Ata e Parada di Pinguino Enano!
DI E CORESPONSAL DI SPIERTA! NA AUSTRALIA
E MULTITUD ta keto y den expectativa. Wowonan atento ta fiha den distancia pa purba haya e prome bista di e artistanan estelar. E escenario ilumina cu lus grandi ta haya bida ora cu diripiente un figura chikito ta aparece na rand di e beach. Un murmuro di excitacion ta zona entre e multitud ora cu un par di figura mas ta join esun prome. Ta comienso di e show di tur anochi. Ata e parada di e pinguino enano di Phillip Island a start!a
Pinguino a bira conoci internacionalmente den siglo 16 ora cu e famoso exploradonan Vasco da Gama y Ferdinand Magellan a nabega den e oceanonan grandi di suit. Na principio hende no tawata sa precis con pa clasifica pinguino. E tin pluma manera un parha, e ta landa manera pisca y e ta cana riba tera seco. Finalmente, ta su pluma a dicidi e asunto. Ta parha so tin pluma, pues e mester ta un parha. E famia aki di parha cu no ta bula ta consisti di 18 sorto. Nan ta varia for di e mahestuoso pinguino emperado y pinguino Adelie di Antartica te na e pinguino di Galápagos cu ta biba serca di evenaar.
Lo bo tin gana di bishita un colonia di pinguino den nan ambiente natural? Wel ban Phillip Island, un 140 kilometer so suitost di e stad moderno Melbourne, Australia. Rond di 500.000 bishitante ta basha bai tur aña einan pa gosa di e maraviya na miniatura aki. Kico ta haci e pinguinonan enano di Phillip Island asina encantador?
“Cute, Pero Yen di Pep”
Hende ta keda encanta mesora cu pinguino enano ora nan mira nan deftig bisti cu nan pluma preto cu blanco. Cu un haltura di 33 centimeter y pisando solamente un kilo, nan ta e sorto di pinguino mas chikito na mundo. Pero no laga nan tamaño gaña bo! Loke nan falta na estatura nan ta compensa ampliamente cu nan determinacion y perseverancia.
“Pinguino enano ta cute, pero yen di pep”, segun profesor Mike Cullen, kende tin mas cu 20 aña ta studia pinguino na e colonia di Phillip Island. E pinguinonan di mas chikito aki ta esnan cu ta haci mas bochincha tambe. Anochi e colonia ta resona cu tur tipo di grito y zonido segun cu e pinguinonan ta defende nan neishi contra intruso, ta purba hala atencion di un futuro partner of ta “train den coro” hunto cu nan partner.
Ora cu na aña 1780 nan a describi pinguino enano pa prome biaha, aptamente nan a ser yama Eudyptula minor, for di un palabra Griego cu ta nifica “bon sambuyado chikito.” Nan curpa ta aerodinamico, forma di torpedo, nan plumanan ta suave y waterproof y nan alanan ta manera zwemvin. Pesei ora nan ta landa, ta parce manera cos cu literalmente nan ta bula door di awa.
Un “Life Vest” Perfecto
Den nan buskeda pa cuminda, e pinguinonan aki por landa te cu 100 kilometer pa dia, kedando riba lama pa dianan of simannan largo si ta necesario. Con nan ta drumi riba lama? E contesta ta sinta den nan plumanan cu tin un diseño remarcabel. Pinguino tin un capa diki di dons y nan plumanan ta hopi pega riba otro, tres pa cuater biaha mas denso cu pluma di parha cu ta bula. E aire cu tin bou dje plumanan ei ta proteha e parha su curpa y ta pone cu e por keda drif, casi mescos cu un life vest. Pesei, facilmente un pinguino por drumi den lama. E ta keda drif manera un corki, cu su zwemvinnan gespan pa stabilis’e, y boca ariba.
Claro cu asta e pluma diki di pinguino lo no tawata un proteccion si e ta muha cu e awa friu den cua e ta busca cuminda. Pero esei no ta un problema, pasobra e tin un klier special di azeta ariba di su rabo cu ta saca un wax likido. E pinguino ta uza su pik pa hunta su plumanan cu e wax aki, y esaki ta tene nan waterproof, limpi y salu. Ningun sambuyado lo por tin un duikpak miho diseña pa biba den lama.
E falta di awa dushi den lama ta forma un problema pa e criatura aki cu ta nabega den oceano? No, pasobra e tin dos klier unico, un riba cada wowo, cu ta saca e salu for di awa di lama. E pinguino simplemente tin cu sagudi su boca anto e salu indesea ta sali for di cada buraco di nanishi.
Ademas, e wowonan di pinguino ta specialmente diseña pa mira mes bon bou di awa como riba awa. Ta bisto pues cu e criatura aki ta perfectamente ekipa pa su bida den lama. Pero afortunadamente, pinguino no ta pasa henter nan bida den lama.
Nan Conexion cu Tera Seco
Phillip Island y e tera firme no mucho leu, tin un costa di santo, cubri cu yerba y mata. Esaki ta forma un luga ideal pa e colonia di 26.000 pinguino enano biba. Bida di pinguino ta cuminsa den un neishi cu e mayornan a traha duro pa coba den un sero di santo cu tin canto di costa. Un webo cu e mama pone por keda friu pa varios dia prome cu e mayornan cuminsa brui e, y toch e webo ta keda cu bida aden. Nan dos ta tuma turno pa brui e webo cu masha dedicacion. Esnan cu ta brui webo tin loke nan ta yama un broedvlek, un luga special parti abou di nan bariga cu tin hopi ader. E adernan di e broedvlek aki ta hincha cu sanger cayente ora nan ta brui e webo, y asina ta pasa e cayente necesario pa e webo desaroya. Ora no ta un mayor su turno pa brui e webo, e hincha ta baha, locual ta laga e plumanan sera riba otro atrobe y reanuda nan trabou di proteha su curpa contra awa y esei ta permiti e parha bolbe bai lama pa busca cuminda.
Unabes e puyito sali for di webo, e ta crece na un velosidad fenomenal. Den solamente ocho pa dies siman, e yiu di pinguino tin e tamaño di un adulto y ta cla pa subi lama. E buki Little Penguin—Fairy Penguins in Australia ta bisa: “Ta remarcabel cu pinguino hoben ta sali pa haci biahenan largo riba lama ekipa cu solamente un curpa salu y cu ta funciona bon . . . y un sed di instinto cu ta yuda nan sobrevivi.”
Durante e proximo un pa tres añanan, pinguinonan hoben ta biaha miles di kilometer, pasando gran parti di nan tempo den lama. Esnan cu sobrevivi por lo general ta regresa nan colonia original pa brui, na un distancia di te cu 500 meter for di caminda nan a nace. Con nan por sa e caminda pa yega cas? Tin hende ta bisa cu pinguino ta orienta riba solo, uzando un oloshi biologico natural cu ta compensa e echo cu solo no ta keda mesun caminda den shelo. Otro hende ta kere cu pinguino ta reconoce marcanan geografico conoci. Di tur manera, ta e espectaculo di e nabegantenan aki ora nan regresa tera seco despues di un biahe largo of despues di a pasa un dia duro ta pisca, ta loke ta atrae multitud di hende na Phillip Island.
Laga e Parada Cuminsa!
Asina cu solo baha, cientos di bishitante tur excita ta tuma nan posicion, cla pa wak e parada di pinguino cu ta tuma luga tur anochi. Ya e pinguinonan tin basta rato reuni dilanti costa, formando gruponan grandi di centenares di parha. E beach ta ilumina cu varios lus grandi. Tin un biento suave ta supla, y olanan chikito ta yega canto. E auditorio ta cuminsa duda. Unda e pinguinonan a keda? Nan lo bin canto? Net e ora ei, e prome pinguinonan enano ta aparece y ta lastra pia un poco nervioso canto di lama. Diripiente un cos ta spanta nan y nan ta bolbe drenta lama. Como cu nan tin cu tene cuidou cu bestia yagdo, manera aguila, e pinguinonan ta sumamente alerta. Djis despues nan ta bolbe aparece y poco poco nan ta haya mas confiansa. Finalmente, un pinguino balente ta sali for di awa y ta crusa e beach cu paso firme rumbo pa e proteccion di e seronan di santo. E otronan den e grupo ta siguie unbes. Ignorando e lusnan y mirones, nan ta marcha riba e beach, dunando e impresion di un parada anima.
Ora e pinguinonan yega na e siguridad di e duinnan, bo por nota cu nan ta relaha y ta reuni den gruponan grandi pa drecha nan pluma. Grupo tras di grupo ta crusa e beach di e manera aki, parando de bes en cuando pa “combersa” cu biciña prome cu nan sigui cana bai cas. Pa algun di nan e caminata ta dificil, pasobra nan tin cu subi un clip di 50 meter prome cu nan yega nan hol.
Pinguino Enano Tin Problema Grandi
Mescos cu otro criaturanan na mundo, pinguino enano ta confronta un cantidad di problema, y hopi di nan tin di aber cu hende. E menasanan ta entre otro, derame di petrolio for di barconan cu ta pasa, menos luga di biba debi na actividad humano y bestianan yagdo cu hende a introduci den nan teritorio, manera vos y bestia di cas.
Hende a haci esfuersonan digno di elogio pa trata cu e problemanan aki, y den ultimo añanan e cantidad di pinguino enano den e Reservaat di Pinguino di Phillip Island a stabilisa. Profesor Cullen a comenta: “Nos ta ganando e bataya . . . pero poco poco.” El a agrega: “E desafio di mas grandi cu nos ta confronta awor ta di haci sigur cu pinguino enano ta sigui haya cuminda . . . , y esaki ta liga cu e destino di e oceanonan y di humanidad den su totalidad.” E efecto cu calentamento mundial y susesonan di clima, manera El Niño, tin riba e suministro di cuminda den oceano ta causa problemanan grandi cu investigadonan ta studiando intensivamente.
E resultadonan di e investigacion aki sin duda lo aumenta nos aprecio pa e planeta fragil pero yen di variedad cu nos ta biba ariba. Danki na e cuido tierno cu ya caba hende ta duna na bestia den naturalesa riba Phillip Island, abo tambe un dia lo por tin e chens di ta entre e mirones cu ta fluister tur excita: “Ata e parada di pinguino enano!”
[Nota]
a Pinguino enano ta conoci tambe como pinguino blou chikito (dwergpinguïn of kleine blauwe pinguïn).
[Mapa na pagina 15]
(Pa e texto den su formato completo, wak e publicacion)
PHILLIP ISLAND
[Plachinan na pagina16, 17]
Mirones, stul y lus grandi: e escenario ta prepara pa e parada di pinguino
[Plachinan na pagina 17]
Di puyito pa parha adulto den solamente dies siman
[Reconocemento pa Potret na pagina 15]
Potretnan: Photography Scancolor Australia
[Reconocemento pa Potret na pagina 16]
Potretnan na pagina 16 y 17: Photography Scancolor Australia