanikon “dagem” a susungapen na mundo natan, say espiritu, odino inkalapagan a mental ya inklinasyon, ya ipapatnag na interon mauges a sistema na bengabengatla to, say satanikon panagnonot a mangiimpluensya ed amin ya aspekto na bilay ed paway na organisasyon nen Jehova. Kanian diad pangikakalbo na komapiton anghel ed yaong to ed dagem, sikatoy mangibabalikas na sanok na Dios sumpad si Satanas, say organisasyon to, tan amin a bengatlan mamapakiwas ed katooan a suportaan si Satanas a mangontra ed inkasoberano nen Jehova.

36. (a) Antoray manutugyop ed saray pitoran salot? (b) Anto so ipapanengneng na panangiyabawag nen Jehova a: “Sikato so agawa la”?

³⁶ Saya tan say apalabas ya anemiran salot so interon dagup na panangukom nen Jehova sumpad si Satanas tan ed sistema to. Saratan so deklarasyon na kaderal nen Satanas tan say bini to. Sano nikalbo iyan unor a yaong, iyabawag a mismo nen Jehova a: “Sikato so agawa la”! Anggapo lay kaukolan nin ibaga. Sano niyabawag la iray karga na saray yaong na sanok na Dios unong ed kapenek nen Jehova, ag-ipaleen so pangipaakseb to na saray panangukom ya inyabawag na sarayan mensahe.

37. Panon so panedeskribe nen Juan ed nagawa kayari pangikalbo ed komapiton yaong na sanok na Dios?

³⁷ Intuloy nen Juan: “Tan wala ra so kirmat, tan boses, tan karol; tan wala so sakey a baleg a yegyeg na dalin, sakey a yegyeg ya ontan la kabaleg ya andi ni singa saman nanlapu ed inkiwala na saray totoo dia ed tapew na dalin. Tan say syudad a baleg naapag ed talora a kagaton, tan saray syudades na saray nasyones naplag ira: tan say baleg a Babilonia nipanonot ed arap na Dios, pian niiter ed sikato so caliz na alak na petang na sanok to. Tan amin a pulo binmatik, tan saray palandey ag-ira aromog. Et naplag a nanlapu ed tawen dia ed saray totoo, so sakey a baleg ya uran a kinmigtel a balang bato, singa belat na sakey a talento: tan saray totoo inayew da so Dios lapu ed panamairap na uran a kinmigtel; ta say bakbak sikato so sankabalgan.”​—Apocalipsis 16:18-21.

38. Anto so isisimbolo na (a) say “baleg a yegyeg”? (b) kaapag ed “talora a kagaton” na “say syudad a baleg,” say Babilonia a Baleg? (c) “amin a pulo binmatik, tan saray palandey ag-ira aromog”? (d) “panamairap na uran a kinmigtel”?

³⁸ Maminsan lamet, si Jehova so agnalingon onkiwas nipaakar ed katooan, saya so isisinyal na saray “kirmat, tan boses, tan karol.” (Ikompara so Apocalipsis 4:5; 8:5.) Say katooan so natenyeg unong ed paraan ya agnin balot agawa nen saman, a singa no diad panamegley na makadesyang a yegyeg. (Ikompara so Isaias 13:13; Joel 3:16.) Sayan makmaksil a yegyeg so mangaygay ed “syudad a baleg,” say Babilonia a Baleg, pian satan so naapag ed “talora a kagaton”​—a mangisisimbolo ed sigpot a kageba na satan ya agla nayarin ipaalagey. Ontan met, “saray syudades na saray nasyones” so nageba. “Amin a pulo” tan “saray palandey”​—saray institusyon tan organisasyon ya ompatnag a permanente ed sayan sistema—​so naandi. Say “baleg ya uran a kinmigtel [odino graniso],” a mas balbaleg nen say samay amairap ed Ehipto legan na komapiton salot, a kada graniso so manbelat na sakey a talento, so ombasig a pirmi ed katooan.d (Exodo 9:22-26) Maseguron ililitrato na sayan mananusan kinmigtel ya uran so nikadkaduman ambelat iran balikas na panangukom nen Jehova, ya isisinyal na satan a sinmabin siansia so kasampotan na sayan sistema na bengabengatla! Nayari met ya usaren nen Jehova so literal a graniso ed panderal to.​—Job 38:22, 23.

