Di Activista Politico pa Cristian Neutral
SEGUN E RELATO DI LADISLAV ŠMEJKAL
Despues di sentencia mi, nan a hiba mi bek na mi cel. Mesora mi a cuminsa tik riba muraya un mensahe na Morse code pa un amigo cu tawata dos piso mas ariba. E tawata warda pa tende ki sentencia mi a haya.
“Diescuater aña”, mi a tik.
E no por a kere esei. Pesei el a puntra: “Diescuater luna?”
“No”, mi a contesta. “Diescuater aña.”
TAWATA aña 1953. E luga: Liberec, Checoslovakia, (awor Republica Checo). E tempo ei mi tawata un activista di 19 aña en busca di cambio politico. Como activista nos a propaga nos puntonan di bista partiendo panfleta cu tawata critica e Partido Comunista, cu e tempo ei tawata na poder. Nan a considera nos actividad como traicion contra nos patria, y ta pesei mi a haya un sentencia di prizon asina largo.
Mi tawatin casi un aña sera prome cu nan a dicta mi sentencia. Prome cu presonan a haya nan sentencia tawata sera nan dos dos den cel, y de bes en cuando tawata mara nan cara y hiba nan pa ser interoga. Nos no tawatin mag di papia ora nos ta den cel, pesei nos tawata fluister of comunica cu otro door di tik Morse code.
No a tarda masha cu mi a bin haya sa cu hopi di esnan den prizon tawata Testigo di Yehova. Den nos prizon tawatin e custumber di cambia presonan di cel cada un pa dos luna. Como cu mi tawata interesa den Bijbel, mi a keda contento ora cu na dado momento nan a pone mi den cel cu un Testigo. Cu tempo mi a cuminsa studia Bijbel cu e Testigonan.
Mi ta supone cu lo bo por describi nos combersacionnan como studio di Bijbel, aunke nos no tawatin Bijbel ni literatura biblico. De echo, nunca mi a mira un Bijbel den mi bida. Pero nos tawata papia—e Testigo tawata splica temanan biblico for di cabes—y ami tawata haci anotacion di loke el a bisa. Tur esaki tawata sosode segun cu nos tawata sinta pega banda di otro ta fluister.
E unico cosnan disponibel tawata papel di w.c. y un peña. Mi a uza e peña pa haci anotacion riba e papel di w.c. Hopi texto biblico cu nos a considera mi a siña for di cabes. E Testigonan cu a studia cu mi tambe a siña mi canticanan di Reino. Un Testigo a bisa mi: “Awor bo ta den prizon como un criminal politico, pero den futuro lo bo por ser encarsela pasobra bo ta un Testigo di Yehova.”
Porfin, despues di masha hopi interogacion, nan a sentencia mi y a hiba mi na un campo di trabou forsa serca di e pueblo di Jachymov. Pa e tempo ei mi tawata combenci cu un dia lo mi bira Testigo di Yehova.
Hopi Aña Sera
Ora mi a yega na e campamento caminda nan tawatin un mina pa saca uranio, mi a cuminsa busca e Testigonan mesora. Pero despues di poco dia mi a haya sa cu nan a hiba nan otro caminda. Sinembargo, un solo Testigo a keda pasobra e tawata coki. El a fia mi un Bijbel hopi gasta cu a pasa den hopi luga di sconde. Asina mi por a lesa e textonan cu ya caba mi tawata sa for di cabes. Segun cu mi tawata lesa mi tawata blo bisa mi mes: ‘Si, precis manera e rumannan a siña mi.’
Mas o menos un luna despues nan a traslada mi pa un campamento cu yama Bytiz, serca di e stad Příbram. Ei si mi a topa mas Testigo. Na Bytiz nos tawata ricibi cu regularidad literatura biblico cu nan a logra smokkel trece den e campamento. Aunke e administracion di e campamento a purba haya sa con e literatura tawata yega den nos man, nan no a logra sa esei nunca. Na tur nos tawata 14 preso ta predica activamente na otro hende. Mita di nan tawata Testigo batisa, y e otro mita tawata manera mi, hende cu den prizon a acepta e creencianan di e Testigonan.
