Peliger! Mi Ta Venenoso
Dje coresponsal di Spierta! na Australia
HOPI bes imigrante i bishitantenan na Australia ta ser bisá cu colebranan i arañanan venenoso ta na casi tur parti dje pais enorme aki. Sin embargo, solamente rond di 1.700 sorto di araña conocí ta ser hañá ei. Ta cierto cu basta hopi di nan por tin un aviso cu ta bisa, “Peliger! Mi ta venenoso,” pero e mayoria ta inofensivo.
En cuanto colebra, rond di 2.500 sorto ta biba cu nos riba e planeta Tera. Rond di 140 di esakinan ta ser hañá na Australia, i solamente rond di 20 ta venenoso. Di berdad tin un posibilidad di contra cu un dje criaturanan venenoso aki?
Tin Colebra i Araña den Stad?
E mayoria grandi di colebra i araña venenoso ta biba den campo, of den mondi. Pero, algun hende cu ta biba den stad na costa tin cu keda razonablemente cuidadoso, specialmente en cuanto araña. Por ehempel, manera su nomber ta sugerí, araña di Sydney nesh’i tregter ta biba na Sydney, e stad di mas grandi di Australia, i rond di dje. Cu su colmiyonan pretu sacá, e por wel ta e hungador principal den nachtmerrie di hende.
E machu dje araña nesh’i tregter tin un spoor grandi riba su segundo pia como identificacion, i e ta esun peligroso—ya cu su veneno ta cincu bes mas venenoso cu e hembra. E nomber latino formal duná n’e araña aki ta Atrax robustus. Segun e buki The Funnelweb (E Nesh’i Tregter) di 1988: “Durante e último setenta añanan tin informe di cu rond di diesnuebe hende a muri di mordé dje araña Nesh’i Tregter.” Na 1980 nan a desaroyá e promé antiveneno exitoso pa mordé dje araña nesh’i tregter.
Un otro araña pa ser tratá cu cautela ta e lomba corá, yamá asina p’e mancha oraño-corá riba su barica pretu manera satin. Tin bes e mancha ta ros of shinishi cla. E hembra dje lomba corá ta esun peligroso. Antiveneno pa su mordé potencialmente fatal a bira disponibel na 1956. E lomba corá ta ser hañá na tur parti di Australia i ta famia di e araña bon conocí yamá biuda pretu.
Cuidou! Colebra!
Hende a yega di haña colebra den nan curá of den mata di curá di cas pafó di stad, specialmente den anochi. Un poco di nan ta peligroso—tal como e colebra tiger, e víbora mortal, i e taipan. Colebra tiger ta rond di 1,5 meter largu. E strepinan scur riba su lomba ta identifik’é. Ora e ta rabiá e por supla i tosa duru.
E color dje víbora mortal ta varia, pero e punta di su rabu ta geel-blancu, locual e ta yanga pa atraé víctima. Hopi bes e ta hañá den santu, unda e ta drumí den forma di “u”. E víbora mortal ta mas of ménos mei meter largu i ta diki.
En cambio, e taipan, por crece yega te 3 meter largu! E ta bruin, cu un nanishi di color cla. E tin kliernan di veneno grandi, i algun di nan tin colmiyo mas cu un centimeter largu. Un cabai a muri dentro di cincu minuut despues cu un taipan a mord’é!
Kico Si Nan Mordé Mi?
Antiveneno pa mordé di araña i di colebra ta disponibel, i centronan di informacion tocante mordé ta ricibí yamada 24 ora pa dia den tur Australia. Métodonan pa trata mordé di colebra a mehorá. Hopi hende ta considerá e idea di haci un cortá un bes i chupa e veneno no solamente como anticuá sino tambe como perhudicial. E conseho di autoridadnan médico awor ta p’e víctima keda ketu i calmu i aplicá un tornikete of mara un cabuya entre e mordé i e curason. Despues, verband e mordé cu presion i spalk e man of pia p’e keda stijf. Despues di esei e víctima mester mira un dokter of ser hibá hospital mas pronto posibel.
Rara bes bo ta haña araña nesh’i tregter i araña lomba corá den cas. E araña lomba corá ta sconde den skina di garashi of rancho of den cualkier lugá ketu i scur, tal como auto bieu, bou di un monton di basura, of den baño pafó. Tene cuidou pa no hiba nan den bo cas sin cu bo sa.
Cuantu Rísico?
Mayoria australiano nunca a mira un araña cu lomba corá ni un víbora mortal i personalmente no ta conocé ningun hende cu nan a morde. Realmente, e rísico di mordé di un araña of un colebra venenoso ta casi cero si bo ta razonablemente cuidadoso. Mayoria bestia venenoso ta purba di hui i por bira agresivo solamente ora nan ser molestiá of hincá den skina.
No obstante, e cos sabí pa haci ta di ehercé cautela. Un científico australiano cu ta experto riba criaturanan venenoso ta gusta “usa handschoen trahando den curá, bisti bota ora di pisca i tene cuidou den biahamentu.” Pakico bisti bota? Wel, probablemente esei ta pa motibu dje variedad den sekat i kwal venenoso, como tambe e brantfesnan venenoso.
Tal bes ta mihó pa contá bo tocante eseinan un otro biaha.
[Plachi na página 24]
Araña hembra cu lomba corá
[Rekonosementu]
By courtesy of Ross Bennett, Canberra, Australia
[Plachi na página 24]
Víbora mortal di nort
[Plachi na página 24]
Ariba: By courtesy of Australian International Public Relations
[Plachi na página 25]
Araña nesh’i tregter
[Plachi na página 25]
By courtesy of Australian International Public Relations
[Plachi na página 25]
Taipan
[Plachi na página 25]
By Courtesy of J. C. Wombey, Canberra, Australia