Watchtower BIBLIOTHEEK ONLINE
Watchtower
BIBLIOTHEEK ONLINE
Papiamento (Aruba)
  • BIJBEL
  • PUBLICACION
  • REUNION
  • g02 8/6 pag. 19-21
  • Proteha Bo Oido!

No tin video disponibel pa loke bo a scoge.

Sorry, nos no por a play e video.

  • Proteha Bo Oido!
  • Spierta! 2002
  • Subtema
  • E Zonidonan Cu Nos Ta Tende
  • Con Nos Oido Ta Funciona
  • Con Boroto Ta Daña Nos Oido
  • Proteha y Prolonga Bo Oido
Spierta! 2002
g02 8/6 pag. 19-21

Proteha Bo Oido!

“Mas cu 120 miyon hende na mundo tin problema cu oido y no ta tende bon.” —Organisacion Mundial di Salu.

E FACULTAD di tende ta un don cu nos mester aprecia. Pero segun cu nos edad ta subi, nos oido ta bai atras. Y nos sosiedad moderno, cu tur e hopi zonido y desordo cu e ta produci, aparentemente a acelera e proceso aki. Un cientifico di rango halto na e Instituto Central pa Hende Sordo na St. Louis (Missouri, Merca) a remarca: “Rond di 75 porshento di perdida di oido di e Mericano tipico ta ser causa no door di biehes so, sino door di loke bo a haci cu bo oido durante henter bo bida.”

Si bo horea hay’e un ratico so cu zonidonan duro y fuerte, esei por causa daño na e structuranan fragil di e horea interno. Sinembargo, mayoria bes perdida di oido ta e resultado di “un efecto acumulativo di bochincha di trabou, bochincha di hobi, bochincha di actividadnan di recreo”, segun e specialista di oido, dr. Margaret Cheesman. Kico abo por haci pa proteha bo oido? Pa haya e contesta, ta bon pa bo sa un poco tocante e manera cu bo sentido di oido ta funciona.

E Zonidonan Cu Nos Ta Tende

E ambiente cu nos ta bibando aden ta parce di tin mas y mas boroto. Tur dia hende ta confronta zonidonan persistente cu ta varia di intensidad, for di e lawai di auto, bus y truck riba caya te cu e desordo di hermentnan electrico na trabou.

Tin biaha nos ta aumenta e problema door di hisa e volumen di loke nos ta scuchando. Un manera popular di scucha musica ta cu headphone conecta na un CD of cassette player portatil. Segun Marshall Chasin, cofundado di Clinica di Musiconan di Canada, encuestanan cu nan a haci na Canada y na Merca ta indica cu e oido di mas y mas hoben ta bai atras debi na uzo di headphone cu e volumen full hisa.

Pero ki ora un zonido ta mucho duro? Zonido tin tres caracteristica: duracion, frecuencia y amplitud. Duracion ta referi simplemente na e largura di tempo cu bo ta tende un zonido. E frecuencia di un zonido—con halto of abou e tono ta—ta ser describi den cycle pa seconde, of hertz. Un horea normal y sano por tende frecuencianan entre 20 pa 20.000 cycle pa seconde.

E amplitud di un zonido, es decir su forsa, ta ser midi den unidadnan yama decibel (dB). Combersacion normal tin un nivel di zonido di aproximadamente 60 decibel. Cientificonan di oido ta bisa cu mas largo bo experencia cualkier zonido mas fuerte cu 85 decibel, mas grandi e perdida di oido lo ta cu tempo. Mas duro e zonido ta, mas lihe bo oido daña. Un informe den e revista Newsweek a bisa: “Bo horea por tolera sin problema dos ora di un bor mashin (100 dB), pero no mas cu 30 minuut den un game room (110 dB). Cada aumento di 10 decibel riba e escala di zonido ta representa 10 biaha mas tanto boroto cu ta ataca bo horea.” Testnan ta confirma cu zonido ta cuminsa causa dolo rond di 120 decibel. Ta increibel cu algun stereoset pa cas por produci zonido di mas cu 140 decibel!—Wak e cuadro adhunto.

Pa yuda bo comprende dicon zonido duro por daña bo oido, laga nos analisa kico ta sosode ora onda di zonido yega bo horea.

Con Nos Oido Ta Funciona

E forma di e blad pafo di bo horea (oorschelp) ta diseña pa fango ondanan di zonido y dirigi nan den e canal di horea, caminda djis despues nan ta yega na bo tambu di horea. Einan e ondanan ta pone e tambu di horea vibra, y e tambu di horea na su turno ta pone e tres wesonan cu tin den e horea meimei vibra. Despues e vibracionnan ta pasa pa e horea interno, un saco yena cu likido sera den weso. Akinan e vibracionnan ta pasa door di e likido den e cochlea, e parti di horea interno cu forma di cocolishi cu tin e celnan manera cabei. E likido den e cochlea ta pone e parti ariba di e celnan manera cabei produci cierto movecion di e nervionan. Anto e movecionnan aki ta ser transmiti na e celebro, cu ta descifra nan y interpreta nan como zonido.

