Fabrica di Morto
DI UN ESCRITOR DI SPIERTA! NA ALEMANIA
MITTELWERK, segun algun hende, tawata e fabrica subteraneo mas grandi na mundo. E tawata situa den e Seronan Harz di Alemania, mas o menos 260 kilometer suitwest di Berlin. E compleho di 20 kilometer largo tawata consisti di tunnelnan enorme coba na pia di un sero. Di 1943 pa 1945, miles di preso di campo di consentracion a traha como catibo den e tunnelnan aki. Den condicionnan horibel, nan a ser forsa pa traha arma pa e Estado Nazi.
Ma no ta cualkier simpel arma e obreronan catibo aki tawata traha. Ta misilnan conoci como raket V-1 y V-2 tawata sali for di e fabrica aki! Nan tawata transporta e raketnan aki for di Mittelwerk pa sitionan di lansamento, principalmente na Francia y Hulanda. For di e luganan ei nan tawata lansa e raketnan sin tripulacion aki rumbo pa blanconan na Belgica, Inglatera y Francia, caminda nan tawata dal y explota. E Nazinan a asta kere cu nan por a yega asina leu di traha un raket dje potente ei cu lo por a crusa Oceano Atlantico cu un bom y yega te New York. Pa ora cu segundo guera mundial a caba, centenares di misil V-1 y V-2 a dal stadnan Europeo. Sinembargo, esakinan tawata apenas un fraccion di e cantidad di misil cu e Nazinan a traha y spera di uza contra nan enemigonan. Y nunca un di nan a yega New York.
Un Distincion Amargo
Unabes e guera a pasa, bastante cientifico y tecnico Aleman cu a yuda diseña e misilnan V-1 y V-2 a bandona Alemania. Nan a bai cu nan experticio den tecnologia di raket, y a uza esaki den e paisnan caminda nan a bai biba. Un di e cientificonan ei tawata Wernher von Braun. El a muda bai Merca caminda el a yuda desaroya e raket Saturno cu a hiba hende luna.
Awe, net banda di caminda e fabrica Mittelwerk tawata, tin un monumento di campo di consentracion na memoria di e 60.000 hendenan cu tawata sera einan. Fuera di a traha den e tunnelnan humedo y friu, hopi di e presonan a biba tambe den nan. Nada straño anto cu segun algun calculo, casi 20.000 preso a perde nan bida den nan. Awe, hende cu ta bishita e museo conmemorativo por tuma un tour cu un guia door di e tunnelnan. Ainda bo por mira yen di piesa di misil benta abou riba vloer cu nan a bai laga pa mas cu 60 aña caba. E revista After the Battle ta duna e misilnan di Mittelwerk e siguiente distincion amargo: “E [raketnan] V1 y V2 ta e unico armanan cu a cobra mas bida ora di traha nan cu ora di uza nan.”
[Plachi na pagina 23]
Un potret di 1945 cu ta mustra misilnan V-1 riba trolley
[Reconocemento]
Quelle: Dokumentationsstelle Mittelbau-Dora
[Plachi na pagina 23]
Bishitantenan ta pasa door di e tunnelnan den cua ainda bo por mira yen di piesa di misil benta abou riba vloer
[Plachi na pagina 23]