39. Anggaman ed pangikalbo ed pitoran salot, antoy ikiwas na maslak a katooan?

³⁹ Kanian, nasagmak na mundo nen Satanas so matunong a panangukom nen Jehova. Anggad kaunoran, maslak ed katooan so mantultuloy a manumlang tan mangayew ed Dios. Singa si Faraon nensaman, saray kapusoan da so ag-apalemek na aminpiga-pigan salot, ni anggan say unor a makapatey a kapantokan na sarayan salot. (Exodo 11:9, 10) Agmanguman so puso na dakerakel a totoo anggan diad ultimo lan bekta. Anggan sano manpapanabos la ra, itultuloy da nin mudmoraen so Dios a mangiyaabawag: “Naamtaan da ak naani a siak si Jehova.” (Ezequiel 38:23) Anggaman ontan, niyalangon la’d satan so inkasoberano nen Jehova a Dios a Makapanyarin-amin.

[Saray paimano ed leksab]

[Kahon ed pahina 221]

“Dia ed Dalin”

Iyaabawag na Juan a klase so sanok nen Jehova sumpad “dalin” diad oniaran balikas:

“Kalabas na pigaran siglo a panggugunaet, apaneknekan ya agnayarian na saray mapolitikan partido ya arapen iray peles a kipapasen tan resolbien iray makapagonigon a problema. Naimano na saray ekonomista tan lider na bansa, a maseseg a manguusisa ed problema, ya anggapoy nagawaan da.”​—Millions Now Living Will Never Die, 1920, pahina 61.

“Anggapoy anggan sakey a gobierno ed dalin natan a makapepenek ed anggan melag labat a kabiangan na mundo. Dakel a nasyon so uuleyan na saray diktador. Singa la nababangkrap so interon mundo.”​—A Desirable Government, 1924, pahina 5.

“Say pangangga na sayan sistema na bengabengatla . . . so alenleneg a paraan pian sigpot a napaandi so kaugsan ed mundo tan ombulaslas so kareenan tan inkatunong.”​—“This Good News of the Kingdom,” 1954, pahina 25.

“Say peles ya uksoyan na mundo so napatnagan a mismo ed idaraak na kasalanan, ag-inkatunong tan panagrebelde ed Dios tan ed linawa to. . . . Agla itan manguman. Kanian, nepeg lan mangangga itan!”​—The Watchtower, Nobyembre 15, 1981, pahina 6.

[Litrato ed pahina 223]

“Dia ed Dayat”

Saray onggendan so pigara labat ed saray balikas ya impalapag na Juan a klase ed apalabas iran taon a mangiyaabawag ed sanok na Dios sumpad agmaligen, rebelyoson “dayat” na agmaridios a katooan a sian ed si Jehova:

“Ipapanengneng na rekord na balang nasyon a walay panggugulaan na saray klase. Gulaan ed baetan na daiset tan dakel. . . . Sarayan panggugulaan so nanresulta ed dakel a rebolusyon, pirmin kairapan, tan alablabas a panagpaagus na dala.”—Government, 1928, pahina 244.

Diad balon mundo et naandi la so “simbolikon ‘dayat’ na agmaligen, rebelyoso, agmaridios a totoo a ditan so inimuasan nensaman ni na simbolikon atap ya ayep ya uusaren na Diablo.”—The Watchtower, Setyembre 15, 1967, pahina 567.

“Say peles a sosyedad na too so mansasakit tan mabeblay ed espiritual a paraan. Anggapo ed sikatayo so makapangisalba ed satan, lapud ipapanengneng na Salitay Dios a say pansasakit to so mamapaarap la ed ipapatey to.”​—True Peace and Security​—From What Source?, 1973, pahina 131.