E parti di e celebro cu ta trata cu emocion y motivacion (sistema limbico) ta yuda e celebro dicidi na cua zonido e tin cu presta atencion y cua e tin cu ignora. Por ehempel, un mama kisas no ta paga tino riba tur e zonidonan cu un mucha ta saca ora e ta hunga, pero lo e reacciona mesora riba un grito repentino di miedo. E echo cu nos ta tende cu dos horea ta haci posibel cu nos por tende stereo, loke ta masha util. E ta permiti nos identifica di unda e zonidonan ta bini. Sinembargo, ora e zonido ta consisti di abla, e celebro por comprende solamente un mensahe a la bes. “Esaki ta e motibo pakico un hende cu ta scuchando un persona sinta banda di dje y a la bes ta papia na telefon, no por capta kico e persona sinta banda di dje ta bisando”, segun e buki The Senses.

Con Boroto Ta Daña Nos Oido

Pa nos por visualisa con zonido duro por daña nos oido, pensa riba e siguiente comparacion. Un raport tocante siguridad na trabou ta compara e cabeinan parti paden di e horea cu palo di maishi den un cunucu y e zonido cu ta drenta den horea cu biento. Un biento suave, mescos cu un zonido di nivel abou, lo move e tapushinan di maishi, pero no ta daña e maishi. Sinembargo, si e biento cuminsa supla mas fuerte, esei lo aumenta e presion riba e stengel di e palo di maishi. Un biento repentino y sumamente fuerte of biento menos fuerte pero constante durante un periodo largo por daña e stengel di tal manera cu e no por drecha y e ta muri.

Ta mescos ta pasa cu e celnan chikito y delicado den e horea interno ora tin boroto. Un explosion repentino y fuerte por scheur e tehidonan di e horea interno y laga cicatris cu ta causa perdida permanente di oido. Ademas, si e celnan delicado manera cabei keda expone pa un tempo prolonga na nivelnan peligroso di boroto, nan por daña permanentemente. Una bes nan daña, no por drecha nan mas. Un otro resultado por ta tinnitus, un zum, ring of boroto den horea of cabes.

Proteha y Prolonga Bo Oido

Aunke bo por perde bo oido door di un malesa hereda of door di un accidente, nos por tuma precaucion pa proteha y prolonga nos precioso oido. Ta bon pa siña di antemano tocante e posibel peligernan pa oido. Manera un specialista di oido a bisa: “Warda te ora un problema presenta pa tuma accion ta manera uza crema contra solo despues cu bo a kima.”

Hopi bes e asunto ta e manera cu nos ta scucha y no asina tanto kico nos ta scucha. Por ehempel, si bo ta uza headphone, bo mester pone e volumen na un nivel suficiente abou cu lo bo por tende e zonidonan rond di bo. Si bo radio di auto of bo stereoset na cas ta toca asina duro cu bo no por tende un combersacion normal, esaki por ta un indicacion cu e ta suficiente duro pa daña bo oido. Expertonan ta adverti cu bo por daña bo oido si bo expone bo horea durante dos pa tres ora na 90 decibel. Dopi pa horea of otro cos pa proteha horea ta recomendabel ki ora cu bo ta den un ambiente yen di boroto.

Mayornan ta haci bon di corda cu mucha ta mas vulnerable pa daño na oido cu adulto. No lubida e posibel peliger di co’i hunga cu ta haci bochincha. Asta un maraca pa baby por yega 110 decibel!

Nos horeanan ta mecanismonan delicado, chikito y maravioso. Cu nan nos ta tende tur e varios bunita zonidonan di mundo rond di nos. No cabe duda cu e don precioso aki di oido ta merece proteccion.

[Cuadro na pagina 20]

Nivel Aproxima di Decibel di Algun Zonido Comun

• Hala rosea—10 decibel

• Fluister—20 decibel

• Combersacion—60 decibel

• Trafico di ora druk—80 decibel

• Osterizer—90 decibel

• Trein cu pasa—100 decibel

• Zag di coriente—110 decibel

• Jet cu pasa—120 decibel

• Tiru di shotgun—140 decibel

[Cuadro na pagina 21]

Kisas Bo Ta Perdiendo Bo Oido si Bo

• Ta subi e volumen di radio of television pero otro hende ta haya cu e ta mucho duro

• Continuamente ta pidi hende pa bolbe ripiti loke nan a bisa

• Ta sera frenta, len dilanti y bira cabes pa por tende e persona cu ta papiando cu bo

• Tin dificultad pa tende na reunionnan publico of ora tin boroto den fondo, manera na un reunion social of den un negoshi druk

• Ta depende hopi bes riba otro hende pa nan conta bo kico a ser bisa

[Diagram na pagina 20]

(Pa e texto den su formato completo, wak e publicacion)

Blad di horea

Tres weso meimei di horea

Tambu di horea

Nervionan

cu ta bai e celebro

Cochlea

    Publicacion na Papiamento (Aruba) (2002-2024)
    Log Out
    Log In
    • Papiamento (Aruba)
    • Comparti
    • Preferencianan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condicionnan di Uzo
    • Maneho di Privacidad
    • Configuracion di Privacidad
    • JW.ORG
    • Log In
    Comparti