BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • g96 8/11 pág. 14-17
  • Brolga, Kasuaris, Emu i Jabiru—Algun dje Paranan Remarcabel di Australia

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Brolga, Kasuaris, Emu i Jabiru—Algun dje Paranan Remarcabel di Australia
  • Spièrta!—1996
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • E Colorido Kasuaris —Amigu dje Selva di Yobida
  • E Emu—Nomado i Emblema Nacional
  • Bo Ta Gusta Baila?
  • E Jabiru—E Unico Ooievaar di Australia
  • E Aguila Rabu Zikzak—Rey dje Firmamentu
  • Subiendo cu Hala Manera Aguila
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—1996
  • Siña for di e Paranan
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova (Edishon pa Públiko) 2016
  • Observa Para—Un Hobi Fasinante pa Un i Tur?
    Spièrta!—1998
  • Cock-of-the-Rock—Un Beyesa dje Selva Amazónico
    Spièrta!—1998
Spièrta!—1996
g96 8/11 pág. 14-17

Brolga, Kasuaris, Emu i Jabiru—Algun dje Paranan Remarcabel di Australia

Dje coresponsal di Spierta! na Australia

ARMÁ cu uñanan spantoso, e kasuaris cu no por bula, describí como e para mas peligroso di mundu, por dal salto, scop i ranca cos for di otro, cu un forsa abrumador. Cu característicanan similar, i mes bon armá, su pariente, e emu, no tin mester di hala—e ta core manera bientu. Den bailamentu, e brolga ta desplegá e genio di su Creador i Coreógrafo. I pasando poco-poco forbij, haltu i delegá, e jabiru ta un ehempel di dignidad i postura di para. E águila rabu zikzak, sea den pleno vuelo of cuidando un animal cu el a mata, ta luci e liñanan di un yagdor aéreo experto. Sí, cada un dje paranan magnífico aki ta un berdadero maraviya di creacion. Cu muchu gustu, anto, nos ta introducí . . .

E Colorido Kasuaris —Amigu dje Selva di Yobida

Pisando entre 30 pa 60 kilo, e kasuaris di zuid, of e kasuaris cu dos lèl, dje selva di yobida exuberante di nortoost Australia i di Nueva Guinea ta un para bunita pero solitario. Cu un haltura di rond di 2 meter, e hembra ta mas grandi cu e machu i—algu inusual pa un para—ta un poco mas colorido cu e machu, kende fuera dje temporada di rasa sabiamente ta keda leu dje hembra. Despues di rasa, e hembra ta pone un monton di webu berde briyante, pero despues e ta cana bai, lagando e machu pa incubá nan i cuida e crio. Despues e ta rasa cu otro machunan i ta laga cada un di nan cu un monton pa cria!

Sin embargo, kapmentu di palu di selva ta resultando di ta desastroso pa e kasuarisnan. Den un intento pa aumentá nan cantidad, e Santuario Billabong pegá cu Townsville, Queensland, a instituí un programa pa laga nan brui den cautiverio protectivo cu e meta pa los e paranan bek den selva ora nan ta suficiente bieu. Aunke nan ta omnívoro, kasuarisnan ta come principalmente fruta, locual nan ta guli henter. Pues, simia di mas cu shen especie di mata ta biaha, sin ser digerí, atrabes dje tripa dje para i ta ser plamá na tur parti dje selva den un klompi di excremento fertilisante, protectivo i nutritivo. Esaki, segun e expertonan dje santuario, por haci e kasuaris un especie clave, den e sentido cu si e disparcé, hopi especie di mata como resultado lo disparcé tambe. Pero e para aki ta peligroso pa hende?

Solamente pa hendenan bobo cu ta bai muchu cerca. En realidad, hende ta un menasa hopi mas grandi pa e kasuaris cu e kasuaris a yega di ta pa hende. Den e sombranan scur dje selva di yobida, e para ta saca un gruñá for di su garganta pa spiertá bo cu e ta cerca. Sigui e spiertamentu; no bai mas cerca. Cu tur probabilidad, lo e core bai pasando dor dje matanan abou, usando su helm pa protehá su cabes. Pero ora hende hink’é den skina of herid’é of ora e ta protehando su puitunan, e por atacá si bo bai muchu cerca.