[Litrato ed pahina 224]

“[Dia] ed Saray Ilog tan ed Saray Subol na Saray Danum”

Say komatlon salot so angiparungtal ed “saray ilog tan ed saray subol na saray danum” panamegley na saray onggendan a balikas:

“Saray klero, a mangibabagan managbangat na saray doktrina nen [Kristo], so nambasbas ed guerra tan impasen da itan bilang masanton bengatla. Panliketan da a saray litrato tan estatua ra so nipapanengneng a kaampar na saramay masesebeg a mibabakal.”​—The Watch Tower, Setyembre 15, 1924, pahina 275.

“Say espiritualismo [espiritismo] so niletneg ed baleg katilaan, say katilaan nipaakar ed pansiansian mabilay kayari ipatey tan ed ag-ipapatey na kamarerwan too.”​—What Do the Scriptures Say About “Survival After Death?,” 1955, pahina 51.

“Saray pilosopiya na too, saray manag-teorya ed politika, saray organisador ed sosyal, saray eksperto ed ekonomya tan manangiyalibansa na saray relihyoson tradisyon so ag-akapangitarok na peteg a manangiter-bilay a pakainawaan . . . Saratan a danum so nansengegan ni ingen na impanumlang na saray uniinom ed ganggan na Manamalsa nipaakar ed inkasagrado na dala tan mibiang ed saray panamasegsegang ed relihyon.”—Resolusyon a pinaletan diad “Andi-anggaan a Maong a Balita” ya Internasyonal a Kombension, nen 1963.

“Aliwan say sientipikon kisalba, noag say kaderal na rasa na too so nailaloan ed too a mismo. . . . Agtayo nailaloan a nauman na amin a sikolohista tan psychiatrist na mundo so paraan na panag-isip na katooan. . . Ag-itayo makapandependi ed kaporma na dinanman ya internasyonal a puersa na pulisya . . . pian gawaen iyan dalin a maligen ya ayaman.”​—Saving the Human Race​—In the Kingdom Way, 1970, pahina 5.

[Litrato ed pahina 225]

“Dia ed Banwa”

Legan a say “banwa” na uley na too et ‘mamopool’ odino manisinit ed katooan legan na agew na Katawan, ipapaimano na Juan a klase so nagagawa, panamegley na saray onggendan a balikas:

“Si Hitler tan si Mussolini, say maruksa iran diktador, so manesesga natan ed kareenan na interon mundo, tan sikaray sigpot a susuportaan na Pananguley na Romano Katoliko diad panagderal da ed kawayangan.”​—Fascism or Freedom, 1939, pahina 12.

“Diad interon awaran say totontonen a tutumboken na diktador iran totoo et say, Manuley odino manderal! Balet say regulasyon ya iyaplika natan na niletneg lan Ari na Dios, si Jesu-Kristo, ed interon dalin et say, Pauleyan odino naderal.”​—When All Nations Unite Under God’s Kingdom, 1961, pahina 23.

“Nanlapula’d 1945 masulok a 25 milyon a totoo so inatey ed manga 150 a bakabakal ed interon globo.”​—The Watchtower, Enero 15, 1980, pahina 6.

“Saray nasyon ed interon mundo . . . so mangibabaliwala ed internasyonal a responsabilidad odino saray totontonen nipaakar ed kondukta. Pian nagawaan da iray kaliktan da, impasen na arum a nasyones a sigpot a makatunongan labat so panguusar da na dinanman iran paraan ya ipapasen dan nakakaukolan​—saray palanit a panagpatey, asasinasyon, panag-hijack, panagbomba, tan arum ni ra . . . Panon kabayag ni pantepel na saray nasyon ed sakey tan sakey ed ontan a makulangkulang tan iresponsablin kondukta?”​—The Watchtower, Pebrero 15, 1985, pahina 4.

[Litrato ed pahina 227]

“Diad Trono na Atap ya Ayep”

Inwalwal na saray Tasi nen Jehova so trono na atap ya ayep tan impalapag da so panangondena nen Jehova ed satan diad sarayan balikas:

“Saray manuley tan manangiwanwan ed politika na saray nasyon so iimpluensyaan na mauges a mabiskeg nen say too iran puersa a pirmin mangitutulak ed sikara ed martsa na panagbikkel diad pinal a bakal na Armagedon.”​—After Armageddon​—God’s New World, 1953, pahina 8.

