Observando Mundo
Propaganda pa Junk Food Ta Consentra Riba Mucha
Un creciente cantidad di experto riba tereno di nutricion ta acusando companianan di fast-food cu nan ta hibando “un campaña intenso di propaganda cu ta daña muchanan su custumbernan di come y cu ta pone nan riba caminda pa gordura extremo”, segun un articulo publica den e corant IHT Asahi Shimbun di Tokio. E informe ta bisa cu “television ta keda e medio mas poderoso pa stimula mucha pa cumpra.” Pero fuera di esei, companianan di cuminda ta “hayando tur manera imaginabel pa pone nomber di nan productonan dilanti mucha.” Peliculanan, sitionan riba Internet, bukinan di rekenen, y un variedad grandi di popchi y co’i hunga tin propaganda di companianan di cuminda. Dicon propaganda ta consentra riba mucha? Segun James McNeal, profesor di marketing di e universidad Texas A&M, “esei ta e mercado mas grandi cu tin.” Sinembargo, profesor Walter Willet di Scol di Salu Publico di Harvard ta bisa: “Mayoria di loke nan ta bende ta junk food. Ta cuanto biaha bo sa mira propaganda pa fruta cu berdura?”
Boter di Awa Cu Ta Safe
Un estudio di Universidad di Calgary, Canada, a descubri “nivelnan alarmantemente halto di bacteria den boter di awa cu hende ta bolbe uza sin cu ta laba nan”, segun e revista Better Homes & Gardens. E estudio a mustra cu mas cu 13 porshento di boter cu alumnonan di scol basico tawata uza, a surpasa nivelnan di bacteria cu nan ta considera safe. Entre e bacterianan cu nan a haya tawatin bacteria di sushi di hende, probablemente pasobra e alumnonan lo no ta laba man bon despues di uza w.c. Un investigado ta sugeri pa laba boter di awa regularmente cu awa cayente y habon y laga nan seca completamente prome cu bolbe yena nan cu awa.
Les di Muziek y Memoria
Investigacionnan nobo ta revela cu “mucha cu ta siña muziek ta desaroya un memoria y vocabulario hopi mas miho cu mucha cu no ta siña muziek”, segun e corant Globe and Mail di Canada. Dr. Agnes Chan di Universidad Chines di Hong Kong a bisa cu siñamento di muziek ta stimula e banda robes di e celebro, locual ta mehora e funcion general di e celebro y ta permiti e celebro efectua otro tareanan—manera habilidad cu palabra—mas miho. Nan a haci testnan di memorisa palabra y plachi cu 90 alumno di entre 6 pa 15 aña. Esnan cu a sigui les di muziek por a corda hopi mas palabra cu e alumnonan cu no a yega di haya les. Mas tanto tempo nan a sigui les di muziek, mas miho nan por a siña memorisa palabra. Segun dr. Chan, “esei ta manera un ehercicio varia pa e celebro.” E ta kere cu mucha cu ta siña muziek “probablemente lo nota cu ta mas facil pa siña na scol.”
Cuanto Streya Tin?
E corant The Daily Telegraph di London ta informa: “Astronomonan a logra calcula cu tin 70 mil miyon miyon miyon streya—esta, shete sigui pa 22 cero—cu ta visibel for di Tera” cu telescop. E astronomonan, di Australia, Escocia y Merca, “a conta tur e galaxianan den un region chikito di e universo cu ta keda pega cu Tera” y a calcula cuanto streya cada galaxia tawatin. A base di e cifra ei nan a calcula e cantidad di streya den e resto di shelo. Dr. Simon Driver di Australia, kende a encabesa e team, a bisa: “Esaki no ta e cantidad total di streya den universo, sino mas bien ta e cantidad cu nos telescopnan lo por mira.” “Asta pa un astronomo profesional cu tin custumber di traha cu cifranan astronomico, esaki ta pone nan bira loco.” Cu wowo so, sin uza ningun aparato, hende por mira solamente un par di mil streya si nan ta na un di e luganan mas scur na mundo. Y den un stad grandi nan lo por mira solamente 100 streya.
