BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • g99 8/9 pág. 28-29
  • Observando Mundu

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Observando Mundu
  • Spièrta!—1999
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • E Efectonan di Bochincha
  • Fragmentacion di Selva
  • Tatanan Interesá Tin Yu Hombernan Mas Felis
  • Lesa bou di Klechi
  • Trein di Stoom Ta Haci un Comeback?
  • Siña Smail
  • Deteccion Trempan Ta Salba Bida
  • Robot cu Ta Hala Lechi
  • Indice di Natalidad Ta Bahando na Europa
  • Comementu Huntu
  • Con Ta Pará cu Moral Awe?
    Spièrta!—2000
  • Europa Lo Uni di Berdad?
    Spièrta!—2000
  • Smile—E Ta Bon pa Bo!
    Spièrta!—2000
  • E Poder di un Sonrisa
    Spièrta!—2003
Mas Artíkulo
Spièrta!—1999
g99 8/9 pág. 28-29

Observando Mundu

E Efectonan di Bochincha

India su poblacion ta yegando mil miyon hende. Segun dr. S.B.S. Mann, profesor n’e Instituto Post Graduado di Chandigarh, India, 1 di cada 10 hende, esta, casi shen miyon hende, ta sufri di un of otro forma di pérdida di oido. Dr. Mann a papia n’e inauguracion dje conferencia anual dje Asociacion di Dokternan di K.N.O. (di garganta, nanishi i orea) di India, i a bisa cu e causa dje gran problema di salú aki ta bochincha di pitu, motor, mashin i avion. Segun e, por tira un gran parti dje culpa tambe riba klapchi cu ta asina popular ora di celebrá festivalnan. Por ehempel, durante e festival di Dasehra, na tur parti dje pais nan ta yena cientos di klapchi den popchinan inmenso di personahenan mitológico hindú cu ta representá e forsanan malbado den sociedad anto ta cende e klapchinan, loke ta crea explosionnan masha fuerte mes. Despues dje e evento aki, ta bini e festival di cincu dia di Dewali, durante cua nan ta tira miyones di klapchi.

Fragmentacion di Selva

“Yagmentu, destruccion di mondi i candela no ta e úniconan cu ta menasá e sobrebibencia di mata i bestia,” segun Jornal do Commercio di Brazil. Fragmentacion tambe ta pone especienan den peliger di extincion. Fragmentacion ta ora nan laga pidanan chikitu di selva sin destruí. Segun e experto brazileño riba tereno di agricultura, Marcelo Tabarelli, hopi dje pidanan aki ta ménos cu 10 hectar cada un. “Areanan dje tamaño aki no por mantené mamíferonan grandi,” segun Tabarelli. Pa cuminsá, fragmentacion “ta interumpí patronchinan di plamamentu i migracion.” Esaki ta hiba na “un reduccion di poblacion di [mata i bestia].” Tuma por ehempel paranan di selva, manera e tucan. Tabarelli ta remarcá: “Por haña nan ainda, pero e chens cu nan lo por sigui existí ta masha chikitu mes.”

Tatanan Interesá Tin Yu Hombernan Mas Felis

Tatanan cu ta mustra interes personal den preocupacion, huiswerk i bida social di nan yu hombernan ta producí “hóbennan motivá i optimista, yen di confiansa i speransa,” segun The Times di Londen. Den un estudio entre 1.500 mucha homber dje edadnan di 13 pa 19 aña cu e proyecto Hombernan di Mañan a conducí, mas cu 90 porciento dje muchanan cu a sinti cu nan tata a dedicá tempu na nan i a mustra un interes activo den nan progreso, a demostrá di tin “balor propio, felicidad i confiansa.” En cambio, 72 porciento dje muchanan cu a sinti cu nan tata casi nunca of nunca mes no ta mustra interes den nan, tabatin “e nivelnan mas abou di balor propio i confiansa, i tabata mas incliná na ta deprimí, sin smak den scol i di haña nan den problema cu polis.” Adrienne Katz, dje proyecto Hombernan di Mañan, a observá cu e cantidad di tempu mes cu un tata ta ègt pasa huntu cu su yu no tin nodi ta masha hopi. E ta bisa: “Loke ta importante ta pa laga e mucha sintié kerí, stimá i cu bo ta scuch’é.”

Lesa bou di Klechi

Lesa bou di klechi cu tiki lus lo por ta malu pa wowo di mucha, segun e boletin aleman riba salú Apotheken Umschau. N’e Universidad di Tübingen, un estudio cu nan a haci riba galiña a indicá cu e crecementu dje bola di wowo por ser afectá ora e vision ta un tiki deformá i ora tin tiki lus. Ora un mucha ta lesa bou di klechi den cama, tur dos condicion ta presente: deformacion, ya cu e wowo no por enfocá bon ora e tene e buki muchu cerca, i muchu tiki lus. “Generacionnan di tiener a devorá nan cuentanan faborito bou di klechi cu un flashlight, i haciendo esei nan a pone e base no solamente pa nan educacion literario, sino tambe pa bira bijziend,” segun e boletin.

Trein di Stoom Ta Haci un Comeback?

