Capítulo 16
Ta normal pa mi keda desconsolá asina?
MIGUEL ta corda e dia cu su tata a muri: “Mi a keda den estado di shok. . . . Mi a sigi bisa mi mes, ‘Esaki no por sosode.’ ”
Kizás un persona cu bo a stima—bo tata of mama, bo ruman homber of ruman muher, of un amigo—a muri. I en bez di sinti tristeza so, bo ta sintíbo rabiá també, den confusion i miedu. Apesar di bo esfuerzo di no yora, bo no por yuda. Of bo ta tene padén e dolor cu bo ta sinti.
Realmente ta solamente natural pa reacciona emocionalmente ora hende cu nos ta stima ta muri. Asta Jesucristo, ora el a tende dje morto di un amigo íntimo, “a yora” i a “sclama” padén. (Juan 11:33-36; compara cu 2 Samuel 13:28-39.) Sabiendo cu otro hende ta síntinan mescos cu bo por yudábo enfrenta mihor e pérdida.
Nengamento
Na principio bo por sintíbo morto. Podisé profundamente den bo curazón bo ta spera cu tur esei ta solamente un mal soño, cu otro hende lo bini i lantábo i tur cos lo sigi mescos cu semper. Por ehempel, e mama di Cindy a muri di cáncer. Cindy a splica: “Mi realmente no a acepta e echo cu el a bai. Algo por sosode riba locual nos a conbersa den pasado, i mi ta haya mi mes bisando, ‘Mi tin cu bisa mamá esei.’”
Hende afligí tin e tendencia di nenga cu tabatin un morto. Nan asta por kere cu di ripiente nan ta mira e difunto riba caya, den un bus cu a pasa, of den un auto. Cualkier semehanza pasahero por dúnanan e speranza di cu kizás e persona no a muri. No lubida, Dios a traha hende pa biba, no pa muri. (Génesis 1:28; 2:9) Pues, ta solamente normal pa nos tene dificultad di acepta morto.
“Con e por a haci esei cu mi?”
No keda sorprendí si tin momento ora bo ta sintíbo un poco rabiá cu hende cu a muri. Cindy ta corda: “Ora mama a muri, tabatin bez cu mi a pensa, ‘Bo realmente no a dúnanos di sa cu bo tabata cerca di muri. Bo simplemente a laga cai.’ Mi a sintími bandoná.”
E fayecimento di un ruman homber of muher també por lanta sintimento asina. “Ta casi ridículo pa keda rabiá cu hende cu a muri,” segun Karen, “pero ora mi ruman a muri, mi no por a yuda. Pregunta tal como, ‘Con e por a muri i lagámi so asina? Con e por a haci esei cu mi?’ a sigi lanta den mi mente.” Algun hende ta haya nan mes rabiá cu un ruman pa tur e dolor cu su morto por a causa. Algun hende ta síntinan neglishá, kizás yen di rencor, debí na tur e tempo i atencion cu e ruman enfermo a recibi promé cu el a muri. Mayornan desconsolá cu, den miedu di perde un otro yiu, di ripiente ta dúnanan demasiado proteccion i por carga rencor contra e difunto yiu.
“Si nos solamente . . . ”
Sintimento di culpa també ta un reaccion hopi bez. Pregunta i duda ta yena bo mente. ‘Nos no por a haci mas? Nos mester a consulta cu otro docter?’ I també hende ta bisa ‘Si nos solamente.’ ‘Si nos solamente no a pleita asina hopi.’ ‘Si mi solamente a mustra mas bondad.’ ‘Si solamente ami a bai haci compras en bez di manda ele.’
Miguel a splica: “Ohalá cu mi a tene mas pacenshi i a mustra mas comprendimento tratando cu mi tata. Of a haci mas trabao rond di cas pa haci su bida mas fácil pe ora el a yega cas.” I Elisa a bisa: “Ora mama a bira malu i a muri di ripiente, tabatin tanto sintimento un pa cu otro cu nos no a soluciona. Mi ta sintími tanto culpable awor. Mi ta corda tur loke mi mester a bisé, tur loke mi no mester a bisé, i tur loke mi a haci malu.”
Bo asta por culpa bo mes pa loke a pasa. Cindy ta corda: “Mi a sintími culpable pa tur argumento cu nos a yega di tene, pa tur e tension cu mi a causa pa mama. Mi a kere cu tur e tension cu mi a causa pe por a contribui na su enfermedad.”
“Kico mi mester bisa mi amigonan?”
Un biuda a bisa tocante su yiu: “Juancito no a gusta bisa e otro muchanan cu su tata a muri. Esei a hacié sinti bergüenza i també rabiá, pasobra el a sinti bergüenza.”
E buki na inglés Morto i desconsuelo den e famía ta splica: “‘Kico mi mester bisa mi amigonan?’ ta un pregunta di sumo importancia pa hopi ruman [dje difunto]. Hopi bez ruman ta kere cu nan amigonan no ta comprende loke nan ta experimenta. Esfuerzo pa informánan dje importancia dje pérdida por contra cu cara sin expresion i expresion straño. . . . P’sei, ruman desconsolá por síntinan rechazá, isolá, i, tin bez, fuera di lugar.”
Pero, comprende cu tin bez cu otronan simplemente no sa kico pa bisa amigo desconsolá—i p’sei nan no ta bisa nada. Además, bo pérdida por hácinan corda cu nan també por perde un hende stimá. Ya cu nan no kier pensa esei, nan por alehánan di bo.
Enfrenta bo desconsuelo
Sabiendo cu bo desconsuelo ta normal ta un yudanza grandi pa bo trata cuné. Pero, si bo ta sigi nenga e realidad, esei por prolonga e desconsuelo. Tin bez cu un famía ta laga un lugar bashí na mesa di come pe difunto, como si e tabata cla pa drenta pa tuma cuminda. Pero, un famía a decidi di trata cu e asunto na otro manera. Segun e mama: “Nos nunca a sinta na mesa di come ne mesun ordu mas. Mi casá a sinta den e stoel di David, i esei a yuda yena e lugar bashí.”
També ta yuda pa tuma na cuenta cu aunque por wel tin cos cu bo mester a bisa of a haci of no a bisa i a haci, esei generalmente no tabata responsabel pe morto dje stimá. Además, “Nos tur ta trompica hopi bez.”—Santiago 3:2.
Deshogábo cerca otro hende
Dr. Earl Grollman ta sugeri: “No ta basta pa bo reconoce bo emocion cu ta na conflicto cu otro; bo tin cu trata cu nan abiertamente. . . . Esei ta un tempo pa deshogábo.” Esei no ta un tempo pa bai sconde.—Proverbio 18:1.
Dr. Grollman a bisa cu ora bo ta nenga di yora, “Bo solamente ta prolonga e agonía i ta tarda e proceso di desconsuelo.” El a sugeri: “Busca un bon scuchador, un amigo cu ta comprende cu e cantidad di emocion cu bo tin ta reaccion normal na bo desconsuelo amarga.” Hopi bez bo tata of mama, bo ruman, un amigo of anciano den e congregacion cristian por duna berdadero apoyo.
I con ta para si bo kier yora? Dr. Grollman a agrega: “Pa algun hende, yoramento ta e mihor terapia pa tension emocional, tanto pa homber como pa muher i mucha. Yoramento ta e manera natural pa alivia e desconsuelo i librábo di dolor.”
Coopera como famía
Bo mayornan por ta un gran yudanza ne tempo di pérdida—i abo també por yúdanan. Por ehempel, Juanita i Sara di Inglaterra a perde nan ruman homber, Darrall, di 23 aña di edad. Con nan a sobrebiba nan desconsuelo? Juanita a contesta: “Door cu nos tabata cuater, mi a bai i a haci tur cos cu papa, mientras cu Sara a haci tur cos cu mama. Asina nos no a keda nos so.” Juanita a sigi corda: “Mi nunca a mira papa yora promé. El a yora dos biaha, i di algun manera esei tabata bon, i cordando esei, mi ta sintími bon awor, ya cu mi por a ser presente solamente pa consolé.”
Un speranza cu ta sostene
E hoven David, di Inglaterra, a perde Janet, su ruman muher di 13 aña di edad, cu a muri dje maleza di Hodgkin. El a bisa: “Un cos cu a beneficiámi mashá tabata un texto citá den e discurso di entierro. E ta bisa: ‘Pasobra Dios a pone un dia den locual e tin e propósito di huzga e tera habitá cu husticia, i el a duna garantía na tur hende pasobra el a resusita Jesús for di morto.’ E orador a duna énfasis ne palabra ‘garantizá’ tocante e resureccion. Esei tabata un fuente grandi di fortaleza pa mi despues dje entierro.”—Echo 17:31; mira també Marco 5:35-42; 12:26, 27; Juan 5:28, 29; 1 Corintio 15:3-8.
E speranza bíblico dje resureccion no ta elimina desconsuelo. Lo bo no lubida bo stimánan nunca. Sin embargo, hopi hende ta haya berdadero consuelo den promesa di Bijbel i, como resultado, a cuminza recobránan poco poco dje dolor di a perde un persona cu nan a stima.
Pregunta pa consideracion Capítulo 16
◻ Bo ta kere cu ta natural pa bo yora un stimá cu a muri?
◻ Hende desconsolá por experimenta cua emocion, i pakico?
◻ Menciona algun manera cu hovenan desconsolá por trata cu nan sintimento?
◻ Con bo por consola un amigo cu a perde un stimá?
[Komentario na página 128]
“Mi realmente no por kere cu el a bai . . . Mi ta haya mi mes bisando, ‘Mi tin cu bisa mama esei’”
[Komentario na página 131]
“Ora mama a muri, mi a pensa, ‘Bo realmente no a dúnanos di sa cu bo tabata bai muri. Bo solamente a laga cai.’ Mi a sintími bandoná”
[Plachi na página 129]
“No por ta cu esaki ta pasámi!”
[Plachi na página página 130]
Ora nos ta perde un stimá den morto, nos tin mester dje apoyo di hende compasivo