Hóbennan Sa Puntra . . .
Kico Tin di Malu den Gana Placa?
“PLACA en berdad ta e cos mas importante na mundu.” Asina e dramaturgo británico George Bernard Shaw a declará. Abo ta eens cuné? Kisas abo ta mas di acuerdo cu Tanya di 17 aña, cu ta bisa: “Mi no kier ta ricu. Mi kier djis tin siguridad financiero.” E hóben Avian tambe ta mira placa, no como e cos mas importante na mundu, sino como un medio útil pa yega na algu. E ta bisa: “Mi mester di placa pa cosnan necesario, manera paña i transport.”
Bo tabata sa cu Bijbel ta trece un punto similar padilanti? Na Eclesiástes 7:12, e ta bisa cu “placa ta pa un proteccion.” Pobresa a yega di ser describí como “un gran enemigu di felicidad di hende.” I ora bo tin suficiente placa, esei por protehá bo—por lo ménos te na cierto grado—for di problemanan cu hopi bes ta bini cu pobresa. Tambe placa por suavisá e impacto di desasternan inesperá. E hóben Phyllis ta bisa: “Bijbel ta bisa cu ‘tempu i suceso imprevisto ta cai riba nos tur.’ Nos no sa nunca ki ora nos por haña nos den dificultad, p’esei nos mester tin placa poné un banda.” (Eclesiástes 9:11) I maske placa por parce importante pa bo awor, lo e por hunga un rol asta mas importante den bo futuro.
E “Ola Grandi di Materialismo”
Ta normal i sano pa bo tin algu di preocupacion pa por tin suficiente placa. Pero pa algun hóben placa a bira casi un obsesion. Ora nan a puntra mas cu 160.000 hóben: “Kico ta loke mas bo ta deseá den bida?” 22 porciento a bisa: “Mi kier ta ricu.”
No tin duda cu e anhelo aki pa placa ta ser alimentá dor di loke e revista Newsweek a yama e “ola grandi di materialismo” cu a inundá e mundu. “Ami ta hopi materialista i ta gusta cumpra cos di marca,” Martin di 18 aña ta bisa. “Ami ta kere firmemente cu bo ta haña loke bo ta paga p’e. P’esei mi ta gasta hopi cen na e cosnan cu mi kier tin.” Martin no ta e único hóben cu “ta gasta hopi cen.” U.S.News & World Report ta informá: “Aña pasá, [na Merca] hóbennan entre 12 pa 19 aña a bai e paranda di compra mas grandi di tur tempu, gastando na tur 109 mil miyon dollar, un aumento di 38 porciento riba 1990.”
Pero, di unda e hóbennan ta haña cen pa tur e pañanan nobo, disconan compacto i artefactonan di computer ei? Segun U.S.News & World Report: “Rond di mitar di tur hóben entre 16 pa 19 aña tin trabou part-time.” Si mantené balansa, un trabou despues di scol por tin su beneficionan, manera siña un hóben e sentido di responsabilidad. Sin embargo, ta bisto cu algun hóben ta bai den extremo. E revista Newsweek ta comentá: “Sicólogonan i maestronan ta mira e tension cu tin riba alumnonan [cu ta traha]. Nan tin poco tempu pa traha huiswerk, i lamentablemente, hopi bes maestronan cu regularmente ta mira alumnonan agotá lucha pa tene nan wowo habrí, ta baha e nivel di loke ta verwagt di nan.”
Tog, masha poco hóben cu ta traha ta dispuesto pa sacrificá nan fuente di entrada. E hóben Vanessa ta bisa: “Scol ta importante sí, pero placa tambe. Traha huiswerk no ta duná mi cen.” Con importante gana placa ta p’abo? Gana hopi cen ta bo meta principal den bida?
“Determiná di Ta Ricu”
Sí, Bijbel ta trata e preguntanan aki. Apostel Pablo a skirbi: “Esnan cu ta determiná di ta ricu ta cai den tentacion i un las i hopi deseo insensato i perhudicial, cu ta tira hende den destruccion i ruina. Pasobra amor pa placa ta rais di tur sorto di cos perhudicial, i percurando pa realisá e amor aki algun a ser desviá for dje fe i a hinca nan mes tur caminda cu hopi dolor.”—1 Timoteo 6:9, 10.
Ta sigur cu Pablo tabata sa di kico e ta papia. Promé cu el a bira cristian, e tabata un dje lidernan religioso conocí como “e fariseonan,” di ken Bijbel ta bisa cu nan tabata “stimadó di placa.” (Lucas 16:14) Asina mes, e apostel no a condená ganamentu di placa riba su mes. Mas bien, el a spierta esnan cu ta “determiná di ta ricu” of, manera un otro traduccion ta bis’é, hende cu a “fiha nan curason pa ta ricu.” (Phillips) Pero, ki malu tin den esei?
Manera Pablo a splica, e hendenan ei ta “cai den tentacion i un las.” Proverbionan 28:20 ta trece un punto similar padilanti ora e ta bisa: “Esun cu ta purá pa obtené rikesa lo no keda inocente.” Pensando cu nan no tin suficiente, algun hóben a recurí na hortamentu.
