Embaraso Hubenil—Un Tragedia Mundial
HENDE a yega di yama embaraso hubenil un epidemia. Sinembargo, pa realisa plenamente cuanto angustia e problema aki ta causa, bo tin cu considera e impacto cu un embaraso tin riba un mucha mohe teenager morto spanta. En todo caso, lo e experencia cambionan drastico den su bida cu lo tin un impacto profundo no riba e so sino tambe riba su famia y sernan keri.
Teenagernan ta den loke Bijbel ta yama nan ‘flor di hubentud.’ Esaki ta un tempo ora cu deseonan sexual ta hopi bes na nan punto maximo. (1 Corintionan 7:36) Sinembargo, lo ta demasiado simplista pa considera embaraso hubenil djis un asunto di no a uza anticonceptivo. Tin evidencia cu embaraso hubenil ta encera varios cuestion social y emocional complica.
Factornan Cu Ta Contribui na Embaraso Hubenil
Investigacion ta mustra cu hopi mama teenager ta bin di famianan kibra. Un expresion cu hopi biaha bo ta tende di adolecentenan na estado ta: “Henter mi bida loke mas mi tawata desea ta pa por tin un berdadero famia.” Evidentemente anto, famianan cu problema por ta un factor den casonan di teenager cu ta sali na estado. Un programa pa yuda mamanan teenager a descubri cu e teenagernan ei hopi biaha tin “relacionnan instabil cu nan mama y ningun clase di relacion cu nan tata.” Anita, kende a bira mama cu 18 aña, ta corda cu aunke su mama soltero a traha duro pa percura p’e materialmente, toch e tawata sinti un bashi emocional debi cu su tata no tawat’ei.
Otro mucha mohenan ta bira mama soltero door cu nan a ser viola. Pa algun di nan, e trauma aparentemente ta causa un dolor emocional cu despues por manifesta su mes den comportacion destructivo. Por ehempel, Jasmine a ser viola cu 15 aña. E ta corda: “Despues di esei, mi no tawatin cu nes si mi causa daño na mi mes. Ora mi tawatin 19 aña, mi a sali na estado.” Tambe abuso sexual por pone un hende sinti cu e no ta bal nada. Jasmine a lamenta: “Nunca mi a sinti cu mi tawata merece algo.” Anita tambe a pasa den casi mesun experencia amargo. El a bisa: “For di tempo mi tawatin 7 aña te cu mi 11 aña, un teenager a haci actonan sexual indecente cu mi. Mi tawatin rabia riba mi mes. Mi a culpa mi mes.” El a sali na estado cu 17 aña.
Di otro banda, tin hobennan cu ta sali na estado pa motibo di nan curiosidad y door cu nan tin mucho confiansa den nan mes. Nicole, cita den e articulo anterior, a admiti: “Mi tawata pensa cu mi sa tur cos, cu mi por haci tur cos. Desafortunadamente, mi por a sali na estado tambe.” Carol, kende tambe a bira un mama soltero na un edad jong, a dicidi di tene relacion sexual pa curiosidad. El a bisa: “Mi a sinti cu tawatin cos den bida cu tawata pasa mi voorbij.”
Un otro cos cu ta hunga un rol ta cu hobennan no sa kico ta e consecuencianan di actividad sexual. Na Gran Bretania, segun sociologonan Karen Rowlingson y Stephen McKay, algun hoben “falta conocemento exacto tocante . . . kico pa spera den un relacion y kico kiermen sali na estado.” Tin hoben cu aparentemente no ta realisa cu relacion sexual ta causa embaraso. Den un encuesta, mamanan teenager “hopi bes a bisa cu nan a keda geshock of sorprendi cu nan tawata na estado asta si nan no a uza anticonceptivo.”
Sinembargo, loke mas a influencia embaraso hubenil ta e cambio den actitud pa cu sex. Nos ta biba den un tempo cu hende ta ‘stimado di placer mas bien cu stimado di Dios.’ (2 Timoteo 3:1-4) Investigadonan Australiano Ailsa Burns y Cath Scott a bisa cu “medidanan di castigo riba tereno social, religioso y economico no ta ser tuma mas manera antes contra relacion sexual pafo di matrimonio.” Haya un yiu sin ta casa kisas no ta carga e mesun berguensa mas manera antes. Figura bo, na algun luga teenagernan ta asta mira un baby como un sorto di trofeo of simbolo di prestigio!
Consecuencianan Emocional
E realidad di ser un mama teenager ta hopi distinto for di fantasia hubenil. Hopi biaha ora e mucha mohenan haya sa cu nan ta na estado, un avalancha di emocion ta ataca nan. Hopi di nan ta admiti cu nan a keda geshock of babuca. Segun e Academia Mericano di Psikiatria pa Mucha y Adolecente, “reaccionnan comun ta entre otro, rabia, sintimento di culpa y nenga di acepta e realidad.” Pero ta peligroso ora un mucha mohe ta nenga di acepta e realidad pasobra esei por strob’e di busca e yudansa medico necesario.
Elvenia ta corda e momento cu el a keda confronta cu e resultadonan di su “aventura” cu sex: “Mi tawata morto spanta.” Hopi mucha mohe na estado no tin un hende di confiansa cu nan por papia cu ne of nan ta sinti mucho berguensa pa papia tocante nan situacion. Pesei no ta nada straño cu miedo y sintimento di culpa ta domina nan. Tambe hopi teenager na estado ta sufri di depresion pisa. Jasmine a bisa: “Mi no tawata masha interesa pa biba, ni mi no tawatin cu nes si mi muri.”a
Pero, con cu un mucha mohe reacciona na prome instante, na dado momento e tin cu tuma varios decision di largo alcanse pa su mes y pa su yiu. Nos siguiente articulo lo trata con un mucha mohe por tuma e decisionnan ei na un manera sabi.
[Nota]
a Pa mas informacion tocante con pa trata cu sintimentonan di suicidio, wak e serie di articulo “Bida Ta Bale la Pena”, den e Spierta! na Spaño di 22 di october 2001.
[Cuadro na pagina 7]
Echonan Tristo di Embaraso Hubenil
Aunke e siguiente cifranan ta describi e situacion na Merca, nan ta ilustra problemanan cu en realidad teenagernan na estado ta confronta mundialmente.
● Cuater di cada 10 mucha mohe ta sali na estado prome cu nan haci 20 aña; esei ta mas cu 900.000 embaraso hubenil pa aña.
● Rond di 40 porshento di mama teenager ta bou di 18 aña.
● Un porsentahe mas halto di yiunan di mayornan teenager ta sufri di maltrato y negligencia compara cu yiunan di mayornan mas grandi.
● Solamente 4 di cada 10 mama bou di 18 aña ta caba scol secundario.
● Casi 80 porshento di hende homber cu saca un teenager na estado no ta casa cu e mama teenager.
● Solamente 30 porshento di mama teenager cu casa despues cu nan yiu nace ta keda casa; matrimonionan entre teenager tin dos biaha mas tanto chens di kibra cu matrimonionan den cua e mohe tin por lo menos 25 aña.
● Yiunan di mama teenager tin mas chens di nace prematuro y bou di peso, locual ta aumenta e probabilidad cu e baby ta muri of ta nace ciego, sordo, cu problemanan cronico di halamento di rosea, mentalmente retarda, cu malesa mental, paralisis celebral, dislexia of hiperactivo.
[Reconocemento]
Saca for di Not Just Another Single Issue: Teen Pregnancy Prevention’s Link to Other Critical Social Issues, E Campaña Nacional pa Preveni Embaraso Hubenil, februari 2002.
[Cuadro/Plachi na pagina 7]
Embaraso Hubenil Mundialmente
BRASIL: Segun informe, “698.439 mucha mohe teenager bou di 19 aña a duna lus na 1998 haciendo uzo di Brazil su Sistema di Salubridad di Estado . . . 31.857 di e mucha mohenan aki tawatin entre 10 pa 14 aña. Locual—indudablemente bo mester ta di acuerdo—ta un edad absurdo pa haya yiu.”—Folha de S. Paulo, 25 di augustus 1999.
GRAN BRETANIA: “Gran Bretania tin e porsentahe mas halto di mamanan teenager cu ta duna lus na West Europa . . . Na 1997, tawatin casi 90.000 caso di teenager cu a sali na estado na Inglatera. Aproximadamente 60 porshento a resulta den nacemento (56.000), y 90 porshento di e yiunan cu a nace di mama teenager na 1997 tawata pafo di matrimonio (rond di 50.000).”—Lone Parent Families, 2002.
MALEISIË: “E cantidad di yiu cu ta nace pafo di matrimonio den e pais a aumenta desde 1998. Mayoria mama ta entre 17 pa 19 aña.”—New Straits Times–Management Times, 1 di april 2002.
RUSIA: “Casi un tercera parti di tur baby cu a nace na Rusia aña pasa a nace di mama soltero, dobel e porsentahe di un decada pasa y na un nivel cu nan no a mira desde Segundo Guera Mundial, segun estadisticanan di gobierno. Mas cu 40 porshento di e babynan aki ta di muchanan teenager.”—The Moscow Times, 29 di november 2001.
MERCA: “Apesar di e reduccion resien den e porsentahe di embaraso hubenil, 4 di cada 10 mucha mohe teenager ta sali na estado por lo menos un biaha prome cu nan haci 20 aña.”—Whatever Happened to Childhood? The Problem of Teen Pregnancy in the United States, 1997.
[Plachi na pagina 5]
Ora mayornan kibra cu otro, tin mas chens di embaraso hubenil
[Plachi na pagina 6]
Tin hobennan cu aparentemente no ta realisa cu relacion sexual ta causa embaraso
[Plachi na pagina 6]
Embaraso ta afecta tanto e mucha mohe como su sernan keri na un manera drastico