Tire Cu Falta Aire
Un comunicado den e revista Frances Valeurs actuelles ta declara: “Un di cada 17 accidente fatal di trafico ta directamente liga cu e condicion di tire.” Estudionan conduci pa e compania di tire Michelin a demostra cu “na 2002, 2 di cada 3 vehiculo tawatin por lo menos un tire cu constantemente tawata falta aire.” Segun Pierre Menendes, director tecnico di comunicacion pa Michelin, “chauffeurnan ta kere ekibocadamente cu si nan yena mucho aire e por pone nan tirenan rementa y cu esaki ta mas peligroso cu si nan falta aire. Ta net lo contrario.” Tire cu falta aire ta mas peligroso cu tire cu tin mucho aire. Ora e presion di tire baha bou di normal, ta tarda mas tanto pa e vehiculo cohe break y tirenan no ta gara bon riba caminda den bocht. Tambe, segun e informe, “si bo bira e stuurwil diripiente esei por pone bo perde control riba e vehiculo.” Ademas, segun cu e presion di e tire ta baha, e tire su forma ta cambia. Esaki ta pone su componentenan keinta, loke por pone e tire kibra diripiente.
Religion na Francia Ta Menguando
Na Francia, “practicamento di religion ta cabando na nada”, segun e corant Frances Le Monde. Aunke 73 porshento di e poblacion Frances ta bisa cu nan ta religioso, ta solamente 24 porshento ta kere cu Dios ta existi “sigur.” Un 34 porshento ta bisa cu esei ta “probabel”, mientras cu 19 porshento ta bisa “improbabel” y 22 porshento ta bisa cu Dios su existencia ta “imposibel.” Apenas 12 porshento di esnan entrevista ta asisti na un servicio religioso por lo menos un biaha pa siman, y 25 porshento ta resa “tur dia” of “hopi bes.” Sociologo Régis Debray a bisa cu e tendencia ta pa hende pertenece na un religion, no pasobra nan tin fe, sino djis pa nan ta miembro. El a declara: “Religion ta birando djis un etiket.”
Trompet di Calco
E revista New Scientist ta informa cu “kisas antiguo trompetnan Peruano traha di Strombus [calco] a wordo uza pa duna señal riba distancianan largo.” Na Peru, investigadonan a descubri 20 trompet decora, traha di calco, y cada un adapta cu un boca pa supla. Den laboratorio e trompetnan a produci un nivel di zonido di 111 decibel, cu ta igual cu e nivel di un chain saw. New Scientist a bisa: “Den e seronan trankil di Andes hende lo por a tende e zonido penetrante di e trompetnan na un distancia di por lo menos cuater kilometer.”
Regalo di Casamento via Tarheta di Credito
Tradicionalmente na casamentonan Turco, hende cu bin pa felicita e pareha ta dorna e bruid cu hoya y e bruidegom cu placa. Pero na Turkia, mescos cu na hopi otro pais, tarhetanan di credito ta birando popular. Na un casamento resien na Antalya, e pareha casa tawatin un mashin di pasa tarheta di credito na e fiesta, segun e corant Frankfurter Allgemeine Zeitung. Amigo- y famianan tawata pasa nan tarheta di credito door di e mashin pa asina deposita placa riba e pareha su cuenta bancario y despues tawata dorna e bruid y e bruidegom cu e resibonan.
Un Beach pa “Gorditonan”
Na Mexico, un hotel a reserva un seccion di su beach pa hende cu tin berguensa di cana riba un beach cu ta gepak cu hende delega, segun e corant El Economista. E hotel situa canto di lama na Cancún a adopta e lema “Sea Gordo y Sea Felis.” E hotel ta spera di por “atrae e personanan cu ta teme di bai canto di awa den trahe di baño debi na nan kilonan di mas.” E personal di e hotel, cu ta consisti di hende di tur tipo di peso, ta entrena pa trata turistanan gordo sin descriminacion, segun e informe, “pasobra ya caba nan ta ser descrimina sin fin den bida diario.”