Ta cierto cu mayoria hóben lo no pensa di horta. Pero algun por hinca nan mes den conducta mes riscante. Christianity Today ta informá: “Algun experto ta di opinion cu gèmbelmentu excesivo a bira e adiccion entre tienernan cu ta aumentando mas rápidamente.” Den un área na Merca, “casi 90 porciento dje tienernan a cumpra number di loteria sin tin e edad legal pa haci esei promé cu nan a yega e penúltimo aña di scol secundario.” Algun hóben ta recurí na medidanan asta mas desesperá. “Ta difícil pa haña trabou decente,” Matthew di 16 aña ta bisa. “P’esei mi ta haña gran parti di mi placa dor di cumpra i bende cos. . . . De bes en cuando mi [tabata sa] bende [droga].”
‘Tira Hende den Ruina’
Ta berdad cu ora bo tin placa e ta duná bo un sentido di libertad. Pero manera Pablo ta splica, a lo largu, core tras di placa por en berdad hací bo catibu di “hopi deseo insensato i perhudicial, cu ta tira hende den destruccion i ruina.” Sí, una bes e amor pa placa haña un gara riba bo, cudishi, yaluzí asesino i otro deseonan perhudicial por bai dominá bo. (Compará cu Colosensenan 3:5.) Un artículo den e revista ’Teen a comentá cu algun tiener por bai na envidiá e auto i pañanan cu otro hóbennan tin asina tantu, “cu esei ta dominá nan.” Tin biaha un envidia asina “ta haci nan bira disgustá den nan mes,” e artículo ta agregá, “i un tiener no por pensa riba nada otro sino riba loke e no tin.”
Ripará, anto, cu e deseo pa haña rikesa no solamente por hací bo “cai den tentacion,” sino tambe por ‘tirá bo den destruccion i ruina.’ E comentarista bíblico Albert Barnes ta comentá: “E cuadro cu bo ta haña ta di un naufragio, caminda un barcu ta sink bai abou cu tur loke tin den dje. E destruccion ta completo. Felicidad, birtud i reputacion, i tambe e alma ta ser ruiná totalmente.”—Compará cu 1 Timoteo 1:19.
Cu bon motibu, anto, Pablo ta bisa cu e “amor pa placa” ei cu ta dominá totalmente ta “rais di tur sorto di cos perhudicial.” Debí na esei, hopi a “desviá for dje fe i a hinca nan mes tur caminda cu hopi dolor.” Tuma, por ehempel, un hóben cu nos lo yama Rory. Na edad di 12 aña el a cuminsá hunga wega di placa. E ta corda: “Esei tabata un manera pa gana placa sin tin cu haci nada p’e.” No a tarda hopi cu e tabatin un debe di cientos di dollar i tabata neglishando amigu, famia i scol. “Mi a purba stop,” e ta admití, pero el a faya bes tras bes. El a sigui ‘hinca su mes tur caminda cu hopi dolor’ te ora cu el a busca yudansa na edad di 19 aña. Pues, e escritor Douglas Kennedy no a exagerá ora, den su buki Chasing Mammon, el a yama e corementu tras di placa “un experencia traumático.”
Haña un Balansa
Sálomon su conseho ta anto mes relevante awe cu e tabata siglonan pasá: “No afaná pa obtené rikesa. Kita for di bo mes comprendimentu. Bo a laga bo wowonan pasa riba dje, miéntras cu e no ta nada? Pasobra sin falta e ta traha halanan pa su mes manera esnan di un águila i ta bula bai den direccion di shelu.” (Proverbionan 23:4, 5) Rikesa material ta temporal, p’esei ta bobo pa haci e corementu tras di rikesa bo meta principal den bida. Un hóben cristian cu yama Maureen ta bisa: “Mi no kier hañá mi enredá den metanan puramente materialista. Mi sa masha bon cu si mi cai den e gara di gana placa so, lo mi perde mi spiritualidad.”
Ta cierto cu placa ta un necesidad. I ora bo tin suficiente entrada, lo bo por percurá pa bo mes necesidadnan, i probablemente asta yuda otronan materialmente de bes en cuando. (Efesionan 4:28) Siña traha duru pa asina gana cen di un manera onrado. Tambe, siña spar, traha presupuesto i gasta cen di un manera sabí. Pero nunca haci placa e cos mas importante den bida. Trata na tin e punto di bista balansá cu e escritor di Proverbionan 30:8 a expresá ora el a pidi den oracion: “No duná mi ni pobresa ni rikesa.” Si bo mantené interesnan spiritual na promé lugá, lo bo por haña e mihó clase di rikesa. Manera Proverbionan 10:22 ta bisa: “E bendicion di Jehova—esei ta loke ta haci ricu, i e no ta agregá ningun dolor cuné.”
[Plachi na página 13]
Hopi hóben kier placa pa nan no keda atras cerca nan pareunan