Haciendo Mundu Adicto na Droga
DJE CORESPONSAL DI SPIERTA! NA SPAÑA
UN BABY recien nací ta yora sinfin den un hospital na Madrid, Spaña. Un verpleegster ta purba trankilis’é desesperadamente, pero en bano. E baby ta sufriendo dje agonia di no ta haña heroina. Pió ainda, e ta HIV-positivo. Su mama tabata adicto na heroina.
Pa ekibocacion un mama na Los Angeles ta drenta cu su auto den un caya controlá pa un gèng di dealer di droga. Nan ta ricibié cu un yobida di bala, cu ta mata su yu muher chikitu.
Miles di kilometer leu, na Afganistan, un campesino ta cultivá un tereno di mata di opio. Tabata un bon aña; produccion a subi cu 25 porciento. Mata di opio ta paga bon, i e campesino su famia ta luchando pa sobrebibí. Pero e bunita matanan aki di opio lo ser combertí den heroina, i heroina ta destruí bida.
Un mucha muher tiener tímido na Sydney, Australia, ta bai un discoteca tur diasabra anochi. Antes tabata difícil p’e asociá cu e multitud, pero recientemente un píldora cu yama éxtasis a dun’é un confiansa. E píldora cu e ta bebe a drenta Australia di contrabanda for di Hulanda, maske laboratorionan local tambe a cuminsá suministrá nan. Extasis ta laga e música zona mihó, i e tiener ta perde bergwensa. Asta e ta sintié mas atractivo.
Manuel ta un campesino duru kende cu hopi trabou ta gana su pan for di su cunucu chikitu den cerunan di Andes; pero bida a bira un poco mas fácil p’e ora el a cuminsá cultivá coca. Manuel lo tin gana di stop di cosechá e cultivo, pero e tin miedu cu si e stop, esei lo lanta rabia pisá dje hendenan cruel cu ta controlá produccion di coca den su área.
Esakinan ta djis un par dje caranan humano tras dje plaga di droga cu ta asotá nos planeta.a Sea cu e hendenan aki ta consumidó, productor of mirones inocente, droga ta tumando control di nan bida implacablemente.
Con Grandi e Problema di Droga Ta?
Secretario general di Nacionnan Uní, Kofi Annan, ta remarcá: “Droga ta destruyendo nos sociedadnan, e ta aumentá criminalidad, plama malesanan manera AIDS, i e ta caba cu nos hubentud i nos futuro.” E ta agregá: “Segun cálculo, awe tin 190 miyon usadó di droga rond mundu. Ningun pais no ta inmuno. I riba su mes, ningun pais no por spera di detené e traficacion di droga den su teritorio. E escala mundial dje negoshi di droga ta rekerí un reaccion internacional.”
Pa haci e asuntu pió, den añanan recien ‘designer drugs’b a subi esenario. E kímiconan sintético aki ta diseñá pa manda e consumidó ‘high,’ esta, dun’é un sintimentu exagerá di bienestar. Como cu casi tur caminda por traha designer drugs masha barata, forsanan policial prácticamente no tin poder pa controlá nan. Na 1997, e Comision di Nacionnan Uní di Droganan Narcótico a spierta cu den hopi pais e droganan sintético aki a bira parti dje “cultura principal di consumidó” i cu mester considerá nan como un “tremendo menasa pa sociedad internacional den e próximo siglo.”
E droganan mas nobo no ta ménos potente cu esnan anterior. Cocaina crack ta asta mas adictivo cu cocaina gewoon. Variedadnan nobo di cannabisc ta pone hende haluciná mas, i un designer drug nobo cu yama ‘ice’ (ijs), kisas ta un di esnan mas destructivo cu tur.
Placa di Droga i Poder di Droga
Aunke usadónan di droga por ta e minoria, nan cantidad ta suficiente grandi pa otorgá tremendo poder na magnatenan di droga, esta, e hendenan cu ta organisá produccion i distribucion di droga. E individuonan sin escrúpulo aki ta run un organisacion ilegal cu a bira e negoshi mas lucrativo—i casi mas grandi—na mundu. Traficacion di droga por ta responsabel awor pa rond di 8 porciento di tur comercio internacional, esta, rond di $400.000.000.000 pa aña. Segun cu placa di droga ta circulá rond mundu, e ta enrikesé gèngsternan, ta corumpí forsanan policial, ta soborná políticonan i ta asta financiá terorismo.
Por haci algu pa frena e problema di droga? Te na ki grado e negoshi di droga ta afectá bo potmoni, bo siguridad i e bida di bo yunan?
[Notas]
a Den e artículonan aki, nos ta referí na droga cu no ta ser usá como remedi i cu ta ser distribuí ilegalmente.
b Droga cu un structura kímico un poco cambiá, producí hopi bes pa evitá restriccionnan cu tin riba narcótico of remedinan ilegal cu ta causa halucinacion.
c Marihuana ta bini dje top di flor secu dje mata di cannabis. E hars dje mésun mata ei ta hashis. Usadónan di droga ta huma tur dos producto.
[Mapa na página 4, 5]
(For fully formatted text, see publication)
Produccion i Traficacion Mundial di Droga
AREANAN PRINCIPAL DI PRODUCCION:
Cannabis —yerba (marihuana) i hars (hashis)
Heroina
Cocaina
E flechanan ta indicá e rutanan principal di traficacion.
[Rekonosementu]
Fuente: Informe Mundial Riba Droga di Nacionnan Uní
[Plachi Rekonosementu na página 3]
U.S. Navy photo