Observando Mundo
Uzo di Palabra Malo Ta Escala
Hopi Nort Americano ta precupa cu nan ta ‘perdiendo e bataya pa keda cu bon manera’, segun un articulo cu a sali den e corant The Toronto Star. Esaki ta bisto specialmente den “e creciente aceptacion di uzo di palabra malo.” Segun P. M. Forni, cabes di e Proyecto di Cortesia di Universidad John Hopkins, uzo di palabra malo ta asina comun, cu hopi hoben no ta pensa cu e ta algo malo y mayoria adulto aparentemente no ta ripar’e mes of no tin cu nes. E corant ta informa cu segun Profesor Timothy Jay, “muchanan ta cuminsa uza palabra malo for di 1 aña di edad, ora nan haya e capasidad pa absorba palabranan cu nan ta tende for di nan mayornan y na television.” Cifranan di un investigacion ta revela cu “palabra malo ta forma 10 porshento di e vocabulario na trabou di un adulto y 13 porshento di su vocabulario den ambiente di recreo.” Un otro estadistica cu e corant ta cita ta revela cu na Merca “palabra malo na television a aumenta cu mas di 500 porshento di 1989 pa 1999.”
Con Souchi Drumi Ta Keda den Su Posicion
Souchi no solamente ta drumi den pleno buelo, sino tambe ta logra keda riba su teritorio sin cu biento ta hib’e bai cu ne. Pa haya sa con nan ta hacie, e expertonan di parha Johan Bäckman y Thomas Alerstam di Universidad Lund na Suesia, a uza radar pa registra e movementonan di souchi den anochi. Manera e revista cientifico na Aleman Bild der Wissenschaft a informa, e investigadonan a observa un cierto patronchi di buelo cu ta mantene souchi den su posicion. E parha ta bai masha halto mes, te cu 3.000 meter, anto despues ta bula den un angulo diagonal cu biento, cambiando direccion regularmente cada un par di minuut. E patronchi ritmico aki ta laga nan move bai bin riba nan teritorio. Sinembargo, ora biento no ta supla duro, nan a ripara cu souchi ta pasa nan tempo drumi haciendo circulo.
“E Malesa Cu Nos Por Evita”
Segun e corant The Sun-Herald di Australia: “Osteoporosis ta e malesa cu nos por evita. Casi tur hende por prevenie. Sinembargo segun pronostico, pa aña 2020 un di cada tres cama di hospital lo ta ocupa cu hende mohe cu weso kibra.” E malesa aki cu ta haci bo wesonan bros y hol manera spons, segun un informe di e organisacion Osteoporosis Australia, “ta mas plama cu colesterol halto, cu alergia of cu ferkout. Ta costa mas tanto placa pa trat’e cu pa trata diabetes of asma. Y e porsentahe di hende mohe cu ta muri di hep kibra ta mas grandi cu e porsentahe combina di tur cancer di hende mohe.” Segun Profesor Philip Sambrook, calculonan ta mustra cu na Australia mita di e hende mohenan y un tercera parti di e hende hombernan lo kibra un weso debi na osteoporosis durante nan bida. E corant ta bisa cu “e miho defensa ta di desaroya wesonan mas solido posibel den e prome 30 añanan di bida door di haci ehercicio y come of bebe suficiente calcio.” E riesgo di sufri di osteoporosis por bira hopi menos si hende evita humamento y bebemento di demasiado alcohol y cafeina. Custumbernan util ta entre otro haci ehercicio regularmente y come cuminda cu tin hopi calcio y vitamina D.
Un “Santo” Cu Ta Los Conopi
E corant Veja ta bisa: “Den ultimo añanan, San Hudas Tadeo, patrono di causanan perdi; Santa Rita, salbado di esnan desespera; San Eduviges, protector di esnan den debe; y San Expedito, patrono di casonan urgente, tur tawata popular.” Awor e “santo” cu mas resien a gana popularidad serca catoliconan na Brazil ta “Nos Señora Cu Ta Los Conopi.” E titulo straño aki ta bini di un cuadro cu tin den un capia na Augsburg, Alemania, cu ta mustra Birgen Maria ta los e conopinan di un sinta. Personahenan di medionan di comunicacion a promove “Nos Señora Cu Ta Los Conopi”, y awor e tin hopi deboto cu ta busca su yudansa pa soluciona nan problemanan complica di salu, di matrimonio y di finanza. A la bes, esaki a genera un comercio lucrativo di medayon, rosario, imagen y sticker pa auto. “E keintura di e ‘Losdo’ no ta algo negativo, pero lo e no dura largo”, Darci Nicioli, administrado di e santuario catolico mas grandi na Brazil, a pronostica.