Aficionadonan di trein ta corda yen di nostalgia riba e treinnan di stoom impresionante di antaño. E echo cu nan no tabata masha eficas i tabata contaminá e medio ambiente hopi, a pone cu nan a hera disparcé completamente. Pero tog Roger Waller, un ingeniero cu tin un fábrica suiso di trein, ta kere cu poder di stoom tin un futuro briyante. Ocho dje treinnan di stoom cu su compania a fabricá ta den servicio caba den Alpen, segun Berliner Zeitung, i Waller a caba di drecha un trein di stoom bieu pa uso riba railnan standard. E trein renobá ta usa petroli leve como combustibel en bes di carbon, loke ta reducí e contaminacion di medio ambiente. Tambe e ta usa ‘rollbearing,’ pa reducí friccion; tambe e ta bon isolá pa mantené pérdida di energia i e tempu pa e keinta na un mínimo. Waller ta bisa: “E por core mas barata i [ta] haci ménos daño na medio ambiente cu cualkier trein di diesel.”

Siña Smail

Na Hapon caminda hende ta orguyoso di por duna bon servicio, mas i mas compania ta “mandando nan empleadonan scol pa siña con pa ta amigabel,” segun Asahi Evening News. “Companianan ta considerá smail, harimentu i humor como un manera barata i eficas pa promové benta den e tempu di recesion aki cu no kier drecha.” Na un scol, alumnonan ta sinta dilanti spiel i ta practicá smail, “tratando di crea e smail mas agradabel.” Nan ta bisa nan pa pensa riba e persona cu mas nan stima. Instructornan ta trata na yuda e alumnonan relahá i asina smail cu naturalidad. Ademas di manda nan scol, algun negoshi ta manda nan empleadonan bai cumpra cuminda den restaurant di fast-food caminda e trahadónan ta entrená pa smail henter ora. Smail ta yuda negoshi? Segun e korant, un compania di cosmética cu a duna mas cu 3.000 di su staf cursonan di smail, a ripará cu su benta a subi cu 20 porciento durante e aña ei. Un empleado a remarcá cu tambe e curso a yuda mehorá e ambiente den su oficina. “Ta dushi pa ta rondoná pa hefenan placentero cu ta smail hopi,” el a bisa.

Deteccion Trempan Ta Salba Bida

“E clave pa trata cancer adecuadamente ta dor di detect’é trempan,” segun un informe den Times of Zambia. Lamentablemente, den algun parti di Africa, un cantidad desconocí di hende ta muri di cancer cu por a ser detectá trempan si e hendenan a ricibí examinacion médico. Pa hende muher, e forma mas comun dje malesa aki ta cancer na boca di matris i cancer di pechu. Cerca homber, ta cancer di prostat i cancer di tripa. P’esei, e Hunta Central di Salú di Zambia ta recomendá pa hende bishitá hospital pa screening di cancer. Times ta declará cu deteccion trempan “ta nificá ménos dolor i trauma pa tantu e pashent mes como su famia. Ademas, e ta capacitá e dokternan pa tuma medidanan na ora.”

Robot cu Ta Hala Lechi

“No ta normal pa hala lechi di baca dos bes pa dia,” segun Sue Spencer, miembro di un tim cu a desaroyá un robot cu ta hala lechi. Segun Spencer, tetenan muchu yen por causa parálisis den pia i otro problemanan. Pues, kico un baca di lechi por haci si e kier pa nan hala su lechi, pero no ta tempu dje cunukero pa haci esei? E robot di hala lechi por ta e solucion! Segun e revista New Scientist, e ta den uso caba den un hacienda na Suecia. Ki ora nan sinti e necesidad, e bacanan sueco aki por djis cana drenta un stal habrí caminda e robot ta. Cada un dje 30 bacanan tin un cadena electrónico na su garganta cu ta laga e sistema identifik’é. Si ta ora pa hala lechi dje baca, un porta cu ta hiba na e lugá di hala lechi ta habri. E mashin su brasa mecánico guiá pa laser ta haña e tetenan dje baca suavemente i ta pone e cupnan di hala lechi.

Indice di Natalidad Ta Bahando na Europa

“Aña pasá e índice di natalidad a baha den Union Europeo (UE) yegando n’e nivel mas abou desde Guera Mundial II,” segun Süddeutsche Zeitung. Eurostat, e agencia estadístico di UE, a anunciá cu na 1998 rond di cuater miyon mucha a nace na UE, compará cu seis miyon pa aña meimei di añanan ’60. Como promedio, den e nacionnan di UE tin 10,7 nacementu pa cada 1.000 hende tur aña. Cua nacion tin e índice mas abou? Italia, apesar di Iglesia Católico Romano su posicion contra métodonan anticonceptivo. E tin solamente 9,2 nacementu pa cada 1.000 ciudadano. Irlanda tin e natalidad mas haltu, cu 14,1 pa cada 1.000.

Comementu Huntu

Den hopi pais, mayornan ta keha cu casi nunca nan yunan no ta sinta come cu nan, i hopi bes ta preferá di come cuminda fast-food. Pero Francia lo por ta un excepcion. Segun e korant frances La Croix, un estudio recien a revelá cu 84 porciento dje famianan na Francia a cena huntu. De echo, e estudio a haña cu 95 porciento dje hóbennan entre 12 i 19 aña a sinti cu e ambiente na ora di come cu famia tabata positivo. Expertonan ta enfatisá e importancia di come huntu regularmente como famia. Dr. François Baudier, dje Centro Frances pa Educacion di Salú, ta comentá: “E ora di come no ta djis un momento pa come, sino foral pa compartí pensamentu.”

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí