Dicon e Ta Scuma
DI E CORESPONSAL DI SPIERTA! NA FRANCIA
ROND MUNDO, SHAMPAÑA ta sinonimo di fiesta y celebracion. Si, e scuma y blasnan di aire cu ta caracterisa e bebida aki ta un rasgo distintivo di hopi ocasion alegre.
Hopi hende ta bisa cu ta Dom Perignon a inventa shampaña. Sea cu esei ta berdad of laga, loke si ta sigur ta cu el a contribui hopi na mehora e calidad di shampaña. E frère benedictino aki tawata encarga cu e bodega di e monasterio Hautvillers for di aña 1668 te na su morto na 1715. (Hautvillers tawata situa den curason di e region di Francia cu yama Champagne [traduci como “shampaña”].) Tin hende ta duna credito na Dom Perignon pa hopi di e tecnicanan uza te na dia djawe den trahamento di shampaña.
E Britaniconan tawata e promenan cu a bira entusiasma cu biña espumante, es decir, biña cu ta scuma. Pero pa siglo 18, e cas real Frances a descubri e bebida exkisito aki. Sinembargo, tuma nota cu pa bo por yama un biña shampaña, e mester ta produci na Champagne, Francia. Ni e wendruif no tin mag di bini for di pafo di e region aki!
E sup-suela di e region di Champagne ta consisti di calki te cu 100 meter bai abou. Riba e calki aki tin un casca fini di santo y lodo cu awasero a laga atras.a E peculiaridad aki ta garantisa humedad constante, y anochi e tera ta saca e cayente acumula den dia. Ademas, e raiznan di e palonan di wendruif ta bai mas cu 10 meter den tera, locual ta yuda nan absorba e mineralnan cu e biña tin mester pa logra su finesa.
Aunke e region cu yama Shampaña ta cubri rond di 35.000 hectar, e cunucunan di wendruif ta cubri alrededor di 28.000 hectar. Nan ta planta e matanan di wendruif na e parti meimei di cero. Esaki ta pa limita e efectonan destructivo di frieldad, manera a sosode na 1985 ora cu temperatura a baha te na 30 grado Celsius bou di sero. Nan ta cultiva tres tipo di wendruif: wendruif preto Pinot Meunier y Pinot Noir, y wendruif blanco Chardonnay.b
E Biña sin Gas
Ora caba di piki wendruif, ta pone nan mesora den baki di pers biña grandi y plat pa evita cu e casca ta duna e juice colo. E prome bes cu primi cuater ton di wendruif, ta saca 2.050 liter di juice, cu nan ta uza solamente pa e miho biñanan. Despues nan ta bolbe primi e wendruif dos bes mas, y ta saca respectivamente 410 liter y 205 liter di juice di calidad inferior. Si despues di esei nan saca mas juice, e no ta echt shampaña.
Durante varios siman yeast ta haci su trabou trankilamente den bari di palo di eik of di metal. E microorganismonan di e yeast ta come e suco cu tin den e juice y ta produci alcohol y ‘kooldioxide’ como desperdicio. E prome fermentacion aki ta loke ta haci cu tur otro biña tambe. E resultado di e proceso aki ta un biña sin gas (biña keto). Awor ta ora pa transforma e biña excelente aki den un bebida delicioso cu ta scuma.
Nan ta midi y regula e contenido di suco di e biña sin gas aki pa e keda aproximadamente 25 gram pa cada liter door di agrega un likeur cu ta consisti di suco di caña, larga den biña bieu. Caba nan ta pone e biña aki den boter cu nan ta cera cu un tapa temporal. Pa varios luna e boternan aki ta keda gestapel plat drumi den bodega cu temperatura di 10 grado Celsius. Durante e tempo aki e yeast ta sacia su mes cu suco y lentamente un di dos fermentacion ta cuminsa. Door cu e microorganismonan ta bolbe come suco, nan ta produci mas kooldioxide. Pero e biaha aki no ta laga esei sali, manera ora e tawata den bari. Mas bien e gas ta keda cera den e boter, y gradualmente e presion ta subi te banda di seis atmosfer. Ora kita e corki, rond di cinco pa seis liter di gas ta sali, y esei ta loke ta causa e famoso scuma y e miyones di blas di aire.
Pa por soporta tanto presion, e boternan mester ta fuerte, y bon tapa. Den pasado esaki a causa bastante problema pa e productornan. Por ehempel, den su buki The Story of Wine (E Historia di Biña), Hugh Johnson ta conta cu na fin di siglo 19, “tawata sumamente imprudente pa drenta den un bodega di shampaña, vooral den lente, sin un mascara di metal pa proteha bo cara contra glas cu tawata skeiro.”
