Watchtower BIBLIOTHEEK ONLINE
Watchtower
BIBLIOTHEEK ONLINE
Papiamento (Aruba)
  • BIJBEL
  • PUBLICACION
  • REUNION
  • g05 8/3 pag. 28-29
  • Observando Mundo

No tin video disponibel pa loke bo a scoge.

Sorry, nos no por a play e video.

  • Observando Mundo
  • Spierta! 2005
  • Subtema
  • Articulonan Similar
  • Cayente di Stad Ta Influencia Crecemento di Mata
  • Amistad Entre Bestia
  • Destruccion di Selva na Latino America
  • Ehercicio pa Pashentnan di CFS
  • Panda y Nan Bambu
  • Cuidou cu Repelente pa Sangura
  • Clasificacion di Pelicula A Bai Atras
  • E Recursonan di Tera Ta Cabando
    Spierta! 2005
Spierta! 2005
g05 8/3 pag. 28-29

Observando Mundo

Cayente di Stad Ta Influencia Crecemento di Mata

Observacionnan via satellite di e parti oost di Norte America aparentemente ta indica cu e cayente cu stadnan ta genera tin influencia riba e crecemento di vegetacion, segun un informe publica den Science News. E informe ta remarca cu matanan den stad ta cuminsa floria mas tempran den lente y ta keda mas tanto tempo cu nan foyonan den herfst, compara cu matanan den e areanan di cunucu pega cu stad. Segun Science News, durante un periodo di cinco luna nan a midi e temperatura di varios stad y a descubri cu den stad e temperatura tawata “un averahe di 2,28°C mas cayente cu na sitionan cu ta situa rond di 10 kilometer leu for di cada centro di ciudad.” Entre e parti nort di Florida y suit di Canada, tin por lo menos 70 stad di cua cada un tin un area di mas cu dies kilometer cuadra. “E datonan aki ta indica cu e stadnan ei tin un influencia significativo riba clima local”, segun Science News.

Amistad Entre Bestia

Pa hopi tempo caba cunukero- y wardadonan di bestia a sospecha esei, pero awor un estudio cientifico dirigi pa e biologo Anja Wasilewski ta afirma cu bestianan cu hoef por desaroya amistad personal cu un cierto bestia den nan tou. Segun Wasilewski—kende a observa cabai, burico, baca y carne—bestianan ta desplega nan amistad door di ta frecuentemente pega banda di otro, door di mishi cu otro ora nan ta sosega of come, door di comparti cuminda y door di limpia of drecha otro su lana of cuero. Un carne por ehempel, ta frega su cabes na cabes di un amigo cu a bringa cu un otro bestia. Parce cu e gesto aki ta calma y consola e carne, segun e informe di e corant Aleman Die Zeit. Burico por lo general tin un solo amigo, pero nan amistadnan ta dura mas largo. Sinembargo, como cu e investigadonan ta haci esfuerso pa no considera bestia manera hende, nan ta masha cauteloso ora nan ta specula tocante e funcion y efectonan di e banchinan social ei.

Destruccion di Selva na Latino America

Den apenas 13 aña, 50 miyon hectar di selva na Latino America a ser destrui. Esaki ta un area ekivalente na e tamaño di henter Centro America, segun un informe publica door di e Programa di Nacionnan Uni pa Medioambiente. Na Brazil tawatin un destruccion di 23 miyon hectar, mientras cu Mexico a perde 6,3 miyon hectar di selva y 400.000 hectar di tereno cu nan por a cultiva no ta sirbi mas. Haiti, El Salvador y e isla St. Lucia a perde entre 46 pa 49 porshento di nan selvanan durante e mesun periodo. E estadisticanan aki ta “spantoso” segun ¿Cómo Ves?, un revista cientifico di Universidad Nacional Autonomo di Mexico, y “nan ta asta mas spantoso ainda ora nos pensa riba . . . e miles y miles di mata y bestia cu a disparce for di nos planeta cu dia pa dia ta bira mas seco.”

