Duna Yiunan Loke Nan Mester
PUES anto, mucha chikito claramente tin mester di hopi atencion, y evidencia ta mustra cu hopi di nan no ta hayando loke nan tin mester. E situacion di hobennan djawe ta indica precisamente esei. Un investigado cu a ser cita den e corant The Globe and Mail di Toronto, Canada, a lamenta: “Nunca prome nos hobennan tawata asina isola for di nan famianan, cu asina tiki experencia practico y sabiduria practico.”
Ta kico a bai robes? Acaso por atribui e problema, por lo menos en parte, na e echo cu mayornan no a realisa e importancia di duna atencion na nan yiunan ora esakinan tawata hopi chikito? Un psicologo cu ta yuda hende mohe di poco recurso siña cuida nan yiunan resien naci, a splica: “Nos tur tin cu siña con pa ta mama y tata. Y nos tin cu realisa cu nos lo ser recompensa ampliamente pa e tempo cu nos ta dedica awor na nos yiunan.”
Asta babynan mester di instruccion regular. No simplemente un par di minuut de bes en cuando, sino cu regularidad, si, henter dia. Tempo dedica na mucha chikito for di ora nan ta baby en adelante, ta vital pa nan desaroya sano.
Mester Haci Preparacion
Pa por cumpli cu nan responsabilidad pisa, mayornan tin cu prepara pa e yegada di nan baby. Nan lo por siña for di un principio cu Hesucristo a trece dilanti relaciona cu e importancia di plania di antemano. El a bisa: “Cual di boso, ora cu e kier traha un toren, no ta sinta calcula e gastonan prome?” (Lucas 14:28) Criamento di un yiu—cu hopi bes ta ser yama un proyecto di 20 aña—ta mucho mas complica cu construccion di un toren. Pesei pa cria un yiu cu exito nos mester tin, na moda di papia, un mapa of plano pa e trabou.
Na prome luga, ta importante pa haci preparacion mental y spiritual pa carga e responsabilidadnan di mayor. Un estudio di 2.000 mohe na estado na Alemania a revela cu e yiunan di mamanan cu tawata ansioso pa forma un famia tawata mucho mas salu—tanto emocional- como fisicamente—cu e yiunan di mamanan cu no tawata desea nan baby. Di otro banda, un investigado a calcula cu un mohe cu ta den un matrimonio turbulento tin 237 porshento mas tanto chens di duna lus na un baby emocionalmente of fisicamente perhudica, cu un mohe cu ta den un relacion caminda tin siguridad.
Pues, ta bisto cu tatanan ta importante pa un mucha por desaroya bon. Dr. Thomas Verny a remarca: “Masha poco cos ta mas peligroso pa un mucha, emocionalmente y fisicamente, cu un tata cu ta abusa of neglisha su casa na estado.” Si, hopi bes a ser comenta cu e miho regalo cu un yiu por haya ta un tata cu ta stima su mama.
Hormonanan relaciona cu ansiedad y stress, cu ta drenta den e mama su sanger, por afecta e feto. Sinembargo, evidencia ta parce di indica cu ta solamente ansiedad maternal intenso of prolonga ta peligroso, y no djis emocionnan negativo of susesonan yen di stress cu ta surgi de bes en cuando. E factor mas importante aparentemente ta con e mama na estado ta sinti pa cu e yiu den su bariga.a
Kico bo tin cu haci si bo ta na estado y bo esposo no ta apoya bo, of kico si abo personalmente no ta contento cu e idea di bira mama? No ta algo straño cu circunstancianan por pone un mohe sintie deprimi cu e ta na estado. Sinembargo, semper corda cu no ta bo yiu su falta. Pero con bo por mantene un actitud trankil apesar di circunstancianan dificil?
E guia sabi cu e Palabra di Dios ta percura, a yuda miyones di hende. Bijbel ta bisa: “Den tur cos, pa medio di oracion y suplica cu gradicimento, laga boso peticionnan ta conoci dilanti di Dios. Y e pas di Dios, cu ta surpasa tur comprondemento, lo warda boso curason y boso mente den Cristo Hesus.” Lo bo keda sorprendi cu door di aplica e palabranan ei lo bo por sigui e conseho aki: “No precupa pa nada.” (Filipensenan 4:6, 7) Lo bo sinti e apoyo y cuido di e Creador, kende por percura pa bo.—1 Pedro 5:7.
No Ta un Experencia Poco Comun
Den e prome simannan despues di a duna lus, algun mama ta experencia un tristesa y curpa sin gracia inexplicabel. Asta mohenan cu tawata contento cu nan tin un baby por haya mal beis. E cambionan di beis ei no ta un cos straño. Esei ta pasobra despues di duna lus, mohenan por experencia cambionan drastico den nan nivel di hormona. Tambe ta comun cu un mama nobo ta sintie inunda pa e exigencianan di maternidad: duna e baby—cu no ta tene cuenta cu ora—cuminda, cambia su bruki y cuid’e.