“Say ‘atap ya ayep’ na aliwan teokratikon gobierno na too so akaawat na pakapanyari, autoridad tan trono to manlapud Dragon. Kanian satan so nepeg a milinya ed partido, say partido na Dragon.”​—After Armageddon​—God’s New World, 1953, pahina 15.

“Saray Gentil a nasyon so makapasen lambengat . . . ed dapag na Manunan Kabusol na Dios, si Satanas a Diablo.”​—Resolusyon a pinaletan ed “Madibinon Pananalo” ya Internasyonal a Kombension, 1973.

[Litrato ed pahina 229]

‘Say Danum To so Amagaan’

Anggan natan, say suporta ed Binababilonia iran relihyon so namamagaan ed dakel iran pasen, a mangipapatnag ed nagawa sano “saray ari a manlapu ed letakan” so onataki la.

“Naimano ed sakey a surbi ed interon nasyon a 75 porsiento na saramay manaayam ed kaliberliber na baley [na Thailand] so agbalot oonla ed saray templo na Buddhista pian ondengel ed saray sermon, bangta mantutultuloy ya ondaraiset ed ngalngalin limamplon porsiento so bilang na oonla iran taga baryo.”​—Bangkok Post, Setyembre 7, 1987, pahina 4.

“Say gayuma so naandi la ed Taoismo ed bansa [na Tsina] a no iner et satan so niletneg ed apalabas a manga duan libon taon . . . Lapud naandi la iray gayuma ya uusaren da tan saray inmuunan atateng da pian makasagyat na dakel a papatumbok, naimano na saray membro na papari ya anggapo lay onsublay ed sikara, a ngalngali la naandi so Taoismo bilang organisadon relihyon na bansa.”​—The Atlanta Journal and Constitution, Setyembre 12, 1982, pahina 36-A.

“Say Hapon . . . so walaan na sankabalgan ed mundo a tugyop na saray misionaryo, a ngalngali 5,200, ingen . . . kulang a 1% na populasyon so Kristiano. . . . Sakey a Fransiscanon pari a mankikimey dia nanlapula’d dekada na 1950 . . . so manisia ya ‘angangga la so agew na panagmisionaryo ed Hapon.’”​—The Wall Street Journal, Hulyo 9, 1986, pahina 1.

Diad Inglatera legan na apalabas a taloran dekada, “ngalngali 2,000 ed saray 16,000 ya Anglikanon simbaan so inkapot lapud agla nauusar. Say bilang na saray mimimisa et nagmaliw lan sakey ed saray sankaraisetan ed mankuan a Kristiano iran bansa. . . . ‘Say Inglatera natan et aliwa lan Kristianon bansa,’ inkuan na [Obispo na Durham].”​—The New York Times, Mayo 11, 1987, pahina A4.

“Kayari pigaran oras na ampetang a debatian, inabobonan na Parliamento [na Gresya] so sakey a ley natan, a mangiyaabuloy ed Sosyalistan Gobierno a sublayen so pangipakurang ed maaw-awang a kadalinan na Iglesia na Griegon Ortodokso . . . Niarum ni, ipupudir na ley ed saray aliwan klero so panangontrol ed saray konsilyo na iglesia tan ed saray komite a responsable ed panangipakurang ed saray ankablin kayarian na simbaan a singa saray hotel, panagtebagan na saray marmol tan saray bloke-bloken opisina.”​—The New York Times, Abril 4, 1987, pahina 3.

[Saray litrato ed pahina 222]

Say unonan apatiran yaong na sanok na Dios so mangitarok na saray salot a mipadpara ed saramay nansumpalan na unonan tanol na apatiran trumpeta

[Litrato ed pahina 226]

Say komaliman yaong so mangipaparungtal ed trono na atap ya ayep bilang say autoridad ya inter nen Satanas ed atap ya ayep

[Saray litrato ed pahina 231]

Titiponen na demonikon propaganda iray manuley na dalin ed pantok a situasyon, say Har–Magedon, no iner ikalbo nen Jehova iray panangukom to ed sikara

[Litrato ed pahina 233]

Saramay papakiwasen na marutak a “dagem” nen Satanas so nepeg a managmak ed kipaakseb na matunong iran panangukom nen Jehova