Nos Planeta Delicado—Kico dje Futuro?
DOS cien aña pasá, e estadista mericano Patrick Henry a bisa: “E único manera pa pronosticá e futuro ta di repasá loke a sosodé den e pasado.” Den pasado, hende no a haci caso dje medio ambiente. Nan lo cuminsá haci mihó den e futuro? Te cu asina leu, indicacion no ta animador.
Aunke nan a haci algun progreso elogiabel, esei principalmente ta superficial, tratando cu síntoma en bes di e causa. Si palu di un cas ta putrí, verfmentu di dje no por prevení su colapso. Solamente ponementu di palu nobo por scapa e cas. Di igual manera, mester tin un cambio den e manera cu hende ta usa nos planeta. Simplemente control dje daño no ta suficiente.
Un experto cu a haci análisis dje resultado di 20 aña di control dje medio ambiente na Merca a concluí cu “daño na medio ambiente no por ta controlá eficasmente, sino mester ta prevení.” Claramente, prevencion di contaminacion ta hopi mas mihó cu cura e daño. Pero logramentu di tal meta ta exigí nada ménos cu un cambio fundamental den e areglo social humano i den e intencion di comercio. E buki Caring for the Earth [Cuidando e Tera] ta reconocé cu cuido dje tera ta exigí “principio moral, sistemanan económico i areglonan social diferente cu e mayoria cu ta existí awe.” Cua ta algun principio moral cu mester ta cambiá afin di salba e planeta?
Causa Profundo dje Crísis
Egoismo. E ponementu di interes dje planeta promé cu interes di hende haragan ta e promé paso necesario p’e proteccion dje medio ambiente. No obstante, poco hende ta dispuesto pa bandoná nan moda di biba luhoso, maske esei por daña e planeta pa futuro generacionnan. Ora e gobiernu di Hulanda—un dje paisnan di mas contaminá di West-Europa—a purba di limitá uso di auto como parti di un campaña contra contaminacion, oposicion biniendo di tur parti a saboteá e plan. Aunke caya na Hulanda tin mas tráfico cu otro parti di mundu, doño di auto simplemente no tabata dispuesto pa perde nan libertad di usa auto.
Interes propio ta afectá gobernante mescos cu e público en general. Políticonan no tin gana di implementá decision tocante e medio ambiente cu por haci nan perde voto, i industrialista ta rechasá cualkier proposicion cu por pone ganashi i aumento económico na peliger.
Golosidad. Den e asuntu di scoge entre ganashi i conserbacion, generalmente placa tin mas poder i influencia. Industrianan poderoso ta usa nan poder den política pa minimisá control di contaminacion of pa evitá reglamentu di gobiernu henteramente. Daño hací n’e capa di ozon ta un ehempel dje problema. Tantu recien como mart di 1988, e presidente di un compania kímico principal mericano a declará: “N’e momento aki, evidencia científico no ta indicá e necesidad di reduccion dramático di sacamentu di CFC na laira.”
Sin embargo, e mésun compania a recomendá eliminacion poco poco di clorofluorocarbon (CFC) henteramente. Un cambio di actitud? Segun e splicacion di Mostafa Tolba, director-general dje Programa di Medio Ambiente di Nacionnan Uní (UNEP): “Esei no tabatin nada di a ber cu daño hací n’e medio ambiente. E tabatin di a ber cu ken tabata bai gana mas bentaha económico riba ken.” Awor hopi científico sa cu e destruccion dje capa di ozon ta un dje catástrofenan ecológico mas grandi di historia cu hende a causa.
Ignorancia. Loke nos sa ta insignificante na comparacion cu loke nos no sa. Segun Peter H. Raven, director di Missouri Botanical Gardens, “Nos sa relativamente poco ainda tocante e abundancia di bida den mondi tropical. Asombrosamente, nos sa mas—hopi mas—tocante e superficie dje luna.” Mescos ta cierto tocante e atmósfera. Cuantu kooldioxide nos por sigui manda den laira sin afectá e clima di mundu? Ningun hende sa. Pero manera e revista Time a bisa, “ta iresponsabel pa someté naturalesa na tal experimento gigantesco ora e resultado ta desconocí i e posibel consecuencianan ta muchu spantoso pa considerá.”
Segun calculacion di UNEP, ta posibel cu e destruccion di ozon na fin dje década aki, cu tempu lo causa cientos di miles di caso nobo di cancer di cueru tur aña. Efecto riba cosecha i piscamentu ta desconocí ainda, pero nan ta spera p’e ser basta hopi.
Falta di perspicacia. Distinto di otro catástrofenan, problemanan ecológico ta alcansá nos poco poco den secreto. Esei ta stroba esfuerso pa lanta accion organisá promé cu daño permanente ta ser hací. E buki Saving the Planet [Salba e Planeta] ta compará nos situacion actual cu esun dje pasaheronan cu un destino final na bordo dje bapor cu ta bai naufragá Titanic na 1912: “Poco hende tabata sa dje alcanse dje tragedia potencial.” Autor dje buki ta kere cu e planeta por ta salbá solamente si homber político i comerciante ta enfrentá e realidad i pensa riba un solucion práctico di largu plaso en bes di ganashi di corto plaso.