Un mama tawata sinti cu su baby ta yora djis pa torment’e. Nada straño cu un specialista riba tereno di criamento di yiu na Japon a bisa: “Niun hende no ta liber di e stress asocia cu criamento di yiu.” Segun e specialista aki, “e cos mas importante ta pa un mama nunca isola su mes.”
Asta si un mama de bes en cuando ta sinti su mes deprimi, e por proteha su yiu pa e yiu no ser afecta door di su cambio di beis. E revista Time a informa: “Mamanan deprimi cu a logra supera nan tristesa, y a duna nan baby hopi atencion y a hunga cu nan, tawatin yiunan cu actividad celebral di un naturalesa hopi mas alegre.”b
Con un Tata Por Yuda
Tata di e baby hopi bes ta den e miho posicion pa duna e yudansa y apoyo necesario. Ora cu e baby ta yora meianochi, den hopi caso e tata por atende e baby su necesidadnan ya asina su casa por drumi. Bijbel ta bisa: “Esposonan, biba cu boso esposanan cu comprension.”—1 Pedro 3:7.
Hesucristo a pone un ehempel perfecto pa esposonan sigui. El a asta duna su bida pa su siguidonan. (Efesionan 5:28-30; 1 Pedro 2:21-24) Pues, esposo cu ta dispuesto pa sacrifica nan propio comodidad pa asina mustra algun iniciativa den criamento di yiu, ta imitando Cristo. Eigenlijk, criamento di yiu ta un joint venture, un trabou di cooperacion den cua ambos mayor tin cu participa.
Un Trabou di Cooperacion
Yoichiro, tata di un yiu mohe di dos aña, a bisa: “Como esposo y esposa, nos a papia detayadamente riba con nos lo lanta nos yiu mohe. Cada biaha cu un cuestion a presenta, nos a combersa riba kico nos lo bai haci awor.” Yoichiro ta realisa cu su esposa tin mester di suficiente sosiego, y pesei hopi bes ora Yoichiro ta bai haci rospondi e ta bai cu su yiu mohe.
Den pasado, tempo cu famianan normalmente tawata grandi y hopi pega cu otro, yiunan mas grandi y otro miembronan di famia tawata duna mayornan un man den cuido di yiu. Pesei no ta un sorpresa cu un trahado na e Centro pa Apoyo den Criamento di Yiu na Kawasaki, Japon, a comenta: “Den mayoria caso, mamanan lo sinti alivio ora nan papia cu otro hende tocante e asunto. Cu djis un tiki yudansa, hopi mama a logra trata cu e situacion apesar di obstaculo.”
E revista Parents ta bisa cu mayornan “tin mester di un grupo di hende cu nan por acudi na dje pa expresa nan precupacionnan.” Unda nan por haya un grupo di hende asina? Mama cu tata nobo por beneficia bastante di nan propio mayornan of suegronan door di scucha nan y ta habri pa nan sugerencianan. Claro cu e wela- y welonan mester compronde cu e decision final ta den man di e pareha hoben.c
Un otro recurso cu mayornan hoben hopi bes por conta cu ne ta rumannan den fe. Den e congregacion local di Testigonan di Yehova, bo por haya hende cu tawatin hopi aña di experencia den criamento di yiu y cu ta dispuesto pa scucha bo problemanan. Nan por duna bo algun sugerencia practico. Hopi bes, bo por pidi yudansa di “mohenan di edad”—manera Bijbel ta yama esnan cu tin mas experencia den e bida cristian—cu ta dispuesto pa yuda mohenan mas hoben.—Tito 2:3-5.
Claro cu mayornan mester ta selectivo ora nan ta scucha e opinion di otro hende. Yoichiro a bisa: “Diripiente, e hendenan rond di nos a bira experto den educacion di mucha.” Su casa, Takako, a admiti: “Na prome instante, e sugerencianan cu otro hende tawata duna nos a molestia mi, ya cu mi a sinti cu nan tawata critica mi falta di experencia como mayor.” Sinembargo, door di siña for di otro hende, hopi esposo y esposa a haya yudansa pa nan tin un punto di bista balansa den percura loke nan yiunan mester.