Hopi di nos kier a simbolisa nos dedicacion na Dios door di batisa den awa. Pero como cu no tawatin awa—of, pa ta mas exacto, no tawatin un baki di awa suficiente grandi—no tawata facil pa haci areglo pa bautismo. Pesei hopi hende den e tempo ei mester a warda te ora nan a sali liber pa nan batisa. Pero den e campamento di Bytiz tawatin torennan grandi pa fria e compressornan di e mina. Meimei di e decada di 1950, varios di nos a batisa den e tanki di awa di un di e torennan ei.
Un par di aña despues, na maart 1960, e oficial di polis encarga cu presonan politico a manda yama mi. El a bisa mi cu si mi inform’e tocante e actividad di otro presonan, lo e haci areglo pa nan reduci mi sentencia di prizon. Ora mi a nenga di haci esei, el a cuminsa zundra mi cu palabra malo. El a grita: “Bo a perde e chens di haya un bon bida. Lo mi percura pa nunca mas bo bai cas! Aki den lo bo muri.” Pero dos luna despues nan a decreta un amnistia cu a aplica na mi, y despues di un total di ocho aña sera, mi a bai cas bek.
Un Periodo Cortico di Libertad
E obra di Testigonan di Yehova tawata prohibi na Checoslovakia for di april 1949, pues despues di poco tempo mi a haya sa cu sirbi Dios den “libertad” no tawata masha distinto di ora mi tawata den prizon. Awor, despues cu mi a sali liber, mi a confronta un otro problema. Tur homber den e pais mester sirbi dos aña den ehersito.
Algun homber cu a traha pa cierto negoshi di gobierno tawata haya despensacion di servicio militar. Por ehempel, esnan cu a traha den minanan di carbon. Como cu mi a yega di traha den mina, mi a haya trabou den un di e minanan. Nan a duna mi un bonbini cordial. Nan a bisa mi: “No worry tocante ehersito. No ta problema pa nos haya despensacion pa bo no bai.”
Dos luna despues, ora mi a ricibi un aviso pa raporta pa drenta ehersito, hendenan den administracion di e mina a sigura mi: “No worry, esei mester ta un kibocacion. Nos ta djis skirbi e departamento militar, y tur cos lo ta oke.” Pero no tawata asina. Cu tempo, un funcionario a bini serca mi y a pidi mi despensa. E di: “Ta prome biaha cu esaki ta pasa, pero lo bo tin cu raporta na e ehersito.” Ora cu mi a nenga di drenta ehersito a base di mi conviccionnan religioso, nan a aresta mi y hiba mi na e unidad militar mas cercano.—Isaias 2:4.
Dilanti un Tribunal
Despues cu mi a keda encarsela den e stad Kladno na januari 1961, nan a purba combence mi pa bira solda. Un oficial militar halto a organisa un reunion. Nan a hiba mi na un sala di reunion cu tawatin un mesa rondo grandi cu stulnan di cuero masha comodo. Despues di poco rato oficialnan a cuminsa drenta y sinta rond di e mesa. Un pa un esun encarga a introduci nan na mi. Caba el a cai sinta y a bisa: “Wel, conta nos di bo religion.”
Despues di un oracion pura y silencioso, mi a cuminsa papia cu un auditorio cu a paga bon tino. No a tarda mucho cu e combersacion a bai riba evolucion, y nan a declara cu evolucion ta un echo cientifico. Den e campamento di trabou forsa na unda mi tawata antes, mi a studia e foyeto chikito Evolucion Contra e Mundo Nobo.a Pa sorpresa di e militarnan ei mi por a presenta evidencia cu evolucion ta un teoria cu no a ser comproba.
E ora ei un mayor, cu claramente tawatin un antecedente den religion catolico, a papia. El a puntra: “Kico bo ta pensa di Birgen Maria? Y kico ta bo actitud encuanto santo sacrificio di misa?” Mi a contesta su preguntanan, anto caba mi di: “Señor, mi ta mira cu bo mester ta un creyente, pasobra bo preguntanan ta diferente for di e otro hendenan.”