Actitud di interes propio. N’e Earth Summit na 1992, Felipe González, promé minister di Spaña, a bisa cu “e problema ta mundial, i e solucion mester ta mundial.” Esei ta cierto, pero pa haña solucion cu ta mundialmente aceptabel ta un tarea abrumador. Manera un delegado mericano n’e Earth Summit a bisa francamente: “E mericanonan lo no pone un banda nan moda di biba.” En cambio, Maneka Gandhi, ecólogo di India, a keha cu “un mucha di Occidente ta gasta mes tantu cu 125 hende di Oriente.” El a declará cu “casi tur degradacion ecológico den Oriente ta debí na gastamentu di Occidente.” Bes tras bes esfuerso internacional pa mehorá e medio ambiente ta naufragá riba baranca di interes propio nacional.
Apesar di tur e problemanan fundamental aki, tin motibu pa mira den futuro cu confiansa. Un motibu ta e capacidad dje sistema di defensa dje planeta pa recuperá.
Curacion dje Planeta
Mescos cu e curpa humano, e tera tin un capacidad asombroso pa cura su mes. Un ehempel sobresaliente di esaki a sosodé den siglo 19. Na 1883 e isla volcánico di Krakatau (Krakatoa) a haci erupcion den un explosion gigantesco cu hende a tende na un distancia di casi 5.000 kilometer. Casi 21 kilometer cúbico di material tabata mandá na laira, i dos tercera parti dje isla a disparcé bou di laman. Nuebe luna despues, e único indicacion di bida tabata un araña microscópico. Awe, e isla henter ta cubrí cu un vegetacion tropical abundante, den locual ta biba cientos di variedad di para, animal mamífero, colebra, i insecto. Sin duda tal recuperacion ta debí n’e apoyo i proteccion cu e isla ta ricibí como parti dje Parke Nacional Ujung Kulon.
Daño humano tambe por ser rectificá. Cu suficiente tempu, e planeta por cura su mes. E pregunta ta, Hende lo duna e planeta e descanso cu ta necesario? Probablemente cu no. Pero, tin un Persona cu ta determiná di laga nos planeta cura su mes—Esun cu ta creador di dje.
“Laga e Tera Alegrá”
No tabata e propósito di Dios pa laga hende ruiná e tera. El a bisa Adam pa ‘cultivá i cuida’ e hofi di Eden. (Génesis 2:15) E interes di Jehova Dios den proteccion dje medio ambiente tabata manifestá tambe den hopi ley cu el a duna israelita. Por ehempel, el a bisa nan pa laga e tera haña descanso un den cada siete aña—e aña di sabat. (Exodo 23:10, 11) Ora israelita a ignorá e ley frecuentemente i otro mandamentu divino, Jehova Dios finalmente a laga babilónico desolá e tera, locual a keda bashí pa 70 aña “te cu e tera a paga tur sabat.” (2 Crónicanan 36:21) Den bista di tal ehempel histórico, no ta un sorpresa cu Bijbel ta bisa cu Dios lo “causa ruina pa esnan cu ta ruiná e tera” di manera cu e tera por recobrá dje daño cu hende a haci n’e medio ambiente.—Revelacion 11:18.
Sin embargo, tal accion lo ser solamente e promé paso. Sobrebibencia dje planeta, segun cu biólogo Barry Commoner a bisa hustamente, “ta dependé di igual manera riba terminacion di guera contra naturalesa i terminacion di guera entre nos mes.” Pa alcansá tal meta, e pueblo dje tera aki mester ta “siñá dor di Jehova” pa stima otro i stima nan habitacion terenal. Como resultado, nan pas lo ser “abundante.”—Isaías 54:13.
Dios ta duna nos e siguransa di cu lo tin un renobamentu dje sistema ecológico dje tera. En bes di plama continuamente, desierto lo “florea manera asafran.” (Isaías 35:1) En bes di scarcedad di cuminda, lo tin “abundancia di grano riba e tera.” (Salmo 72:16) En bes di muri di contaminacion, riu dje tera lo “bati nan man.”—Salmo 98:8.
Na ki tempu tal transformacion lo ta posibel? Ora “Jehova mes ta bira rey.” (Salmo 96:10) E gobernacion di Dios lo garantisá un bendicion pa tur cos bibiente riba tera. E salmista a bisa: “Laga e tera alegrá. Laga laman resoná, i tur loke tin den dje; laga campo keda hubiloso, i tur cos den dje. Anto tur mata di mondi lo canta cu goso.”—Salmo 96:11, 12, New International Version.
E tera bendicioná pa su Creador i goberná den husticia tin un futuro glorioso. Bijbel ta pinta e resultado: “Husticia i pas—nan a sunchi otro. Berdad mes lo nace for dje tera mes, i husticia mes lo mira for di cielu mes. Tambe, Jehova, di su parti, lo duna loke ta bon, i nos mes tera lo duna su fruta.” (Salmo 85:10-12) Ora e dia ei manecé, nos planeta lo ta liber di peliger pa semper.
[Plachi na página 13]
Mescos cu e curpa humano, e tera tin un capacidad asombroso pa cura su mes