E Miho Yudansa Disponibel
Asta si ta parce cu no tin ningun hende pa yuda bo, tin un fuente confiabel di fortalesa. Esei ta Yehova Dios, esun cu a crea nos, esun kende su wowonan por mira asta e embryo of “substancia sin forma” di esnan cu nace riba tera. (Salmo 139:16) Manera ta para skirbi den su Palabra, Bijbel, Yehova a yega di bisa su pueblo di pasado: “Un mohe por lubida su yiu cu e ta cria na pecho, y no tene compasion cu e yiu di su mondongo? Esakinan por lubida, ma ami si lo no lubida bo.”—Isaias 49:15; Salmo 27:10.
No, Yehova no ta lubida mayornan. El a percura excelente instruccion pa nan den Bijbel tocante criamento di yiu. Por ehempel, un 3.500 aña pasa, e profeta di Dios, Moises, a skirbi: “Stima SEÑOR bo Dios cu henter bo curason, cu henter bo alma y cu tur bo forsa.” Anto Moises a agrega: “E palabranan aki [incluso e animacion pa stima Yehova y sirbie], cu mi ta ordena bo awe, mester ta riba bo curason. Siña nan cu tur diligencia na bo yiunan, y papia di nan ora bo ta sinta den bo cas, ora bo ta cana riba caminda, ora bo ta bai drumi y ora bo ta lanta.”—Deuteronomio 6:5-7.
Kico segun bo ta e punto esencial di e instruccion aki den e Palabra di Dios? No ta asina cu instrui bo yiunan mester ta un proceso regular y continuo cu bo tin cu efectua tur dia? De echo, no ta basta pa djis programa de bes en cuando e asina yama tempo di calidad pa bo chikitinnan. Siendo cu momentonan importante di comunicacion ta hopi bes spontaneo, bo mester percura pa bo ta disponibel pa bo yiunan riba un base regular. Door di haci esei lo ta posibel pa bo cumpli cu e mandamento biblico: “Instrui un mucha den e caminda cu e mester cana.”—Proverbionan 22:6.
Pa duna bo yiunan e debido educacion bo mester, entre otro cosnan, lesa pa nan na bos halto. Bijbel ta bisa nos cu Timoteo, un disipel di prome siglo, ‘tawata conoce e scrituranan santo for di infancia.’ Pues evidentemente su mama, Eunice, y su wela Loida, a lesa p’e na bos halto ora cu e tawata baby ainda. (2 Timoteo 1:5; 3:14, 15) Ta bon pa cuminsa haci esaki asina cu bo cuminsa papia cu bo baby. Pero kico bo por lesa, y con ta e miho manera pa siña un baby?
Laga bo yiu tende bo lesa Bijbel. Parce cu ta e Palabra di Dios nan a lesa pa Timoteo. Tambe tin bukinan disponibel cu ta laga mucha sera conoci cu Bijbel mediante plachinan colorido. Esaki ta yuda un mucha visualisa e cosnan cu Bijbel ta siña. Por ehempel, tin Mi buki di relato bíblico y E homber mas importante cu hamás a biba. Mediante bukinan asina, siñansanan di Bijbel a keda graba den mente y curason di miyones di chikitin.
Manera Bijbel ta bisa, “yiunan ta un herencia di SEÑOR; e fruta di bariga ta un recompensa.” (Salmo 127:3) Bo Creador a confia bo cu “un herencia”, un dushi baby, cu por ta un fuente di orguyo y goso. En berdad criamento di yiu, specialmente pa nan bira alabado di nan Creador, ta un carera recompensador!
[Nota]
a No ta solamente hormonanan di stress por tin mal efecto riba e feto, sino tambe nicotina, alcohol y otro remedi of droga. Lo ta bon pa mamanan na estado keda leu for di cualkier substancia peligroso. Ademas, ta importante pa consulta cu un docter relaciona cu e efecto cu remedi tin riba e feto.
b Si un mama ta sinti tristesa profundo y desesperacion y tambe ta sinti su mes indiferente pa cu su baby y cu mundo, lo e por ta sufri di depresion despues di parto. Si esei ta e caso, e mester consulta su docter di parto. Por fabor, wak e Spierta! na Spaño di 22 di juli 2002, pagina 19-23 y 8 di juni 2003, pagina 21-3.
c Por fabor, lesa e articulo “E Alegria- y Dificultadnan di Abuelonan”, den e Spierta! na Spaño di 22 di maart 1999.
[Plachi na pagina 8]
Loke un mama ta sinti pa cu e yiu den su bariga ta hopi importante
[Plachi na pagina 9]
Aunke un mama nobo por experencia cambio di beis despues di parto, tin hopi cos cu e por haci pa laga su yiu sinti su mes stima y proteha
[Plachi na pagina 10]
Tatanan tin e responsabilidad di yuda den e cuido di yiu
[Plachi na pagina 10]
Mester cuminsa lesa pa un mucha for di infancia