Ehercicio pa Pashentnan di CFS

Apesar di investigacionnan extenso cu ciencia medico a haci, ainda nan no por haya e causanan di e syndroom di fatiga cronico (CFS), ni un posibel cura p’e. Un informe publica den The Medical Journal of Australia (MJA) a bisa: “E variedad amplio di tratamentonan antiviral, imunologico, hormonal, antidepresivo y otronan cu nan a evalua a demostra di tin masha poco beneficio.” Sinembargo, nan a saca afo cu programanan cu ta encera ehercicio fisico—manera canamento, coremento di bais of landamento—a produci miho resultado compara cu varios otro terapia. Algun pashent di CFS ta evita ehercicio pasobra nan ta haya cu demasiado ehercicio ta empeora nan sintomanan. Pero moderacion ta necesario. Segun e informe di MJA, algun hende cu ta haci ehercicio cu cuidou, kedando denter di e limitenan cu nan sintomanan ta crea, ta experencia ‘mehoransa significativo’ den testnan di depresion, den nan bienestar personal, nan capasidad di traha y nan presion di sanger. E informe ta conclui: ‘Ehercicio fisico cu gradualmente ta exigi mas esfuerso mester ta base di e tratamento pa pashentnan cu CFS.’

Panda y Nan Bambu

“Panda gigante, e simbolo di China y di proteccion di animalnan den naturalesa, no ta asina tanto den peliger manera hende tawata pensa”, segun The Daily Telegraph di London. Un estudio di cuater aña cu Fondo Mundial pa Naturalesa y gobierno Chines a haci a saca afo cu en bes di e 1.000 pa 1.100 pandanan den naturalesa cu nan a calcula, tin mas cu 1.590. Nan a logra haci un conteo mas exacto door di uza tecnologia mas avansa, incluso e sistema GPS di localisa posicion via satellite, pa plania of programa e areanan cu nan mester a investiga. Aunke e resultadonan ta bon noticia pa conservacionistanan, e Centro pa Vigila Conservacion di Naturalesa Mundial na Cambridge, Inglatera, ta spierta cu bambu, e alimento principal di panda gigante ta core peliger serio door di destruccion di selva. Loke ta pone cu destruccion rapido di selva ta un peliger pa bambu ta e echo cu “palonan individual di cada sorto [di bambu] ta floria un biaha simultaneamente cada 20 pa 100 aña y despues nan ta muri”, segun e informe di The Guardian di London.

Cuidou cu Repelente pa Sangura

Dos estudio ta indica cu mechanan di plagatox cu hende ta uza pa mata sangura—un di e repelentenan mas uza na Asia—por ta perhudicial pa salu, specialmente pa mucha, segun e revista Down to Earth di India. Segun e prome estudio, cientificonan di e Universidad di California, na Merca, ta bisa cu e mechanan aki cu ta kima tiki tiki ta expone e uzadonan na substancianan potente cu ta causa cancer di pulmon. Hopi famia na paisnan den desaroyo ta uza mecha di plagatox pa mata sangura den nan casnan chikito. “Ademas, nan ta drumi cu nan bentananan sera”, e autornan di e estudio ta declara. E segundo estudio, haci door di cientificonan di Maleisië y Merca, a descubri cu un mecha cu tin ocho ora sendi, “ta saca casi mes tanto substancia cu 75 pa 137 sigaria.” Como alternativa, expertonan ta recomenda pa uza productonan deriva di mata, manera esnan traha di e palo di neem. “Nan no solamente ta eficas y bon pa salu, pero tambe mas barata”, segun e informe.

Clasificacion di Pelicula A Bai Atras

“Awendia e promedio di peliculanan ta contene mas violencia, sex y palabra malo cu peliculanan di e mesun clasificacion di un decada pasa.” Esaki ta e conclusion cu investigadonan na e Scol di Salu Publico di Harvard na Merca a yega na dje despues cu nan a studia e clasificacion di pelicula (rating), un sistema comun den algun pais. E estudio a analisa e relacion entre e clasificacion y contenido di peliculanan presenta entre 1992 y 2003. E resultadonan ta indica cu e clasificacion di pelicula basa riba edad a bira mas y mas permisivo. E investigadonan a conclui cu “mayornan tin cu reconoce cu nan tin e responsabilidad di scohe peliculanan adecuado hunto cu y pa nan yiunan, y tambe papia tocante e mensahe den e pelicula cu nan yiunan pa evita cualkier posibel efecto robes, y pa fortifica cualkier posibel efecto beneficioso.”

    Publicacion na Papiamento (Aruba) (2002-2024)
    Log Out
    Log In
    • Papiamento (Aruba)
    • Comparti
    • Preferencianan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condicionnan di Uzo
    • Maneho di Privacidad
    • Configuracion di Privacidad
    • JW.ORG
    • Log In
    Comparti