Ma ainda nos shampaña no ta completamente cla. Mester saca e cachicachi cu ta consisti di celnan morto di yeast y salunan mineral, pa evita cu e biña ta bira trubel. Esaki ta e tarea tradicional di remueurs, esta, biradonan di boter. Tikitiki e biradonan di boter ta sak garganta di e boternan drumi, y tur dia nan ta bira nan djis un tiki, entre 1/8 pa 1/4 buelta. Tin trahado por bira 10.000 boter den un ora! Sinembargo, pa shampaña normal nan a cuminsa uza mashin pa haci esei.
E Tokenan Final
Ku tempo e cachicachi ta bin para den garganta di e boter. Nan ta saca esaki den un proceso cu yama degorgement (sacamento). Teniendo e boter cabes abou, nan ta hinca e garganta den un mescla di awa salu cu tin un temperatura di 27 grado Celsius bou di sero. Caba nan ta habri e boter lihe. E presion di paden ta pusha e cachicachi gevries saca afo. Pa compensa e volumen perdi, nan ta agrega un likeur nobo. E likeur su contenido di suco ta determina si e shampaña lo ta seco, medio seco of zoet, segun e gusto di e consumido. Finalmente por seya e boternan cu corki special cu pocopoco lo haya nan forma conoci di padestul, un otro rasgo cu ta distingui shampaña.
Pero e corki mester keda bon wanta na su luga. Na principio nan a purba uza cabuya, pero esei no tawatin exito ya cu e cabuya tawata putri den e bodeganan humedo. Despues nan tawata uza hewon waya di metal, pero esaki tawata frustia y corta e corki. Finalmente, nan a introduci un otro idea: Nan a pone un capa di metal riba e corki y caba mara waya rond di dje pa tene e corki na su luga. Esaki ta e manera cu nan a seya e boternan durante e ultimo 150 añanan. Y por ultimo nan ta agrega e adorno di foil y e etiket cu ta decora e boter.
Un Bebida Envidia
Hopi area cu ta traha biña a purba produci e mesun tipo di biña cu ta scuma. Sinembargo, asta si nan uza e mesun metodonan, nan por yama nan producto solamente biña espumante. Nan no por yam’e shampaña, pasobra e nomber “champagne” ta proteha. Poco tempo pasa, ora un diseñado di moda Frances a saca un perfume nobo cu yama Champagne, nan a hib’e dilanti. Y mescos a sosode tambe cu un homber Britanico cu a saca un bebida riba mercado cu yama Elderflower Champagne, traha di flor di sauko, y den boter cu parce esnan di shampaña.
Manera ta e caso cu hopi empresa, e industria di shampaña a pasa door di un crisis economico. Despues cu e industria tawatin cifranan record di produccion na 1989—249 miyon boter—benta a cai, y nan a keda cu un gran exceso di boter. Awe, cultivadonan di biña ta limita nan produccion pa nan por tin miho calidad.
Si tene shampaña den scuridad y na un temperatura constante, e por keda un par di aña, pero e productor mes ya caba a lag’e madura. Pues, bo por bebe shampaña asina cu bo cumpr’e. Con mester sirbie? Mester fria shampaña entre 6 pa 9 grado Celsius, y un bon metodo pa logra esaki ta di pone e boter den un hemchi cu awa y bloki di ijs. Caba bo ta bash’e den kelki largo pa show e blasnan di aire cu ta subi.
Pues anto, si bo haya chens di purba e bebida delicioso aki, pensa riba e proceso largo cu el a pasa den man di hende pa producie, y gosa di e miyones di blasnan di aire y scuma cu e ta saca pa cua nos a purba duna un splicacion.
[Nota]
a Tambe e tereno di calki einan ta haci cu ta mas facil pa coba e tunnelnan pa bodega di biña, cu huntu ta mas cu 250 kilometer largo, y caminda mester mantene un temperatura constante di 10 grado Celsius. Actualmente, mayoria bodega den e region Reims ta restonan di minanan di piedra di e antiguo Romanonan.
b Tin cierto shampaña cu nan ta traha solamente di wendruif Chardonnay, cu ta bini di e palonan di wendruif Côte des Blancs di e region na suit di e stad Épernay; por ehempel e famoso Blanc de Blancs (cu ta nifica blanco di e blanconan).
[Plachinan na pagina 15]
Chardonnay
Pinot Noir
Pinot Meunier
[Reconocemento]
Photo DUBOIS-Collection C.I.V.C.
Photo collection C.I.V.C.
[Plachinan na pagina 15]
1 Cuidadosamente ta piki e wendruif cu man y despues ta primie den mashin di primi wendruif
2 Durante varios siman yeast ta traha den bari di palo di eik
3 Ta warda e boternan riba reki pa un di dos fermentacion
4 Den un proceso cu yama “degorgement”, ta pusha e cachicachi saca for di e boter
[Reconocemento]
Photo M. HETIER-Collection C.I.V.C.
Photo collection C.I.V.C.