“No! No! No! Mi no ta un creyente!” el a protesta masha duro. Den e Estado Comunista, hende cu bisa cu nan ta cristian a ricibi masha tiki of ningun respet ni responsabilidad. Pesei despues di nos intercambio, e oficial no a participa mas den e combersacion. Mi tawata masha gradicido cu mi a haya e oportunidad pa splica e creencianan di Testigonan di Yehova na e hombernan ei.
Mas Oportunidad pa Duna Testimonio
Un par di dia despues, nan a hiba mi na un edificio militar na Ashibi y a pone solda vigila mi. E prome solda arma cu nan a asigna pa vigila mi a keda sorprendi cu e medidanan special di siguridad. “Ta prome biaha cu nos mester vigila un hende personalmente”, el a bisa mi. Pesei mi a splic’e dicon mi tawata den prizon. Esaki a interes’e asina tanto cu el a cai sinta—cu su rifle meimei di su pianan—y scucha. Despues di dos ora un otro solda a tuma su luga, y mesun preguntanan y combersacion biblico a sigui.
Durante e dianan cu a sigui, mi tawatin chens pa papia cu esnan cu a vigila mi y tambe cu otro presonan ora e bewakernan a permiti esei. E bewakernan tawata asta habri e celnan y laga e presonan reuni pa combersacionnan riba Bijbel! Despues di poco tempo mi a cuminsa precupa cu e libertad cu e bewakernan tawata duna mi pa papia cu otro preso lo a bira conoci y cu esei lo a causa problema. Pero nan a tene henter e asunto secreto.
Cu tempo, ora nan a hiba mi corte pa dicta mi sentencia, ta esnan cu mi a papia cu ne tocante mi creencianan, a anima mi. Nan a sentencia mi na dos aña, cu a ser agrega na e seisnan di mi sentencia original cu mi no a sinta debi na e amnistia. Esaki a nifica cu mi tawatin mas o menos ocho aña di prizon mi dilanti.
Conciente di Dios Su Yudansa
Hopi bes mi a ripara cu Dios a yuda mi segun cu nan a traslada mi di un campamento pa otro y di un prizon pa otro den Checoslovakia. Ora mi a yega na e prizon na Valdice, e comandante a puntra mi dicon mi ta sera. “Pasobra mi a nenga di drenta servicio militar”, mi a contesta. “Ta contra mi creencia pa participa den guera.”
“Lo tawata dushi si tur hende tawatin e actitud ei”, el a responde cu comprension. Pero despues di a pensa riba esei pa un momento, el a bisa: “Pero, como cu mayoria hende awe no ta pensa asina, nos tin cu castiga bo, anto pisa!”
Nan a pone mi den e departamento di corta glas, cu tawata e departamento di castigo. Tawata asina cu maske mi a ser sentencia pasobra mi a nenga di drenta servicio militar como un Testigo di Yehova, toch ainda nan tawata cataloga mi como un preso politico y pesei nan tawata duna mi tareanan mas duro. E trabou di corta glas pa chandelier y otro articulonan luhoso di glas tawata masha dificil pasobra mester a traha e productonan ei sin ningun fout. Por lo general, e presonan tawata entrega e trabou cu nan caba, anto ta descubri e siguiente dia cu nan a manda mita di nan bek pa ser drecha. Pues tawata masha dificil pa cumpli cu e cantidad prescribi di produccion.
E dia cu mi a drenta den e departamento di corta glas, mi tawatin cu warda riba e hefe di e departamento. Ora el a yega, el a cuminsa grita e otro presonan cu, segun e, no tawata traha suficiente duro. El a pasa nan y yega serca mi y puntra: “Anto abo? Dicon bo no ta trahando?”
Mi a splica cu mi tawata un preso nobo. El a hiba mi su oficina y a haci e preguntanan di custumber tocante dicon mi ta sera. Despues cu mi a splic’e mi situacion, e di: “Esei kiermen anto cu bo ta un Testigo di Yehova?”
“Si”, mi a contesta.
Su actitud a cambia. E di: “No worry. Nos tawatin hopi Testigo di Yehova aki. Nos ta respeta nan tur, pasobra nan ta hende trahado y decente. Lo mi percura pa bo haya un cantidad di trabou cu lo bo por cumpli cu ne.”
E cambio di comportacion di e supervisor a sorprende mi. Mi tawata gradicido na Yehova y na e rumannan desconoci cu tawata responsabel pa e bon reputacion cu e Testigonan tawatin den e prizon ei. En realidad mi a sinti Yehova su yudansa amoroso durante tur e tempo cu mi tawata den prizon.
Sin importa con dificil mi situacion a bira, semper mi tawatin sigur cu lo mi haya contacto cu mi rumannan cristian despues di tempo. Anto despues mi tawata mira nan sonrisanan agradabel y haya nan animacion. Sin nan, lo tawata mucho mas dificil pa mi a soporta mi encarselacion.
Hopi preso aparentemente no tawata pensa riba nada otro sino di tuma vengansa pa e maltrato cu nan a ricibi. Pero ami nunca no a sinti asina. Mi a realisa cu mi tawata sufri pasobra mi a obedece e principionan husto di Dios. Pues mi tawata sa cu pa cada dia cu mi pasa den prizon, Yehova lo por duna mi un cantidad incontabel di dia di bida maravioso den su tera nobo comberti den paradijs.—Salmo 37:29; 2 Pedro 3:13; Revelacion 21:3, 4.
Gradicido pa Bendicionnan Djawe
Porfin na mei 1968, despues di mas cu 15 aña sera, mi a sali liber. Na principio mi tawata timido pa papia cu hende, locual no ta straño pa hende cu a pasa gran parti di nan bida den compania di otro preso of di bewakernan di prizon. Pero mi rumannan cristian a yuda mi participa den e trabou di predica, cu naturalmente ainda tawata ser haci bou di prohibicion.
Un par di siman despues cu mi a sali liber, mi a topa Eva. Un tres aña prome, e cu su ruman homber a tuma nan posicion na fabor di e berdad di Bijbel apesar di cu nan famia tawata masha contra. No a tarda cu nos tawata bai predica hunto. Tambe nos a yuda produci literatura biblico. Nos tawata haci esaki den drukkerijnan secreto. Anto na november 1969 nos a casa.
Na 1970 nos prome yiu, Jana, a nace. Cu tempo mi a cuminsa sirbi e congregacionnan den fin di siman como un sirbido biahero di Testigonan di Yehova. Mi tawata bishita nan pa duna nan animacion spiritual. Na 1975 ora cu mi tawata haciendo e trabou aki, nan a aresta mi y mi a bolbe bai sera. Pero e biaha aki tawata solamente pa un par di luna. Anto na 1977 nos yiu homber Štěpán, a nace.
Finalmente Republica Checo a reconoce Testigonan di Yehova oficialmente dia 1 di september 1993. E siguiente aña nos yiu mohe Jana a casa cu Dalibor Dražan, un anciano cristian. Anto na 1999, nos yiu homber Štěpán, un sirbido ministerial, a casa cu Blanka, kende ta traha den sirbishi di tempo completo. Awor nos tur ta miembro di diferente congregacion na Praga. Ansiosamente nos ta spera pa e mundo nobo yega, pero ami ta anhela specialmente e tempo cu ningun caminda lo no tin muraya di prizon mas.
[Nota]
a Publica door di Testigonan di Yehova na 1950.
[Plachinan na pagina 20]
Mi a uza un peña pa haci anotacion di textonan di Bijbel
[Plachi na pagina 21]
E campamento Bytiz, caminda mi tawata sera y despues a batisa
[Plachi na pagina 23]
Dia nos a casa
[Plachi na pagina 23]
Ami cu Eva, hunto cu Štěpán cu Blanka na banda robes y Jana cu Dalibor na banda drechi