Watchtower BIBLIOTHEEK ONLINE
Watchtower
BIBLIOTHEEK ONLINE
Papiamento (Aruba)
  • BIJBEL
  • PUBLICACION
  • REUNION
  • g03 8/12 pag. 28-29
  • Observando Mundo

No tin video disponibel pa loke bo a scoge.

Sorry, nos no por a play e video.

  • Observando Mundo
  • Spierta! 2003
  • Subtema
  • Antiguo Formula Egipcio pa Pasta di Djente
  • Con pa Conserva Fruta pa Mas Tempo
  • Weganan di Video Ta Pone Salu na Peliger
  • “Fundamentalmente Robes”
  • Yiunan Ta Nace Pafo di Matrimonio
  • Casi Mitar di e Tera Ta Mondi
  • Capital di Prizon na West Europa
  • E Peliger di Peso di Mas
Spierta! 2003
g03 8/12 pag. 28-29

Observando Mundo

Antiguo Formula Egipcio pa Pasta di Djente

“Den bodega di un museo na Viena nan a descubri riba un pida papiro yen di stof e formula pa pasta di djente cu hende ta pensa cu ta esun mas bieu na mundo. El a ser uza mas cu 1.500 aña prome cu William Colgate a introduci e prome marca comercial riba mercado na 1873”, Electronic Telegraph ta informa. “Uzando un inkt preto dof . . . , un escriba Egipcio di antiguedad a describi cuidadosamente loke el a yama un ‘puiro pa djente blanco y perfecto.’ Ora mescl’e cu scupi den boca, e ta forma un ‘pasta di djente limpi.’” E documento aki di siglo 4 prome cu nos era, ta menciona cu e ingredientenan ta salo, yerba di menta, flor seco di iris y pipita di peper—y mester machica y mescla tur hunto. E descubrimento aki a causa gran sensacion na un congreso dental teni na Viena. “Ningun hende den e profesion di dentista tawatin e minimo idea cu a existi un formula asina avansa y asina bieu pa pasta di djente”, segun dr. Heinz Neuman, kende a test e pasta y a haya cu su “boca a keda limpi y fresco.” E articulo a declara: “Dentistanan resientemente a descubri caracteristicanan beneficioso di e flor iris, y nan a haya cu e ta efectivo contra malesa di carni di djente y awor e ta ser uza comercialmente.”

Con pa Conserva Fruta pa Mas Tempo

“Pronto e frutanan cu bo tin den bo macutu por keda fresco pa mas tanto tempo, danki na un substancia aclama como un di e componentenan saludabel di biña cora”, New Scientist ta informa. “Ora a hinca apel den un substancia di trans-resveratrol, un antioxidante cu tin den wendruif, apelnan cu normalmente tawata keda bon pa dos siman so awor por a keda bon pa tres luna. Wendruif cu nan a hinca den e mesun substancia si no a keda bon pa mes tanto tempo, pero den nan caso toch e periodo cu nan ta keda bon a duplica y bira dos siman.” Investigadonan a descubri cu solamente un cantidad masha chikito di e antioxidante tawata necesario pa preveni daño na e carni di fruta y evita e beskem cu ta putri diferente tipo di fruta. E revista a bisa: “Den experimentonan cu a sigui, e team a logra proteha otro fruta cu berdura, entre otro tomati, awacati y promenton. Awor nan ta purba haya un metodo mas barata pa produci trans-resveratrol.”

Weganan di Video Ta Pone Salu na Peliger

Kisas mayornan no ta realisa con peligroso wega di video por ta pa e salu di nan yiunan, segun e corant El Universal di Mexico City. Antonio González Hermosillo, presidente di e Sosiedad Mexicano di Cardiologia, a bisa cu te cu 40 porshento di mucha cu constantemente ta hunga wega di video lo haya presion halto. Dicon? Pasobra fuera di no ta haci ehercicio, e muchanan ta haya nan bou di tension door cu nan ta asina intensamente envolvi den situacionnan cu ta ser considera como peligroso, manera atakenan, combatenan imaginario y otro conflictonan. E corant a bisa: “E specialista a adverti cu esaki lo causa un aumento drastico den e pais di casonan di malesa di ader y curason—e causa principal di morto na Mexico.”

“Fundamentalmente Robes”

“Tin algo fundamentalmente robes den e manera cu nos mundo ta wordo maneha”, dr. Jacques Diouf, director general di Organisacion di Nacionnan Uni pa Cuminda y Agricultura, a bisa. Den un combersacion cu e facultad di Kennedy School of Government na Universidad di Harvard, Merca, Diouf a bisa: “Un di e exitonan grandi di siglo 20 tawata un aumento den e porsentahe di produccion di cuminda cu a surpasa di un manera considerabel e porsentahe extraordinario di aumento di poblacion. . . . Nos tin e capasidad pa produci suficiente cuminda pa alimenta tur hende riba e planeta adecuadamente.” Sinembargo, den paisnan den desaroyo so 800 miyon hende no ta haya suficiente cuminda, y alrededor di 6 miyon mucha bou di cinco aña ta muri tur aña di malnutricion y hamber. Diouf a bisa: “Hopi di nan ta muri di malesanan manera diarea, malaria of sarampi, pero nan lo por a sobrevivi si nan tawata miho alimenta. E problema di hamber na mundo ta claramente un problema politico, no tecnico.” El a sigui bisa: “A menos cu no tuma accion riba nivel politico, no tin ningun garantia cu cos lo mehora den futuro.”