E Emu—Nomado i Emblema Nacional

E emu ta famia djacerca i un tiki mas haltu cu e kasuaris. E ta ser hañá den e partinan mas leu den cunucu di Australia. Di paranan, solamente e abestrus ta mas grandi cuné. E emu skiu tin patanan largu i poderoso, capas pa logra velocidadnan di rond di 50 kilometer pa ora, i mescos cu e kasuaris, cada un di su patanan tin tres uña mortífero. Sin embargo, distinto di su pariente teritorial, e emu ta un nomado i casi nunca ta agresivo. Lo e come prácticamente cualkier cos—bichi, kolo, asta butsnan bieu! Una bes e emu hembra pone su webunan berde scur—por lo general entre 7 pa 10, pero tin biaha te cu 20—mescos cu e kasuaris, e ta delegá incubacion i criamentu di yu na e machu.

Colonistanan europeo a trece dificultad pa e emu. E colonistanan rápidamente a eradik’é for di Tasmania. I riba tera firme su gustu pa trigu a pon’é haña mal nomber i a hacié víctima di esnan cu ta yag riba dje pa recompensa. Sin embargo, apesar di matansa incesante, e cantidad di emu a demostrá un capacidad remarcabel pa wanta, asina tantu cu den West Australia a declará guera abierto contra e para na 1932. E gobiernu literalmente a hinca e ehército aden i tambe dos mitrayeur Lewis, montá riba un avion! Maske e no ta renombrá pa su inteligencia, e emu a gana e bataya aki. E “guera” tabata un bochorno público i un bergwensa político; dies mil tiru a mata, di mas tantu, algun shen para. Pero den e guera di agotamentu cu a sigui—e emu versus e atake di yagdornan pagá pa caba cu nan, armá cu scopet di dos cañon i e cunukeronan cu a haña amunicion grátis patrociná dor di gobiernu—e emunan no tabata por a wanta e atake mas.

Sin embargo, awendia e emu ta un símbolo nacional. E ta pará orguyosamente ta wak un kángaru riba e escudo di Australia i ta cana rond den mondi den siguridad. Awendia secura ta su pió enemigu. Asta ta asina cu hende ta cria emu, como experimento, pa un gran variedad di producto: carni totalmente sin vet; cueru fuerte i duradero; pluma; i zeta, cu ta ser obtené for di un sacu di vet riba e pechu dje para. E almacen di vet aki concentrá na un solo caminda ta e motibu pa cua e carni ta completamente sin vet.

Bo Ta Gusta Baila?

Kisas no, pero e brolganan sí ta gusta. Na nan “sala di baile” cant’i awa, “cualkier cantidad [dje garza shinishi aki], desde un par te cu rond di un dozijn para,” e buki The Waterbirds of Australia (E Paranan di Awa di Australia) ta bisa, “lo pone nan mes den rei, mas of ménos dilanti otro i lo cuminsá cu e baile. Nan ta haci saltonan gracioso bai dilanti riba nan patanan cu ta parce stelt, cu halanan mitar habrí i sagudiendo. Miéntras nan ta manda nan cabes bai ariba i abou, nan ta bai dilanti i patras, ta klok i ta fluit suavemente. De bes en cuando un para lo stop i, tirando su cabes patras, lo haci un zonido di un trompet violentamente. Tambe e paranan por bula bai algun meter den haltu i despues baha bin bek na tera riba halanan hanchu, pretu cu shinishi. Nan ta tira pidanan di taki i yerba den haltu i e Brolganan ta haci intento pa gara e pidanan of pa pik den nan segun cu nan ta cai.” Un presentacion inspirador, specialmente tumando na cuenta e tamaño dje paranan, cu tin un haltura di mas cu 1 meter i halanan cu tin un largura di punta pa punta di rond di 2 meter!

Maske cu hopi especie di para ta haci desplieguenan masha elaborá di namoracion durante e temporada di rasa, e brolga, un dje garzanan di mas grandi di tur, ta un bailarin cu ta baila henter aña bai. De facto, su nomber ta bini dje leyenda aborígen di un bailarina famoso yamá Buralga. E bailarina aki a rechasá e atencionnan di un mago malbado. E mago, como reaccion, a combirtié den un garza elegante.

E Jabiru—E Unico Ooievaar di Australia

Un para di moeras, e jabiru, of ooievaar nek pretu, ta frecuentá e costanan calor i húmedo den nort i oost di Australia. (E jabiru di Sur América ta un otro sorto di ooievaar.) Delegá, 1,3 meter haltu i di colornan bibu, bo no por bruha e jabiru cu e miriada di otro paranan dje moeras. Miéntras e ta loer den e awanan no-hundu, lo e manda su pik largu i fuerte den awa cu asina tantu forsa cu e tin cu dal su halanan habri parcialmente pa por contrarestá e forsa.

