E Holocausto Lo Por Bolbe Sosodé?
DJE CORESPONSAL DI SPIERTA! NA SUECIA
DI 26 pa 28 di januari 2000, hefenan di Estado i representantenan di 48 gobiernu for di rond mundu a reuní na capital di Suecia pa e Foro Internacional di Stockholm Riba Holocausto. Algun dje declaracionnan for di plataforma a revelá cu lidernan mundial tin un temor pa un rebibamentu di nazismo. Ehud Barak, ex-promé minister di Israel, a bisa: “E conferencia aki ta manda un mensahe universal: No mester bolbe tolerá nunca mas, niun caminda riba cara dje tera, un régimen di maldad i asesinato i discriminacion di sernan humano a base di nan religion, rasa of color.”
No Solamente un Preocupacion Hudiu
Hopi hende rond mundu ta conectá e palabra “Holocausto” solamente cu hudiu. Sin embargo, tabatin otro víctimanan tambe. Na un ceremonia conmemorativo di Holocausto hudiu ampliamente publicá cu nan a tene na e Gran Snoa di Stockholm durante e foro, e promé minister di Suecia a sugerí pa haci un promesa solem pa habri tur archivo rond mundu pa asina iluminá e público tocante e Holocausto. E promé minister a bisa: “Laga nos sa tocante e genocidio dje gitanonan, e asesinato en masa di hendenan desabilitá i e persecucion i asesinato di homosexualnan, disidentenan i Testigonan di Jehova.”
Gobiernu sueco a producí un buki tocante Holocausto titulá Conta Boso Yunan, cu a ser distribuí grátis den henter e pais na tur cas di famia cu tin yu. E publicacion aki ta mencioná cu Testigonan di Jehova “a nenga di haci un huramentu di lealtad na Hitler i na Alemania nazi. E tipo di resistencia ei ta algu excepcional ya cu nan por a pone fin na nan persecucion dor di djis firma un documento den cua nan ta declará nan lealtad, sin embargo, masha poco a scoge e opcion aki.”
E Holocausto i Testigonan di Jehova
Na aña 1933, tabatin rond di 25.000 Testigo di Jehova na Alemania. Miles di nan tabata entre e promé hendenan cu a ser bentá den campamentunan nazi i den prizon. Nan a declará nan neutralidad como cristian pa cu tur clase di actividad político i militar. Nan no a ‘heil Hitler.’ Nan a nenga di aceptá e ideologia racista di nazi i di participá den Hitler su makinaria di guera. Rond di 2.000 a muri, mas cu 350 di nan via ehecucion.
Ademas, prezunan Testigo a yuda e otro prezunan perseverá, incluso hudiu i otronan. Nan a haci esei dor di inculcá speransa basá riba Bijbel den e otro prezunan i dor di compartí loke sea nan tabatin cu esnan enfermo i débil, ofreciendo nan hopi bes parti di nan último pida pan. Durante e promé añanan di persecucion nazi, nan a sconde saca informacion for dje pais tocante e existencia di camponan di concentracion i tocante loke tabata pasa den nan. For dje tempu ei te cu awe, nan a publicá den e revistanan di circulacion mundial, E Toren di Vigilancia i Spierta!, un cantidad di artículo cu a trata e atrocidadnan nazi i tambe di relatonan di bida dje sobrebibientenan.
Na e Foro Internacional di Stockholm Riba Holocausto tabata bisto cu entre e delegadonan tabata reina e miedu cu nazismo lo rebibá. Profesor Yehuda Bauer, director dje Centro Internacional pa Estudionan di Holocausto na e Instituto di Hudiu Contemporáneo na Israel, a expres’é asin’akí: “Dor cu esei a sosodé un biaha, e por bolbe sosodé, no den e mésun forma, no necesariamente na e mésun hendenan, no na man di e mésun hendenan, pero cu ken cu ta i na man di ken cu ta. E tabata algu sin precedente, pero awor e precedente t’ei.”
[Plachinan na página 12]
E triángulo puus a identificá Testigonan di Jehova den e camponan
[Plachinan na página 12, 13]
1. Julius Engelhardt, un Testigo di Jehova, a ser ehecutá dor di nazi na Brandenburg dia 14 di augustus 1944
2. Tres Testigo di Jehova ta coge rumbo pa cas despues di a ser librá for di Sachsenhausen, 1945
3. Elsa Abt, un Testigo cu nan a separá for di su yu muher chikitu i a encarcelá pa casi tres aña
[Rekonosementu]
Nordrhein-Westfälisches Hauptstaatsarchiv, Düsseldorf
[Plachi na página 13]
Sobrebibientenan Testigo ta conta nan relato den e videonan aki