Yiunan Ta Nace Pafo di Matrimonio

Den Union Europeo, “25 porshento di tur baby ta nace pafo di matrimonio”, e corant Spaño La Vanguardia ta informa. Segun cu balornan tradicional ta cambia, “mas y mas yiu den henter Europa ta nace pafo di matrimonio.” Segun e Oficina di Estadistica di Comunidadnan Europeo, e lista ta ser encabesa pa Suecia, Dinamarca y Francia cu respectivamente 54 porshento, 46 porshento y 39 porshento. Finlandia y Gran Bretania ta sigui, ambos cu 37 porshento di yiu cu ta nace pafo di matrimonio. Nan ta observa e mesun tendencia den e paisnan di Mediteraneo, caminda antes tradicion di famia tawata reina. Por ehempel, cifranan resiente pa Spaña ta indica cu 19 porshento di mucha ta nace di mama soltero, y den algun region, manera na Catalonia, e cifra ta 22 porshento—un aumento di 100 porshento den apenas dies aña.

Casi Mitar di e Tera Ta Mondi

“Apesar di un siglo di creciente menasanan di medioambiente, 46 porshento di tereno di planeta tera pa gran parti ta mondi intacto”, segun e publicacion World Watch. Un estudio den cua 200 cientifico rond mundo a participa “a descubri cu 68 miyon kilometer cuadra di tera ta cai den categoria di ‘mondi natural’, locual ta nifica cu nan tin por lo menos 70 porshento di nan vegetacion original, menos cu 5 persona pa kilometer cuadra pafo di areanan di stad, y cada area di mondi ta por lo menos 10.000 kilometer cuadra.” E 37 areanan di mondi tin apenas 2,4 porshento di e poblacion total di tera—144 miyon hende, sin conta centronan urbano—toch e terenonan ei hunto ta mes grandi cu un combinacion di e seis paisnan mas grandi: Brazil, Canada, China, Merca, Australia y Rusia. Sinembargo, World Watch ta bisa cu “mas cu un tercera parti di mondi natural ta ijs di Polo Sur of tundra di Polo Norte, y solamente 5 di e 37 areanan ta areanan cu tin prioridad pa ser conserva—es decir cu nan tin mas cu 1.500 especienan local y ta e luga di biba di un consentracion halto di varios forma di bida.”

Capital di Prizon na West Europa

“Gran Bretania ta awor e capital di prizon di parti west di Europa, cu un promedio di encarselacion di 139 persona pa cada 100.000 habitante di Inglatera y Gales”, segun e corant Guardian Weekly. “E poblacion di prizon a aumenta di 42.000 na 1991 pa 72.000.” Tribunalnan Britanico no solamente ta sentenciando mas hende na castigo di prizon sino tambe ta dunando nan sentencia mas largo. Na 1992, nan a manda 45 porshento di adultonan haya culpabel prizon, compara cu 64 porshento na 2001. Sinembargo, den algun otro pais e cantidad di hende encarsela ta hopi mas halto. De echo, bo ta haya rond di mitar di e cantidad calcula di 8,75 miyon hende encarsela rond mundo den solamente tres pais: Merca (1,96 miyon), China (1,4 miyon) y Rusia (900.000).

E Peliger di Peso di Mas

“Hende cu na edad di 40 aña tin peso di mas, tin hopi chens di muri por lo menos tres aña mas prome cu esnan cu ta delega. Esaki ta nifica cu peso di mas durante edad medio—mescos cu humamento—ta afecta con largo bo por spera di biba”, segun The New York Times. Dr. Serge Jabbour, director di un hospital su afdeling pa baha peso, a bisa: “E estudio aki ta bisando cu si bo tin peso di mas ora bo tin entre 35 pa 45 aña, asta si despues bo perde poco peso, toch bo ta keda cu un riesgo mas grandi di muri.” “E mensahe ta cu bo tin cu cuminsa traha riba bo peso ora bo ta mas jong. Si bo warda mucho, e daño kisas a ser haci caba.” Bahamento di peso tambe por preveni casonan di morto causa pa cancer. Despues di a studia 900.000 hende durante 16 aña, e Sosiedad Mericano di Cancer a yega na e conclusion cu “peso di mas lo por ta responsabel pa 14 porshento di casonan di morto causa pa cancer serca hende homber y 20 porshento serca hende mohe”, segun Times. Estudionan a conecta peso di mas cu hopi tipo di cancer.

    Publicacion na Papiamento (Aruba) (2002-2024)
    Log Out
    Log In
    • Papiamento (Aruba)
    • Comparti
    • Preferencianan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condicionnan di Uzo
    • Maneho di Privacidad
    • Configuracion di Privacidad
    • JW.ORG
    • Log In
    Comparti