E Evangelio den Espacio
Mientras cu ainda cientificonan ta debati si tin bida den espacio, sacerdotenan di e Observatorio di Vaticano a yega na e conclusion cu “e habitantenan di tera no ta e unico criaturanan di Dios den universo. Dios a crea extraterestre tambe”, segun un informe den e corant Berliner Morgenpost. George Coyne, director di e observatorio, a splica cu “e universo ta simplemente demasiado grandi pa nos ta e uniconan.” Pa alcansa e extraterestrenan aki cu e Evangelio, tin varios monasterio ta transmiti e Testament Nobo den espacio den forma di codigo. Segun e corant, loke Vaticano lo tin gana di sa awor ta “si Hesucristo a revela su mes riba otro planetanan tambe.” Coyne ta agrega, y “si Hesucristo a salba e habitantenan” di e planetanan ei tambe.
Ta Cambia Ora di e Oloshi di Fin di Mundo
E directornan di The Bulletin of the Atomic Scientists a move e wijzer grandi di e famoso oloshi di fin di mundo ‘dilanti cu dos minuut, y awor e ta para na shete minuut prome cu meianochi’, segun e corant di Paris International Herald Tribune. Loke a motiva e cambio aki ta e “precupacion pa e proceso lento di desarme, e siguridad di e arsenal di armanan nuclear y terorismo.” E oloshi ta simbolisa con serca mundo ta di un destruccion nuclear, y nan a move su wijzer 17 biaha for di tempo cu a inaugur’e na 1947. Despues di e collapse di Union Sovietico na 1991, nan a hala e wijzer patras, pon’e na 17 minuut prome cu meianochi, pero den transcurso di añanan e wijzer a keda hala pocopoco mas serca di meianochi. Ultimo biaha cu a hala e wijzer tawata na 1998, ora nan a hal’e di 14 pa 9 minuut prome cu meianochi. For di e tempo ei padilanti, nan a desarma solamente 3.000 arma nuclear, lagando 31.000 den man di paisnan cu tin arma nuclear.
Suisa Ta Dicidi di Join ONU
‘Cu un margen masha chikito, e pais neutral di Suisa a dicidi den un referendum nacional pa bandona nan posicion isola y bira miembro di e organisacion di Nacionnan Uni’, segun un informe di The New York Times. Ainda Suisa tin cu entrega un solicitud formal na e Asamblea General di Nacionnan Uni pa e bira e di 190 miembro di e organisacion. Ultimo biaha cu e Suisonan a vota pa bira miembro na 1986, un gran mayoria a rechasa e proposicion, “door di miedo cu e nacion lo a perde su neutralidad tradicional.” Kico a pone nan cambia di idea awor? Segun Times: “Aunke e pais ta anfitrion di e sede Europeo di Nacionnan Uni na Ginebra y ta activo den varios agencia, e gobierno tawata teme cu si nan keda nenga pa bira miembro esei lo por debilita Suisa politicamente y economicamente, y tambe suak su posicion di intermedia den conflictonan na luganan leu.” Podise tambe Suisa a mira cu e mester drecha su reputacion despues di revelacionnan resien cu banconan Suiso a sconde fondonan di victimanan di Holocaust y cu Suisa a nenga entrada na hopi refugiado cu tawata purba hui for di Alemania Nazi.
Steroid Mortal
Ta ser calcula cu na Polonia “rond di 60 porshento di esnan cu ta practica body-building ta uza steroid”, segun un informe di e publicacion semanal na Polaco Wprost. Teenagernan entre 17 pa 18 aña di edad ta cuminsa uza nan na principio di aña “ya asina pa juni nan por show off nan musculonan na pisinanan den aire liber.” Aunke hende ‘por cumpra steroid den casi cualkier gym di body-building’, nan ta peligroso pa curpa. Profesor Janusz Nauman di Universidad Medico na Varsovia ta bisa: “Steroid ta daña no solamente bo higra sino tambe bo musculonan.” Otro efectonan secundario ta entre otro problema cu cuero y cu cabei, hiperactividad, comportacion agresivo y trastornonan emocional masha fastioso. Algun efecto secundario di uzo di steroid ta desaroya despues di hopi aña. Nauman ta bisa cu por ehempel den e caso di “atletanan di [ex] Alemania Oriental, caminda nan a uza gran cantidad di remedi den decada di 1950, ta te den añanan ’70 y ’80 nan a observa e efectonan.” Y Wprost ta agrega cu uzo di steroid “ta aumenta e posibilidad di cuminsa uza heroina y otro droga.”