I ki poderoso su halanan ta! Extendiendo su halanan rond di 2 meter di punta pa punta, cu plumanan principal cu ta hala for di otro manera dedenan, e jabiru ta bai haltu poco-poco den círculonan te ora e parce djis un crus chikitu den firmamentu. Realmente, e silueta dje halanan largu, nek i patanan dje jabiru den pleno vuelo, contra e inmenso bola corá dje solo ecuatorial bahando, ta un símbolo kerí dje moerasnan di nort Australia.

E Aguila Rabu Zikzak—Rey dje Firmamentu

No hopi leu dje punta di un ceru yen di baranca na Victoria, i enfrentando un bientu poderoso cu a core cu tur otro para for dje firmamentu, tabatin un águila rabu zikzak ta bula den haltu cu smak. Escritor David Hollands a presenciá e show aerobático di su bida: “E águila tabata ei, cologá,” e ta skirbi, “prácticamente inmovibel i completamente na cas den e ambiente salbahe aki. . . . Miéntras mi tabata mirando, el a laga su mes cai, cerando su halanan, biniendo abou verticalmente. El a cai bin abou pa shen meter i despues e halanan a habri masha poco-poco, mandando e águila cu un velocidad na haltu pa bolbe alcansá mayoria dje haltura cu el a perde den e caida. . . . El a haci un medio círculo horizontal den laira, i despues a subi bai mas haltu [i] a ripití e sambuya bes tras bes, lansando su mes dramáticamente den direccion dje suela di vaye i bayendo haltu bek den un despliegue largu i emocionante.”

Cu un hala di 2,5 meter di largu punta pa punta i un rabu distintivo forma di zikzak, ta imposibel pa confundí e monarca elegante i poderoso aki cu cualkier otro para den e firmamentu australiano. Su patanan por gara cu un forsa di tres ton! Sin embargo, pa un tempu, e único manera “corecto” pa wak un águila rabu zikzak tabata dor dje cañon di rifle. Mescos cu su pariente, e águila pelon mericano, cu tabata ser tirá mata sin misericordia pa protehá e salmou i e industria di bont, e águila australiano aki a ser persiguí pa a bai de bes en cuando cu un lamchi. “Poco otro para di rapiña na mundu,” e buki Birds of Prey (Paranan di Rapiña) ta bisa, “a ser persiguí mes severamente cu e Aguila Rabu Zikzak . . . Pa casi 100 aña el a ser considerá un molester . . . , i recompensanan monetario a ser pagá pa águilanan matá.”

Sin embargo, atrabes di añanan, a laga e acusacionnan cai. Su dieta principal a resultá di ta conenchinan yen di lana i de bes en cuando animalnan nativo, incluyendo wallaby, cu ta pisa te cu dos biaha mas tantu cuné mes. E revelacion aki, finalmente, a pone e águila bira amigu di hende como tambe haña proteccion legal.

Sí, ki un parti asombrosamente complicá, bunita i vital paranan ta dje ecologia compleho dje tera! Kisas nos ta siña esaki despues di tempu, pero hopi biaha sabiduria ta bini muchu lat—despues cu golosidad i ignorancia a causa daño caba. Pero ta ki un consuelo pa sa cu si nos paga tinu, asta awor nos oreanan por disfrutá di tende e klok, chip-chip, fluit, honk-honk, kwak-kwak i kakel den e firmamentu, selvanan i moerasnan dje bunita planeta aki!

[Plachinan na página 16]

Kasuaris

Brolga

[Rekonosementu]

Banda robes i abou: Australian Tourist Commission (ATC); meimei ariba i banda drechi: Billabong Sanctuary, Townsville, Australia

[Plachi na página 17]

Aguila

Emu

Jabiru

[Rekonosementu]

Puitunan di águila i cabes di un emu: Graham Robertson/NSW National Parks and Wildlife Service, Australia; águila bulando: NSW National Parks and Wildlife Service, Australia; emu cu puitunan i jabiru: Australian Tourist Commission (ATC)

[Plachi Rekonosementu na página 15]

Banda robes: Graham Robertson/NSW National Parks and Wildlife Service, Australia; banda drechi: Australian Tourist Commission (ATC); ariba: Billabong Sanctuary, Townsville, Australia

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí